دختر كوروش

.

نازیلا محمدپور — 2012-04-07T13:21:23+01:00

فرازهایی از این تارنما

گذرگاه واژه ها

جدول حل كنید

جستجوی دیجیتال در لغتنامه دهخدا و معین

دانلود كتابهای رایگان فارسی

كتاب الكترونیكی فارسی و رایگان (http://www.txt.ir)
كتابخانه مجازی ایران (http://www.irpdf.com)
كتابخانه مجازی قفسه (http://www.ghafaseh.ir)
دانلود كتابهای گوناگون فارسی (http://www.farsibooks.ir)
كتابخانه امید ایران (http://www.irebooks.com)
كتابناك: با كتابهای تاریخی فراوان (http://www.ketabnak.com)
كتاب فارسی (http://www.ketabfarsi.org)
مركز كتاب‌های الكترونیك پارس (http://www.ebookpars.com)
دانلود كتاب ۱۱۰ (http://www.download110.com)
پارس‌بوك: دانلود كتاب الكترونیكی (http://parsbook.org)
ایران‌میت: دانلود كتاب (http://www.iranmeet.com)

فهرست نگاشته ها:

:: چهارشنبه سوری از ایران باستان تا كنون
:: سنگ قبر اسكندر متعلق به یك پادشاه ایرانی تبار است!
:: سخنان كوروش بزرگ در بستر مرگ از زبان گزنفون
:: بنای یادبود كوروش در سیدنی
:: كاساندان،‌ یگانه بانوی كوروش بزرگ
:: بنای یادبود استوانه كوروش در كالیفرنیا

الواح هخامنشی چه چیزی را نشان می دهند؟ (+ترجمه جالب یکی از اسناد)

نازیلا محمدپور — 2011-03-31T04:30:37+01:00

به گزارش عصر ایران، سرانجام بعد دهها سال ، الواح گرانبهای هخامنشی به موطن اصلی خود باز می گردند ؛ الواحی که در تخت جمشید پیدا شده بودند و برای بررسی ، به عنوان امانتی سه ساله ، به دانشگاه شیکاگوی آمریکا فرستاده شده بودند که با پیروزی انقلاب در ایران ، دولت آمریکا مانع از استرداد آنها به موطن شان شده بود.

با این حال ، پیگیری های مجدانه ایران در سال های اخیر که با بهره گیری از وکلای مجرب آمریکایی صورت گرفت منتهی به این شد که دادگاه استیناف حوزه هفتم قضایی " ۷th Circuit Court of Appeals "در آمریکا که به فرجام خواهی موزه ایران باستان و شورای ایرانیان آمریکایی برگزار شده بود با این استدلال که کتیبه ها به عنوان امانت بودند ،حکم کرد کتیبه های گلی دوره هخامنشی یافته شده در زیرزمین های تخت جمشید که در سال 1355 خورشیدی برای ترمیم در اختیار بخش باستان شناسی دانشگاه شیکاگو قرار گرفته بودند به ایران بازگردانده شوند.

این کتیبه ها از آن نظر ارزشمند هستند که نشان می دهند تخت جمشید و پاسارگاد ، برخلاف اماکنی مانند اهرام ثلاثه مصر ، توسط بردگان و به زور شلاق بنا نشده اند بلکه توسط استادان و کارگران آزادی ساخته شده اند که در ازای کار خود دستمزد می گرفتند و از مزایایی مانند مرخصی و پاداش هم برخوردار بوده اند.
حتی اتباع سرزمین های دیگر نیز که در تخت جمشید کار می کردند ،از حقوق و مزایا برخوردار بودند.

این کتیبه ها که تعدادی از آنها پیش از این به ایران بازگشته و هم اکنون در موزه تخت جمشید نگهداری می شوند نشان می دهند سیستم حسابداری دقیقی در دوران هخامنشی در 2500 سال پیش جاری بوده و همه پرداخت ها بر اساس اسناد مالی مکتوب صورت می گرفتند و موضوعاتی مانند ضامن و ضمانت نیز در این دوران متداول بوده است.

عصرایران ، به عنوان نمونه ای از این اسناد که مایه مباهات و افتخار هر ایرانی است ، ترجمه یکی از این اسناد که هم اکنون در موزه تخت جمشید در معرض نمایش عمومی است را منتشر می کند.
تصویر زیر روز ششم فروردین 1390 گرفته شده است.

آقای شاکا
مدیر صندوق

آقای مردوکا گواهی می دهد که آقای هردکاما ، درودگر مصری ، سرکارگر صد نفر کارگر که به ضمانت آقای وهوکا در ساختمان پارسه(تخت جمشید) انجام وطیفه می کند ، استحقاق دریافت سه کارشا و 2 شکل و نیم نقره به عنوان دستمزد را دارد.

مسوول صدور سند
مردوکا

این کتیبه های هخامنشی در سال 1316طی حفاری مشترکی توسط دولت وقت ایران موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو در تخت جمشید، تعداد قابل توجهی اموال فرهنگی، تاریخی ارزشمند به دست آمد که این اموال بین دولت ایران و موسسه مذکور به طور مساوی تقسیم شد ایران به دلیل نداشتن کارشناسان داخلی برای خواندن خطوط سهم خود را نیز به موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو به مدت سه سال امانت داده شده بودند تا آن موسسه پژوهش های گسترده ای در مورد این الواح انجام دهد و پس از مستند سازی و انتشار نتیجه پژوهش های خود الواح را به ایران باز پس دهد که این امر تا کنون محقق نشد است!

این لوح‌ها برخلاف دیگر کتیبه‌های هخامنشی تخت‌جمشید که بیانیه‌ها و گفتارهایی رسمی برای همگان و برای آیندگان بوده برای خواندن عموم نوشته و عرضه نشده‌ بوده‌ و در واقع اسناد داخلی و حسابداری کارکنان تخت‌جمشید و یک بایگانی اداری بوده اند.

آنها بازگوکننده رویدادهای رسمی و حکومتی و سیاسی نیستند بلکه در کنار آگاهی‌های فراوان دیوانی و اداری اطلاعات فراوانی از زندگی روزمره و روزگار مردمان عصر هخامنشی در اختیار ما می‌گذارند. البته به جز لوح‌های تخت‌جمشید چندین بایگانی اداری دیگر از عصر هخامنشی در مصر و بابل هم‌چون بایگانی "موروشو" یافت شده است.

به موجب این لوح‌ها ما امروز می‌دانیم که سازندگان تخت‌جمشید را بردگان تشکیل نمی‌دادند بلکه مردان و زنان آزاده‌ای بوده‌اند که به اندازه تخصص خود و کاری که انجام می‌دادند دستمزد می‌گرفتند. به آنان نه تنها دستمزدی شایسته که گاه پاداش و هدیه و کمک هزینه جنسی نیز پرداخت می‌شده است. آنان می‌توانستند به هنگام پیمان زناشویی هنگام زایش نوزادی تازه‌رسیده در جشن‌ها و بیماری‌ها از این پاداش برخوردار شوند.

زنان در تخت‌جمشید نه تنها کار می‌کردند، بلکه پابه‌پای مردان در کارهای تخصصی و مدیریت شرکت داده می‌شدند. نوجوانان به کارآموزی می‌پرداختند و کودکان در ساعت‌های کاری والدین در کودکستان تخت‌جمشید نگهداری و تربیت می‌شدند. لوح‌ها حاکی از آن است که پرداخت نهایی و ریزه‌کاری‌های سنگ‌نگاره‌های باشکوه تخت‌جمشید بیشتر دستاورد هنر و توانایی‌های زنان هخامنشی است.

داستان كوتاه: مازیار و بانو گلدیس (از بانو یاسمین آتشی)

نازیلا محمدپور — 2010-12-17T15:58:01+01:00

تمیستوکل پادشاه یونان در آرزوی کاخی به زیبایی تخت جمشید بود یکی از سرداران خویش که زبان ایرانیان را می دانست فرا خواند و به او گفت شنیده ام سنگ تراشی بنام مازیار و شاگردش بانو گلدیس پرسپولیس را همچون جواهرات تراش داده اند آنهم به گونه ای که پیک های سرزمینهای دیگر از این همه زیبایی در شگفت شده اند به ایران رو و به هر گونه که امکان دارد این دو را به یونان بیاور می خواهم آنها پرسپولیس زیباتری در آتن بسازند . آن فرمانده یونانی با چند سرباز دیگر با تن پوشی ایرانی به سرزمین ما آمده و پس از چندی با دو هنرمند ایرانی بازگشتند . در حالی که دست های آنها بسته ، رویشان زرد و بسیار نحیف و لاغر شده بودند . تمیستوکل دستور داد دست های آنها را باز کنند و به آنها گفت می خواهم هنرمندان یونانی را آموزش دهید و با کمک آنها کاخی باشکوه تر از پرسپولیس برایم بسازید .
مازیار سالخورده گفت نقشی که بر دیوارهای تخت جمشید می تراشیم همه عشق است ما نمی توانیم خواسته شما را انجام دهیم پادشاه یونان تمیستوکل برافروخت و آن دو را به زندان افکند . مازیار و بانو گلدیس یک سال در بدترین شرایط شکنجه شدند اما برای اجنبی خدمتی نکردند تا اینکه خشایارشاه پس از شکست دادن یونان و فتح آتن آن دو هنرمند دلیر و میهن پرست ایرانزمین را آزاد و به همراه خود به ایران بازگرداند و به هر دوی آنها هدیه های ارزشمندی داد .
آن هنرمندان نسبت به سرزمین خویش وفادار بودند چرا که پی به قدرت هنر برده بودند به سخن ارد بزرگ اندیشمند برجسته ایرانزمین : در بلند هنگام هیچ نیرویی نمی تواند در برابر فرهنگ و هنر ایستادگی کند .
مازیار و بانو گلدیس مایه فر و شکوه سرزمین ما هستند و از این روست که این نخستین نام های تاریخ هنر ایران بسیار دوست داشتنی هستند .
پادشاه ایران خشایارشا پس از بازگشت از آتن در تخت جمشید نوشت : داریوش را پسران دیگری بودند٬ ولی چنان که اهورامزدا را کام بود٬ داریوش٬ پدر من٬ پس از خود٬ مرا بزرگ‌ترین کرد. هنگامی که پدر من داریوش از تخت کنار رفت٬ به خواست اهورامزدا من بر جای‌گاه پدر شاه شدم. هنگامی که من شاه شدم٬ بسیار ساختمان‌های والا ساختم. آن چه را که به دست پدرم ساخته شده بود٬ من آن را پاییدم و ساختمان دیگری افزودم. آن چه را که من ساختم و آن چه که پدرم ساخت آن همه را به خواست اهورامزدا ساختیم.

بازگشت به فهرست پایه

علی معلم: راسل کرو بهترین گزینه برای نقش کوروش بزرگ است

نازیلا محمدپور — 2010-11-24T11:16:45+01:00

علی معلم از پروژه 70 میلیون دلاری کوروش می گوید
راسل کرو بهترین گزینه برای نقش کوروش بزرگ است

علی معلم ، تهیه کننده فیلم کوروش کبیر در تازه ترین گفتگوی خود خبرهای جدیدی از این فیلم ارائه داد.

علی معلم تهیه‌کننده و منتقد سینما همچنین در مورد مسایل مختلف از جمله پروژه بزرگ فیلم "کوروش" و نماینده ایران در اسکار امسال سخن گفت.
وی گفت: عده‌ای می‌گویند اکران فیلم خارجی ممنوع، عده‌ای هم می‌گویند چرا ممنوع و در این میان اساساً هیچکس نیامده بپرسد که در استراتژی فرهنگی نظام جمهوری اسلامی جای سینما کجاست. ما آنقدر شخصی نظر داده‌ایم که بارها پیش آمده فیلمی که جایزه اصلی جشنواره فیلم فجر را به خود اختصاص داده است بعداً توقیف شده و فیلمی که توقیف بوده جایزه اصلی جشنواره را برده است!
معلم اضافه کرد: متاسفانه همیشه دستگاه مسئولی وجود داشته که خیلی بزرگ دیده شده ولی هیچوقت نتوانسته کار خاصی انجام بدهد و آن شورای عالی انقلاب فرهنگی است؛ به شخصه هیچوقت نفهمیدم این شورا مشخصاً چه کار می‌کند.
این تهیه‌کننده سینما همچنین درباره مراحل تهیه فیلم "کوروش" گفت: این پروژه، پروژه بلند مدتی است و حداقل مطالعات آن یک سال و نیم به طول می‌انجامد. نکته دیگر این است که این پروژه نیازمند سرمایه گذاری کلان است و ممکن است به اندازه کل گردش مالی سینمای ایران هزینه ببرد. فیلم "کوروش" ممکن است 70 میلیون دلار هزینه ببرد و پروژه‌ای نیست که بشود به همین سادگی آن را انجام داد اگر هم در سطح پائین انجام شود،می‌شود مثل یکی از همین فیلم‌هایی که امروز ساخته می‌شود و تا رامهرمز و کرج هم برد ندارد!
معلم گفت: تاکنون و در مسیر این پروژه نزدیک به شش هزار ایمیل از افراد مختلف دریافت کرده‌ام که آمادگی خود را برای کمک به این پروژه از یک تا 100 هزار دلار اعلام کرده‌اند. نکته عجیب این است که هیچکدام از مسئولان فرهنگی ما تا به حال یک کلمه درباره این پروژه اظهار نظر نکرده‌اند و اگر هم حرفی زده‌اند این بوده که خودمان داریم چنین پروژه‌ای می‌سازیم. من نمی‌دانم پروژه آنها در چه حدی است.
علی معلم گفت: راسل کرو (بازیگر فیلم گلادیاتور) بهترین گزینه برای پروژه کوروش کبیر است.
وی همچنین درباره پیش‌بینی‌اش از کسب موفقیت توسط فیلم "بدرود بغداد" نماینده ایران در اسکار گفت: تصور نمی‌کنم موفقیتی حاصل شود چون این قضیه نه تنها از راه منطقی‌اش پیش نرفت و کارشناسی نشد بلکه فیلم هم قربانی شد. "بدرود بغداد" فیلم خوبی است ولی شکل اسکاری ندارد.
معلم در پایان گفت: جالب است پارسال فیلم "بدرود بغداد" را در بخش مسابقه جشنواره فیلم فجر راه ندادند و گفتند دلیل این کار این است که "بدرود بغداد" یک فیلم تجربی است. این فیلم تجربی امروز نماینده سینمای حرفه‌ای ایران در اسکار شده است.

منبع:مهر

آیا هفتم آبان به درستی روز كوروش بزرگ نامگذاری شده است؟

نازیلا محمدپور — 2010-10-24T09:07:34+01:00

به قلم استاد مرادی غیاث آبادی
پژوهشگر توانمند و دلسوز میهن مان

به گمان این نگارنده، انتخاب روزی برای بزرگداشت کورش با نظرسنجی همگانی و بدون دستکاری‌های تاریخی و سندسازی، هم لازم است و هم اتفاقاً اسناد تاریخی فراوانی در دست هست که مهمترین آنها عبارت است از «سالنامه‌های بابلی» مانند «رویدادنامه کورش و نبونید» که پیش و پس از ورود کورش به بابل نوشته شده‌اند و بسیاری از آنها تاکنون (به ویژه در موزه بریتانیا و دانشگاه ییل) بازمانده‌اند. ما همانگونه که به بسیاری از منابع آگاهی‌های دست اول و پژوهش‌های مهم تاریخی در دنیا بی‌توجه هستیم و از بسیاری منابع با اهمیت (همچو متن لوحه‌های گلی تخت‌جمشید و متن کامل اوستا) غافل مانده‌ایم، از سالنامه‌های بابلی با تقویم رسمی ایران عصر هخامنشی نیز غفلت کرده‌ و بجای آن به منابع نامعتبر دست چندم قناعت کرده‌ایم تا مجبور شویم مناسبت‌های ملی خود را از دل گاهشماری میلادی بیرون بکشیم. عملی که نه تنها به نتیجه‌‌ای نادرست منجر می‌شود، بلکه به تحقیر و خوارداشتن گاهشماری ایرانی نیز می‌انجامد.

وقتی سازمانی بین‌المللی به یکی از مظاهر فرهنگی ما توجهی نشان می‌دهد، موجب توجه بیشتر ما نیز می‌شود و اگر توجهی نشان داده نشود، احساس کمبودی می‌کنیم که لازم می‌دانیم متعاقب آن به جعل و نسبت نادرست به آن سازمان‌ها روی ‌آوریم. نمونه‌ای از آن اینکه در چند سال اخیر ناگهان موجی به راه افتاد که سازمان ملل متحد روز ۲۹ اکتبر/ ۷ آبان را «روز جهانی کورش» یا «روز جهانی حقوق بشر کورش» یا عبارت‌هایی شبیه این، نامیده است. انتشار چنین خبری، موجب شوق‌زدگی و دستپاچگی بسیاری از ما شد و بدون اینکه درستی آنرا بررسی کنیم، به بازگویی فراوان آن پرداختیم.

گویندگان و منتشر کنندگان چنین خبری نیز خود را بی‌نیاز از آن دانستند که توضیح دهند در کدامین هنگام سازمان ملل چنین تصمیمی را گرفته است و چرا در هیچیک از اسناد و تقویم‌های رسمی سازمان از چنین مناسبتی نامی برده نشده است و چرا جز عده‌ای از ایرانیان کس دیگری با چنین روز جهانی آشنا نیست؟ اینها پرسش‌هایی بودند که هیچگاه به آنها پرداخته نشد و برخی از خوانندگان نیز از شدت شیفتگی نیازی به چنین پرسش‌هایی را احساس نکرده و آنرا به دفعات بازنشر کردند.

در این میان بسیاری از نشریات و انجمن‌ها، پس از اینکه از نادرستی چنین ادعایی باخبر شدند، آنرا از وب‌سایت خود حذف کردند و برخی دیگر، نام سازمان ملل را به عبارت‌های نامفهوم و موهومی مانند «نهادهای بین‌المللی»، «دوستداران حقوق بشر» و عبارت‌هایی شبیه به آن تغییر دادند و در باره زمان پیدایش چنین روزی نیز از عبارت مبهم‌تر و موهوم‌تر «از دیرباز» اکتفا کردند. اگر تا این هنگام، انتشار چنین اخباری، ناشی از بی‌اطلاعی بود، اینک آشکارا تبدیل به عوام‌فریبی ‌شده بود.

البته مسلم است که نگارنده قصد ندارد لزوم وجود روزی برای بزرگداشت کورش بزرگ را نادیده بگیرد که بسیار هم لازم به نظر می‌رسد؛ بلکه بر این باور است که انتخاب چنین روزی می‌‌باید با بحث و بررسی و صلاحدید در میان هم‌میهنان انتخاب شود و نیازی هم به انتساب ساختگی آن به «دیرباز» و یا سازمان‌های بین‌المللی نیست. در این زمینه، چند سند تاریخی، همچو «رویدادنامه کورش و نبونید» موجود هستند که به ثبت زمان رویدادهای عصر کورش پرداخته‌اند.

این چند نكته نیز از نوشتار دیگری به قلم همین پژوهشگر برگزیده شده است:

لینك نوشتار: http://ghiasabadi.com/tabdile-ruze-kurosh.html

روز ۲۹ اکتبر چه روزی است و به چه مناسبت و توسط چه کسی و در چه زمانی انتخاب شده است و محصول تطبیق کدام تقویم‌ها است.

ایرانیانی که دارنده یکی از کهن‌ترین و دقیق‌ترین تقویم‌های جهان هستند و حتی رویدادهای زمان کورش را در همان زمان با تقویم هخامنشی در «سالنامه‌های بابلی» مانند «رویدادنامه کورش و نبونید» به دقت ثبت کرده‌اند، از چه رو می‌باید مناسبت‌های خود را با تقویم میلادی بسنجند و با تحقیر تقویم ایرانی روز «۲۹ اکتبر» را تبریک بگویند؟

در اطلاعیه كمیته نجات پاسارگاد آمده: «این روز یکی از روزهای ماهی است که تاریخ‌نویسان آنرا ماه ورود کورش به بابل و صدور منشور کورش می‌دانند.» و خواننده در حیرت می‌ماند که گویا روز ۲۹ اکتبر هیچ مناسبت خاصی نیست و تنها به این دلیل انتخاب شده که یکی از روزهای ماه اکتبر است و به این ترتیب می‌توانست هر روز دیگری هم باشد.

می‌دانیم که تقویم میلادی گریگوری فعلی، از سال ۱۵۸۲ رایج شده و ثبت همگی تاریخ‌های میلادی پیش از آن زمان (در سراسر جهان)، به تقویم میلادی ژولی انجام می‌پذیرد و تمامی تبدیل و تطبیق تقویم‌ها به یکدیگر، می‌باید در نظام تقویمی ژولی انجام پذیرد که با تقویم جهانی فعلی متفاوت است و به سادگی و با نگاهی به کتابچه‌های تقویمی رومیزی و بغلی امکان این تطبیق وجود ندارد. به فرض اینکه داده‌های تاریخی با تقویم میلادی در هر موردی درست باشند، تبدیل آنها به تقویم‌های دیگر و از جمله به تقویم ایرانی، قواعد و روش خاص خود را دارد که چون هیچیک از نگارندگان این نکته مهم و کاملاً بدیهی را در نظر نداشته‌ و ۲۹ اکتبر را برابر با ۷ آبان و ۱۳ اکتبر را برابر با ۲۱ مهر دانسته‌اند، در نتیجه تمامی گفتارها و سنجش‌های دیگر آنان نیز به ناچار اشتباه و نادرست است. علاوه بر اینکه در تشخیص زمان مناسبت‌های تاریخی ایران، مطلقاً نیازی به استفاده از تقویم میلادی در هیچ نوع آن نیست.

آگاهی‌هایی تقویمی مربوط به عصر کورش را از همین نگارنده بخوانید.

خبر كشف بقایای ارتش كمبوجیه، حقیقت یا دروغ؟

نازیلا محمدپور — 2010-10-12T05:56:16+01:00

رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری پس از گذشت حدود یك‌سال از زمان اعلام خبر كشف ارتش گمشده كمبوجیه دوم، به مصر سفر كرد؛ ولی در بازگشت و در پاسخ به پرسش خبرنگاران، اظهار نظر درباره ارتش كمبوجیه را دارای اولویت ندانست و گفت: «بحث مهمی كه اكنون با آن مواجه هستیم، برقراری خط هوایی مستقیم ایران مصر است كه باید به آن بپردازیم و این موضوع باید در حال حاضر برای رسانه‌های داخلی اهمیت داشته باشد!!
این درحالیست که شش‌ماه قبل رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری كه تأكید كرد: «اگر روزی پای سازمان میراث فرهنگی به مصر برسد، نخستین چیزی كه باید پی‌گیری كند، بحث كشف بقایای سربازان كمبوجیه است تا مشخص شود كه بالاخره چه شد» بقایی در راس هیأتی به مصر سفر كرد اما ظاهرا برعکس وعده قدیم پیگیری سرنوشت ارتش کمبوجیه در دستور کار اصلی این سفر قرار نداشت.
آبان‌ماه سال پیش، خبری درباره كشف بقایای ارتش گمشده كمبوجیه دوم در صحرایی در مصر منتشر شد؛ براساس این خبر، دو برادر باستان‌شناس ایتالیایی با كشف سلاح‌های برنزی، گردن‌بندهای نقره‌یی، گوشواره و صدها استخوان در بخش وسیع و متروكی از صحرای ساهارا در مصر، ادعا كردند كه این آثار به ارتش گمشده كمبوجیه دوم تعلق دارند.این خبر واكنش‌های متفاوتی را درپی داشت؛ سازمان میراث فرهنگی و گردشگری علاوه بر این‌كه بر لزوم پی‌گیری جدی این موضوع تأكید می‌كرد، از رسانه‌ها می‌خواست تا برای به نتیجه رسیدن این پی‌گیری‌ها، سازمان را یاری كنند. از سوی دیگر، برخی باستان‌شناسان ایرانی چنین كشفی را از نظر علمی با قطعیت نپذیرفتند؛ ولی بقایی اعلام كرد كه «هیچ باستان‌شناسی نمی‌تواند ادعا كند، چنین چیزی وجود ندارد و با مستنداتی كه در سطح دنیا منتشر شده‌اند و مطالعاتی كه انجام داده‌ایم، به این جمع‌بندی رسیده‌ایم كه چنین اشیایی كشف شده‌اند».او هم‌چنین اظهار كرد: «از باستان‌شناسان ایتالیایی و دانشگاه لچه ایتالیا اطلاعات و مستندات لازم را گرفته‌ایم و در زمان مناسب، آن‌ها را منتشر خواهیم كرد». البته از آن زمان تا كنون مستندات مورد اشاره بقایی منتشر نشده است.اما اتفاق دیگری كه چند روز پس از انتشار خبر این كشف افتاد، اعلام نظر دبیركل ارشد هیأت آثار باستانی مصر درباره این موضوع بود. زاهی هاواس در مطلبی كه در وبلاگی به نام خودش منتشر كرد، خبر كشف بقایای ارتش كمبوجیه را بی‌اساس دانست و گفت: «لازم است من مردم جهان را در زمینه اخباری كه به‌تازگی در روزنامه‌ها، خبرگزاری‌ها و شبكه‌های تلویزیونی درباره برادران دوقلوی آنجلو (Angelo) و آلفردو (Alfredo) كاستیگلیونی (Castiglioni) كه كشف بقایای ارتش كمبوجیه، پادشاه ایرانی را مطرح كرده‌اند، آگاه و در همین جا اعلام كنم كه این اخبار بی‌پایه و اساس و گمراه‌كننده است».پس از آن، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با صدور یك اطلاعیه و بیان این‌كه درك می‌كند كه برای یك مقام عرب مصری و باستان‌شناسی شناخته‌شده (زاهی هاواس) چندان خوش‌آیند نخواهد بود كه چنین كشفی انجام شده باشد، بر عزم جدی‌تر خود برای بررسی دقیق و همه‌جانبه ابعاد مختلف این ماجرا تأكید كرد.در ادامه، پی‌گیری‌های سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به دیدار رئیس این سازمان با نماینده دفتر حافظ منافع مصر در تهران منجر شد تا موضوع كشف بقایای ارتش كمبوجیه در مصر و اعزام هیأتی از ایران به این كشور بررسی شود؛ ولی پس از آن، پاسخ روشنی از سوی مصر داده نشد.در همین راستا، بقایی فروردین‌ماه امسال در گفت‌و‌گو با ایسنا بیان كرد: «یكسری اشیایی پیدا شد، نشان دادند، بعد هم تمام شد. بالاخره آن‌ها باید نشان دهند و بگویند این قضیه دروغ است. باید در این زمینه سند و مدرك ارائه كنند. هیچ سندی برای رد این ادعا نیست. به همین دلیل، به همه اعلام كرده‌ایم كه اگر كسی پایش به مصر رسید، باید نخست این موضوع را دنبال كند. ما باید این قضیه را مشخص كنیم، چون این برای ما ارزش تاریخی دارد».رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری پس از گذشت حدود یك‌سال از زمان اعلام خبر كشف ارتش گمشده كمبوجیه دوم، به مصر سفر كرد؛ ولی در بازگشت و در پاسخ به پرسش خبرنگاران، اظهار نظر درباره ارتش كمبوجیه را دارای اولویت ندانست و گفت: «بحث مهمی كه اكنون با آن مواجه هستیم، برقراری خط هوایی مستقیم ایران مصر است كه باید به آن بپردازیم و این موضوع باید در حال حاضر برای رسانه‌های داخلی اهمیت داشته باشد».در این زمینه، رئیس موزه ملی ایران نیز كه همراه بقایی به مصر رفته بود، اعلام كرد: «مذاكره‌های اولیه درباره ارتش كمبوجیه در سفر به مصر انجام شده است». او هم‌چنین از سفر دبیركل ارشد هیأت آثار باستانی مصر به تهران تا دوماه دیگر خبر داد.
بنابراین مسؤولان سازمان میراث فرهنگی درباره پی‌گیری كشف ارتش كمبوجیه كه پیش از این، بر لزوم پرداختن به آن تأكید می‌كردند،‌ اظهار نظر روشنی نكرده‌اند و باید چندماه دیگر منتظر ماند تا به ابهامی كه پیش از این، برخی كارشناسان آن را مطرح كردند،‌ پاسخ داده شود كه آیا اساسا بقایای ارتش كمبوجیه در مصر وجود دارد؟ آیا دبیركل ارشد هیأت آثار باستانی مصر كه همان زمان، كشف بقایای ارتش كمبوجیه را رد كرد، در صورت سفر به تهران حرف تازه‌ای خواهد داشت؟ آیا سازمان میراث فرهنگی زمینه‌ای را فراهم می‌كند تا باستان‌شناسان ایرانی برای بررسی این موضوع به مصر سفر كنند؟

پس از مرگ کوروش، پسرش کمبوجیه به مصر لشگرکشی و انجا را تصرف کرد. گزارش هایی که از کمبوجیه در مصر وجود دارد تا حد بسیار زیادی برگرفته از روایت هرودوت در کتاب "تواریخ" است.

پس از کمبوجیه داریوش اول نیز بر مصر حکومت کرد. آباد سازی مصر از اقدامات وی بود. مصر به مدت 121 سال یکی از ایالتهای ایران به حساب می آمد که داریوش آنرا سامان و گسترش داده بود. داریوش نگاهی مثبت به مصرکهن داشت و در نوسازی آنجا تلاشی بسیار کرد. وی هیچگاه معابد آنان را ویران نکرد و به آنان آزادی در گزینش دین داد. وی در مراسم عزای ملی مصریان شرکت کرد و هزینه هنگفتی را برای اجرای ان مراسم تعیین نمود. سپس به نزد معابد آنان رفت و به خدای مصریان احترام گذاشت و معبد خدای بزرگ مصر ( آمون ) را به کلی بازسازی کرد. داریوش مدرسه طب مصر را که مدتها بسته بود و استادانش از کار بیکار شده بودن را دوباره گشود و "اودجاهور" را مامور رسیدگی به آنجا کرد. سپس استادان و افراد برجسته علمی جهان را به آنجا دعوت کرد تا در آنجا یک مرکز بین المللی طب راه اندازی کند. اودجاهور در نوشته ای که از خود بر جای گذاشته گفته است : شاهنشاه داریوش فرمان داد که همه چیز خوب به دانش آموزان و استادان داده شود تا پیشیه و کاردانی خود را گسترش دهند. شاهنشاه این کار را کرد زیرا فضیلت علم و دانش را میشناخت. روش برجسته مدیریت و فرهنگ ایرانی داریوش بزرگ سه قرن در مصر باقی بود.

بازگشت به فهرست پایه

منشور كوروش از لحاظ حقوقی متعلق به كدام كشور است؟

نازیلا محمدپور — 2010-10-10T04:31:40+01:00

نمونه ای از منشور كوروش در سازمان ملل

در پاسخ به پیام ها و ایمیل های برخی دوستان كه پس از ورود منشور كوروش به ایران پیرامون اصل نبودن آن ابراز نگرانی كرده بودند و نیز این پرسش حقوقی را داشتند كه این منشور از لحاظ قانونی متعلق به چه كشوری است و آیا می توانیم آن را نگه داریم یا نه، توضیحاتی را به نقل از استاد غیاث آبادی و خسرو معتضد (تاریخدان) در اینجا آورده ام با امید به اینكه دوستان پاسخ خود را از لابلای این توضیحات بیابند.

دختر كوروش

دكتر مرادی غیاث آبادی: نگرانی پیرامون آسیب‌رسیدن به منشور کورش بزرگ تا اندازه‌ای بجا و تأمل‌پذیر است و تا اندازه‌ای بی‌مورد. با توجه به اینکه گاهی در دستگاه میراث فرهنگی کشور بی‌توجهی‌هایی به آثار باستانی دیده شده و تخریب یا سرقت آنها به فراوانی و به تناوب روی داده است، چنین نگرانی‌هایی طبیعی هستند و حساسیت و سوءظن علاقه‌مندان را بر می‌انگیزد. اما از سوی دیگر، احتمال تخریب یا سرقت منشور کورش بعید به نظر می‌رسد. چرا که آسیب‌دیدگی، گمشدن یا دزدیده شدنِ آثار موزه‌ها، معمولاً عامل بیرون از موزه نداشته و عوامل آن در داخل موزه‌ها بوده‌اند. اما در این مورد خاص- با توجه به شهرت و پشتیبانی خبری گسترده- گمان نمی‌کنم که خطری «جسمی» منشور کوروش را تهدید بکند.

در باره گمان‌های موجود مبنی بر اصیل نبودن این اثر باید گفت که در دادوستدهای میان موزه‌ها چنین متداول است که نمایندگانی از هر دو طرف در نشستی مشترک حاضر می‌شوند و اصالت و اعتبار اثر را بررسی می‌کنند. چنانکه در اخبار و گزارش‌های سازمان آمده است، چنین نشستی برگزار شده و اشخاصی که نام آنان اعلام شده، اصالت اثر را تأیید کرده‌اند. در این فهرست، نام آقای علی‌اکبر سرفراز- باستان‌شناس پیشکسوت- نیز دیده می‌شود و حتی نام ایشان در زیر بعضی از عکس‌های جلسه اعتبارسنجی و در زیر تصویر اشخاص دیگر به چشم می‌خورد. اما تا جایی که بنده اطلاع دارم، ایشان در آن جلسه شرکت نداشته‌اند.

آقای خسرو معتضد نیز در پاسخ به این سوال که مالکیت مادی منشور کوروش متعلق به چه کشوری است، گفت: این منشور مال کشور انگلستان است. زیرا در زمان كشف منشور کوروش (توسط تیم انگلیسی) ما هیچ قانونی نداشتیم و قانون عتیقات در سال 1306 شمسی گذاشته شد و به همین دلیل از لحاظ حقوقی در این زمینه کاری خاصی نمی توان انجام داد.

خسرو معتضد از پیشنهاد ها در رابطه با پس ندادن این منشور انتقاد کرد و گفت: این کارها زشت است، برای اینکه اگر ما این کارها را انجام دهیم، دیگر کسی به ما اعتماد نمی کند، و این منشور در ایران به دست نیامده و دربابل به دست آمده، این که در پاسارگاد به دست نیامده یا در تخت جمشید به دست نیامده، در یک سرزمینی به نام کشور عراق، که آن زمان مستعمره عثمانی بود، در آنجا بدست آمده، تا آنجایی که من می دانم و مطالعه کردم این منشور در بابل به دست امده، بنابر این دولت عراق هم می تواند ادعا کند و بگوید این در خاک من هست. اگر ما فردا این کارها را انجام دهیم و مثلا بگوییم این منشور را نگه داریم، جز اینکه آبروی خودمان را ببریم کار دیگری انجام ندادیم و این پیشنهاد بسیار بدی است، یعنی برای ما ایجاد اشکال می کند، ما را در دنیا سر افکنده می کند، این آدمهایی که این ها را می گویند و می نویسند اصلا از سیاست جهانی خبر ندارند، آنها نمی دانند که ایران از زمان قاجاریه جز 100 تا 150 پرتکل جهانی هست، پرتکل یعنی توافق نامه جهانی، یعنی عضو سازمان جهانی ملل متحد هست، و این کارهایی که ما انجام می دهیم جز اینکه ما را سر افکنده کند، چیز دیگری نیست، لوح کوروش حتی در آن موزه بریتانیا هم که هست به نظر من باعث سربلندی ملت ایران هست. موزه بریتانیا که من خودم دیدم در جایی هست که تمام دنیا می روند آنجا و آن را می بینند و این خودش تبلیغی برای ایران هست. بزرگترین اشتباه این است که به دست خودمان، خودمان را خراب کنبم، حتما شما بنویسید که معتضد می گوید که به هیچ عنوان پس ندادن و نگه داشتن این لوح در شان ملت ایران نیست.

بازگشت به فهرست پایه

نقشه باستانی ایران را دانلود كنید (ویژه و منحصر بفرد)

نازیلا محمدپور — 2010-08-27T03:28:02+01:00

از دكتر مرادی غیاث آبادی

نقشه باستانی ایران، فراگیرندهٔ شماری از تپه‌ها، غارها، سرزمین‌ها و دیگر سکونتگاه‌های باستانی در سراسر ایران بزرگ، و برخی شهرهای کهنسال امروزی است. در این نقشه، برخلاف معمولِ اغلب نقشه‌های تاریخی که بیشتر به قلمرو حکومت‌ها و فراخنای تاخت‌وتاز آنها می‌پردازند، به ثبت سکونتگاه‌ها و باششگاه‌های مردمان و همچنین برخی از نام‌های جغرافیایی اوستا و شاهنامه فردوسی که تا اندازه‌ای از محل واقعی آنها آگاهی‌هایی وجود دارد، پرداخته شده است. این سکونتگاه‌ها، بی‌گمان جایگاه‌های راستین شهرها و سرزمین‌های گمشدهٔ اوستا و شاهنامه است که کوشش‌های پیگیر پژوهندگان را برای برابرگذاری آن نام‌ها با تپه‌های باستانی ایران را خواستار است.

دریافت نقشه با حجم ۳٫۲ مگابایت

نقشه باستانی ایران:
تألیف و پژوهش: رضا مرادی غیاث آبادی
ترسیم: ایرج خانباباپور
چاپ نخست: ۱۳۷۵
چاپ دوم: ۱۳۷۵
چاپ سوم: ۱۳۷۶
چاپ چهارم: ۱۳۸۶
شابک: ۲-۲۳-۶۳۰۳-۹۶۴-۹۷۸

راهنما:
°   تپه‌ها و دیگر سکونتگاه‌های باستانی
♦   شهرهای کهنسال امروزی
ــــ . ــــ . مرزهای بین‌المللی
………..   کرانه تقریبی دریای کاسپی (مازندران) در حدود ده هزار سال پیش
. . . . . . نام‌های جغرافیایی اوستا
ــــــــــــــ   نام‌های جغرافیایی شاهنامه
مقیاس ۱:۵٫۰۰۰٫۰۰۰

بازگشت به فهرست پایه

مارش كوروش بزرگ mp3

نازیلا محمدپور — 2010-08-18T02:10:53+01:00

سپاه كوروش در حال پیشروی به سوی بابل

مارش كوروش بزرگ را دانلود كنید
Cyrus the Great March mp3

Overture (Astyages' Dream)

Overture (Astyages' Dream) on You Tube

Gardens of Pasargadae

Roxanne's Dance

Oracle of Delphi

March to Sardis

Liberation of Babylon

بازگشت به فهرست پایه

زندگینامه كامل كوروش بزرگ (قسمت دوم)

نازیلا محمدپور — 2010-08-02T09:34:42+01:00

● نبرد سارد

سقوط امپراتوری قدرتمند ماد و سربرآوردن یک دولت نوپا ولی بسیار مقتدر به نام ” دولت پارس “ برای کرزوس ، پادشاه لیدی - همسایه ی باختری ایران ، سخت نگران کننده و باورنکردنی بود. گذشته از آنکه امپراتور خودکامه ی ماد ، برادر زن کرزوس بود و دو پادشاه روابط خویشاوندی بسیار نزدیکی با یکدیگر داشتند ، نگرانی کرزوس از آن جهت بود که مبادا پارسیان تازه به قدرت رسیده ، مطامعی خارج از مرزهای امپراتوری ماد داشته باشند و با تکیه بر حس ملی گرایی منحصر بفرد سربازان خود ، تهدیدی متوجه حکومت لیدی کنند. کرزوس خیلی زود برای دفع چنین تهدیدی وارد عمل گردید و دست به کار تشکیل ائتلاف مهیبی از بزرگترین ارتشهای جهان آن زمان شد ؛ ائتلافی که اگر به موقع شکل می گرفت بدون شک ادامه ی حیات دولت نوپای پارس را مشکل می ساخت.

فرستادگانی از جانب دولت لیدی به همراه انبوهی از هدایا و پیشکش های شاهانه به لاسدمون ( لاکدومنیا ، پایتخت اسپارت ) اعزام شدند تا از آن کشور بخواهند برای کمک به جنگ با امپراتوری جدید ، سربازان و تجهیزات نظامی خود را در اختیار لیدی قرار دهد. از نبونید ( پادشاه بابل ) و آمیسیس ( فرعون مصر ) نیز درخواست های مشابهی به عمل آمد. واحدهایی از ارتش لیدی نیز ماموریت یافتند تا با گشت زنی در سرزمین تراکیه ، به استخدام نیروهای جنگی مزدور برای نبرد با پارسیان بپردازند. ناگفته پیداست که چنین ارتش متحدی تا چه اندازه می توانست قدرتمند و مرگبار باشد. در عین حال ، کرزوس برای محکم کاری کسانی را نیز به معابد شهرهای مختلف - از جمله معابد دلف ، فوسید و دودون - فرستاد تا از هاتفان غیبی معابد ، نظر خدایان را نیز در مورد این جنگ جویا شود. از آنچه در سایر معابد گذشت بی اطلاعیم ولی پاسخی که هاتف غیبی معبد دلف به سفیران کرزوس داد اینچنین بود :

« خدایان ، پیش پیش به کرزوس اعلام می کنند که در جنگ با پارسیان امپراتوری بزرگی را نابود خواهد کرد. خدایان به او توصیه می کنند که از نیرومندترین یونانیان کسانی را به عنوان متحد با خود همراه سازد. به او می گویند که وقتی قاطری پادشاه می شود کافی است که او کناره های شنزار رود هرمس را در پیش گیرد و بگریزد و از اینکه او را ترسو و بی غیرت بنامند خجالت نکشد.»

این پیشگویی کرزوس را در حیرت فرو برد. او به این نکته اندیشید که اصلاَ با عقل جور در نمی آید که قاطری پادشاه شود. بنابرین قسمت اول آن پیشگویی را - که می گفت کرزوس نابود کننده ی یک امپراتوری بزرگ خواهد بود - به فال نیک گرفت و آماده ی نبرد شد. ولی همه چیز بدانسان که کرزوس در نظر داشت پیش نمیرفت. اسپارتیها اگر چه سفیر کرزوس را به نیکی پذیرا شدند و از هدایای او به بهترین شکل تقدیر کردند ولی در مورد کمک نظامی در جنگ پاسخ روشنی ندادند. حاکمان بابل و مصر نیز وعده دادند که در سال آینده نیروهایشان را راهی جنگ خواهند کرد.

با این همه کرزوس تصمیم خود را گرفته بود و در سال ٥٤٦ پیش از میلاد ، با تمام نیروهایی که توانسته بود گرد آورد – از جمله سواره نظام معروف خود که در جهان آن زمان به عنوان بی باک ترین و کارآزموده ترین سواره نظام در تمام ارتش ها شهره بودند - از سارد خارج شد. سپاه لیدی از رود هالیس ( که مرز شناخته شده ی دولتهای لیدی و ماد بود ) گذشت و وارد کاپادوکیه در خاک ایران گردید.

پس از آن نیز غارت کنان در خاک ایران پیش رفت و شهر پتریا را نیز متصرف شد. سپاهیان لیدیایی ، در حال پیشروی در خاک ایران دارایی های تمامی مناطقی را که اشغال می شد چپاول می نمودند و مردم آن مناطق را نیز به بردگی می گرفتند. ولیکن ناگهان سربازان لیدیایی با چیز غیر منتظره ای روبرو شدند ؛ ارتش ایران به فرماندهی کوروش بزرگ به سوی آنها می آمد! ظاهراَ یک لیدیایی خائن که از جانب کرزوس مامور بود تا از سرزمین های تراکیه برای او سرباز اجیر کند ، به ایران آمده بود و کوروش را در جریان توطئه ی کرزوس قرار داده بود. نخستین بار ، سپاهیان ایرانی و لیدیایی در دشت پتریا درگیر شدند.

به گفته ی هرودوت هر دو لشکر تلفات سنگینی را متحمل شدند و شب هنگام در حالی که هیچ یک نتوانسته بودند به پیروزی برسند ، از یکدیگر جدا شدند. کرزوس که به سختی از سرعت عمل نیروهای پارسی جا خورده بود ، تصمیم گرفت شب هنگام میدان را خالی کند و به سمت سارد عقب نشیند. به این امید که از یک سو پارسیان نخواهند توانست از کوههای پر برف و راههای صعب العبور لیدی بگذرند و به ناچار زمستان را در همان محل اردو خواهند زد و از سوی دیگر تا پایان فصل سرما ، نیروهای متحدین نیز در سارد به او خواهند پیوست و با تکیه بر قدرت آنان خواهد توانست کوروش را غافلگیر نموده ، از هر طرف به ایران حمله ور شود. پس از رسیدن به سارد ، کرزوس مجدداَ سفیرانی به اسپارت ، بابل و مصر فرستاد و به تاکید از آنان خواست حداکثر تا پنج ماه دیگر نیروهای کمکی خود را ارسال دارند.

صبح روز بعد ، چون کوروش از خواب برخواست و میدان نبرد را خالی دید ، بر خلاف پیش بینی های کرزوس ، تصمیمی گرفت که تمام نقشه های او را نقش برآب کرد. سربازان ایرانی نه تنها در اردوگاه خود متوقف نشدند ، بلکه با جسارت تمام راه سارد را در پیش گرفتند و با گذشتن از استپهای ناشناخته و کوهستان های صعب العبور کشور لیدی ، از دشت سارد سر درآوردند و در مقابل پایتخت اردو زدند. وقتی که کرزوس خبردار شد که سپاهیان کوروش بر سختی زمستان فائق آمده اند و بی هیچ مشکلی تا قلب مملکتش پیشروی کرده اند غرق در حیرت گردید. از یک طرف هیچ امیدی به رسیدن نیروهای کمکی از اسپارت ، بابل و مصر نمانده بود و از طرف دیگر کرزوس پس از رسیدن به سارد ، سربازان مزدوری را که به خدمت گرفته بود نیز مرخص کرده بود چون هرگز گمان نمی کرد که پارسی ها به این سرعت تعقیبش کنند و جنگ را به دروازه های سارد بکشانند. بنابرین تنها راه چاره ، سامان دادن به همان نیروهای باقی مانده در شهر و فرستادن آنان به نبرد پارسیان بود.

کوروش می دانست که جنگیدن در سرزمین بیگانه ، برای سربازان پارسی بسیار سخت تر از دفاع در داخل مرزهای کشور خواهد بود و از سوی دیگر فزونی نیروهای دشمن و توانایی مثال زدنی سواره نظام لیدی ، نگرانش می کرد. لذا به توصیه دوست مادی خود ، هارپاگ ( همان کسی که یکبار جانش را نجات داده بود ) تصمیم گرفت تا خط مقدم لشکرش را با صفی از سپاهیان شتر سوار بپوشاند. اسب ها از هیچ چیز به اندازه ی بوی شتر وحشت نمی کنند و به محض نزدیک شدن به شتران ، عنان اسب از اختیار صاحبش خارج می شود.

بنابرین سواره نظام لیدی ، هرچقدر هم که قدرتمند باشد ، به محض رسیدن به اولین گروه از سپاهیان پارس عملاَ از کار خواهد افتاد. پیاده نظام کوروش نیز دستور یافت تا پشت سر شتران حرکت کند و پس از آنان نیز سواره نظام اسب سوار قرار گرفتند. آنگاه با این فریاد کوروش که « خدا ما را به سوی پیروزی راهنمایی می کند » سپاهیان ایران و لیدی رو در روی یکدیگر قرار گرفتند. جنگ بسیار خونین بود ولی در نهایت آنانکه به پیروزی رسیدند لشکریان پارس بودند. از میان لیدیایی ها ، آنان که زنده مانده بودند - به جز معدودی که دوباره برای گرفتن کمک به کشورهای دیگر رفتند - به درون شهر عقب نشستند و دروازه های شهر را مسدود کردند. به این امید که بالاخره متحدین اسپارتی ، بابلی و مصری از راه می رسند و کار ایرانی ها را یکسره می کنند. پس از شکست و عقب نشینی لیدیایی ها ، پارسیان شهر سارد را به محاصره درآوردند.

شهر سارد از هر طرف دیوار داشت بجز ناحیه ای که به کوه بلندی بر می خورد و به خاطر ارتفاع زیاد و شیب بسیار تند آن لازم ندیده بودند که در آن محل استحکاماتی بنا کنند. پس از چهارده روز محاصره ی نافرجام کوروش اعلام کرد به هر کس که بتوانند راه نفوذی به درون شهر بیابد پاداش بسیار بزرگی خواهد داد. بر اثر این وعده بسیاری از سپاهیان در صدد یافتن رخنه ای در استحکامات شهر برآمدند تا آنکه روزی یک نفر پارسی به نام ” هی رویاس “ دید که کلاه خود یک سرباز لیدیایی از بالای دیوار به پایین افتاد. او چست و چالاک پایین آمد ، کلاهش را برداشت و از همان راهی که آمده بود بازگشت. ” هی رویاس “ دیگران را در جریان این اکتشاف قرار داد و پس از بررسی محل ، گروه کوچکی از سپاهیان کوروش به همراه وی از آن مسیر بالا رفته و داخل شهر شدند و پس از مدتی دروازه های شهر را بروی همرزمان خود گشودند.

در مورد آنچه پس از ورود پارسیان به داخل شهر سارد روی داد نمی توانیم به درستی و با اطمینان سخن بگوییم ؛ اگر چه در این مورد نیز هر یک از مورخان ، روایتی نقل کرده اند ولی متاسفانه هیچ کدام از این روایات قابل اعتماد نیستند. حتی هرودوت که نوشته های او معمولاَ بیش از سایرین به واقعیت نزدیک است ، آنچه در این مورد خاص می گوید ، حقیقی به نظر نمی رسد. ابتدا روایت گزنفون را می آوریم و سپس به سراغ هرودوت خواهیم رفت :

« وقتی کرزوس را به حضور فاتح آوردند سر به تعظیم فرود آورد و به او گفت : من ، ای ارباب ، به تو سلام می کنم ، زیرا بخت و اقبال از این پس عنوان اربابی را به تو بخشیده است و مرا مجبور ساخته است که آنرا به تو واگذارم. کوروش گفت : من هم به تو سلام می کنم ، چون تو مردی هستی به خوبی خودم و سپس به گفته افزود : آیا حاضری به من توصیه ای بکنی ؟ من می دانم که سربازانم خستگیها و خطرهای بیشماری را متحمل شده و در این فکرند که عنی ترین شهر آسیا پس از بابل یعنی سارد را به تصرف خود درآورند.

بدین جهت من درست و عادلانه می دانم که ایشان اجر زحمات خود را بگیرند چون می دانم که اگر ثمره ای از آن همه رنج و زحمت خود نبرند من مدت زیادی نخواهم توانست ایشان را به زیر فرمان خود داشته باشم. در عین حال ، این کار را هم نمی توانم بکنم که به ایشان اجازه دهم شهر را غارت کنند. کرزوس پاسخ داد : بسیار خوب ، پس بگذار بگویم اکنون که از تو قول گرفتم که نخواهی گذاشت سربازانت شهر را غارت کنند و زنان و کودکان ما را نخواهی ربود ، من هم در عوض به تو قول می دهم که لیدیایی ها هر چیز خوب و گرانبها و زیبایی در شهر سارد باشد بیاورند و به طیب خاطر به تو تقدیم کنند.

تو اگر شهر سارد را دست نخورده و سالم باقی بگذاری سال دیگر دوباره شهر را مملو از چیزهای خوب و گرانبها خواهی یافت. برعکس ، اگر شهر را به باد نهب و غارت بگیری همه چیز حتی صنایعی را که می گویند منبع نعمت و رفاه مردم است از بین خواهی برد. گنجهای مرا بگیر ولی بگذار که نگهبانانت آن را از دست عاملان من بگیرند. من بیش از حد از خدایان سلب اعتماد کرده ام . البته نمی خواهم بگویم که ایشان مرا فریب داده اند ولی هیچ بهره ای از قول ایشان نبرده ام. بر سردر معبد دلف نوشته شده است:

« تو خودت خودت را بشناس!» باری ، من پیش از خودم همواره تصور می کردم که خدایان همیشه باید نسبت به من نظر مساعد داشته باشند. ادم ممکن است که دیگران را بشناسد و هم نشناسد ، و لیکن کسی نیست که خودش را نشناسد. من به سبب ثروتهای سرشاری که داشتم و به پیروی از حرفهای کسانی که از من می خواستند در رأس ایشان قرار بگیرم و نیز تحت تاثیر چاپلوسیهای کسانی که به من می گفتند اگر دلم را راضی کنم و فرماندهی بر ایشان را بپذیرم همه از من اطاعت خواهند کرد و من بزرگترین موجود بشری خواهم بود ضایع شدم و از این حرفها باد کردم و به تصور اینکه شایستگی آن را دارم که بالاتر از همه باشم ، فرماندهی و پیشوایی جنگ را پذیرفتم ولیکن اکنون معلوم می شود که من خودم را نمی شناختم و بیخود به خود می بالیدم که می توانم فاتحانه جنگ با تو را رهبری کنم ، تویی که محبوب خدایانی و به خط مستقیم نسب به پادشاهان می رسانی. امروز حیات من و سرنوشت من تنها به تو بستگی دارد. کوروش گفت :

من وقتی به خوشبختی گذشته ی تو می اندیشم نسبت به تو احساس ترحم در خود می کنم و دلم به حالت می سوزد. بنابرین من از هم اکنون زنت و دخترانت را که می گویند داری و دوستان و خدمتکاران و سفره گسترده همچون گذشته ات را به تو پس می دهم. فقط قدغن می کنم که دیگر نباید بجنگی. »

و اما اینک به نقل گفته ی هرودوت می پردازیم و پس از آن خواهیم گفت که چرا این روایت نمی تواند با حقیقت منطبق باشد:

« کرزوس به خاطرغم و اندوه زیاد در جایی ایستاده بود و حرکت نمی کرد و خود را نمی شناساند. در این حال یکی از سپاهیان پارسی به قصد کشتن او به وی نزدیک گردید که ناگهان پسر کر و لال کرزوس زبان باز کرد و فریاد زد:

” ای مرد ! کرزوس را نکش “ بدینگونه سرباز پارسی از کشتن کرزوس منصرف شد و او را دستگیر کرد. به فرمان کوروش ، کرزوس را به همراه ١٤ تن دیگر از نجبای لیدی ، به روی توده ای از هیزم قرار دادند تا در آتش بسوزانند. چون آتش را روشن کردند کرزوس فریاد زد ” آه ! سولون ، سولون “ . کوروش توسط مترجم خود ، معنی این کلمات را پرسید. کرزوس پس از مدتی سکوت گفت: « ای کاش شخصی که اسمش را بردم با تمام پادشاهان صحبت می کرد » کوروش باز هم متوجه منظور کرزوس نشد و دوباره توضیح خواست. سپس کرزوس گفت :

« زمانیکه سولون در پایتخت من بود ، خزانه و تجملات و اشیاء قیمتی خود را به او نشان دادم و پرسیدم چه کسی را از همه سعاتمندتر می داند ، در حالی که یقین داشتم که اسم مرا خواهد برد. ولی او گفت تا کسی نمرده نمی توان گفت که سعادتمند بوده یا نه ! » کوروش از شنیدن این سخن متاثر شد و بی درنگ حکم کرد که آتش را خاموش کنند ولی آتش از هر طرف زبانه می کشید و موقع خاموش کردن آن گذشته بود. آنگاه کرزوس گریست و ندا داد « ای آپلن! تو را به بزرگواری خودت سوگند می دهم که اگر هدایای من را پسندیده ای بیا و مرا نجات بده » پس از دعای کرزوس به درگاه آپلن ، باران شدیدی باریدن گرفت و آتش را خاموش کرد. پارسیان که سخت وحشت زده بودند ، در حالی که زرتشت را به یاری می طلبیدند از آنجا گریختند. »

این بود روایت هرودوت از آنچه بر پادشاه سارد گذشت. ولی ما دلایلی داریم که باور کردن این روایت را برایمان مشکل می سازند. نخستین دلیل بر نادرست بودن این روایت ، مقدس بودن آتش نزد ایرانیان است که به آنها اجازه نمی داد با سوزاندن پادشاه دشمن ، به آتش – یعنی مقدس ترین چیزی که در تمام عالم وجود دارد - بی حرمتی کرده ، آن را آلوده سازند. دلیل دوم آنست که در سایر مواردی که کوروش بر کشوری فائق آمده ، هرگز چنین رفتاری سراغ نداریم و هرودوت نیز خود اذعان می کند به این که رفتار کوروش با ملل مغلوب و بویژه با پادشاهان آنان بسیار جوانمردانه و مهربانانه بوده است. و بالاخره سومین و مهمترین دلیل آنکه امروز مشخص شده است که اصولاَ در زمان سلطنت کرزوس ، سولون هرگز به سارد سفر نکرده بود بنابرین داستانی که هرودوت نقل می کند به هیچ عنوان رنگی از واقعیت ندارد. چهارمین نکته ی شک برانگیزی که در این روایت وجود دارد آن است که آپولن ، خدای یونانیان بوده و این مسأله یک احتمال قوی پیش می آورد که هرودوت – به عنوان یک یونانی - کوشیده است باورهای مذهبی خود را در این مسأله دخالت دهد. (برای آگاهی بیشتر مقاله ی ـ چرا غربی ها هرودوت را هم پدر تاریخ و هم پدر دروغ می نامند ـ را در همین تارنما بخوانید).

در مورد آنچه در شهر سارد رخ داد نیز روایت های مشابهی نقل شده است که اگر چه در پایان به این نکته می رسند که سربازان پارسی ، شهر را غارت نکرده و با مردم سارد به عطوفت رفتار کرده اند ولی می کوشند به نوعی این رفتار سپاهیان پارس را به عملکرد کرزوس و تاثیر سخنان وی در پادشاه جوان هخامنشی مربوط کنند تا آنکه مستقیماَ دستور کوروش را عامل رفتار جوانمردانه ی سپاهیان ایران بدانند. پس از تسخیر سارد ، تمام کشور لیدیه به همراه سرزمینهایی که پادشاهان آن سابقاَ فتح کرده بودند ، به کشور ایران الحاق شد و بدین ترتیب مرز ایران به مستعمرات یونانی در آسیای صغیر رسید.

پس از بدست آوردن سارد ، تمام لیدیه با شهرهای وابسته اش ، به دست کوروش افتاد و حدود ایران به مستعمرات یونانی در آسیای صغیر رسید. این مستعمرات را چنانکه در جای خود خواهد آمد اقوام یونانی بر اثر فشاری که مردم دریایی به اهالی یونان وارد آوردند ، بنا کرده بودند. کوچ کنندگان از سه قوم بودند : ینانها ، الیانها و دریانها. نام یونان به زبان پارسی از نام قوم یکمی آمده است زیرا اهمیت آنها در این دست آورده ها (مستعمرات) بیشتر بود.

هرودوت اوضاع این مستعمرات را چنین می نویسد: ینانهایی که شهر پانیوم وابسته به آنهاست شهرهای خود را در جاهایی بنا کرده اند که از حیث خوبی آب و هوا در هیچ جا مانند ندارد. نه شهرهای بالا می توانند با این شهرها برابری کنند و نه شهرهای پایین ، نه کرانه های خاوری و نه کرانه های باختری .

از گفته های هرودوت چنین برمی آید که این مستعمرات را سه قوم یونانی بنا كرده بودند و بین تمام آنها همراهی و هم پیمانی نبود و با هم چشم و هم چشمی و کشمکش داشتند.

پس از آن تاریخ نگار نامبرده می گوید : ینانها و الیانها نماینده ای نزد کوروش فرستاده و درخواست کردند که کوروش با آنها مانند پادشاه لیدی رفتار کند یعنی به کارهای درونی آنها دخالت نکند وهمان امتیازات را بشناسد. کوروش پاسخی یکراست به آنها نداده و این مثل را آورد : « نی زنی به دریا نزدیک شده و دید که ماهیهای قشنگی در آب شنا می کنند. پیش خود گفت : اگر من نی بزنم آشکارا این ماهیها به خشکی درآیند . بعد نشست و هر چند که نی زد چشمداشت او برآورده نشد. پس توری برداشت و به دریا افکند و شمار زیادی از ماهیان به دام افتادند. وقتی که ماهی ها در تور به بالا و پایین می جستند ، نی زن حال آنها را دید و گفت : حالا دیگر بیهوده می رقصید! می بایست وقتی برایتان نی میزدم می رقصیدید. »

هرودوت این گفته را چنین تعبیر می کند : کوروش خواست با این مثل آنها بدانند که موقع را از دست داده اند، چه وقتی که پیش از به دست آوردن سارد به آنها پیشنهاد همبستگی شده بود و آنها رد کرده بودند. از میان مستعمرات یونانی ، کوروش فقط با اهالی ملیطه قرارداد کرزوس را تازه کرد و و نمایندگان دیگر شهرها را نپذیرفت. نمایندگان به شهرهای خود بازگشتند و پاسخ کوروش را رسانیدند . سپس از تمام شهرهای یونانی آسیای کوچک نمایندگانی برگزیده شدند که در پانیونیوم گرد آمده و در برابر کوروش همبسته شوند.

نمایندگان شهرهایی چون کل فن ، افس ، فوسه ، پری ین ، لبدس ، تئوس ، اریتر و دیگران در اینجا گرد آمده بودند . شهر ملیطه چون به مقصود خویش رسیده بود در این گروه شرکت نکرد. جزیره ی سامس و خیوس هم شرکت نکردند به این امید که کوروش چون نیروی دریایی نیرومندی ندارد کاری با آنها نخواهد داشت. ولی دیگر شهرها با وجود اختلافاتی که با یکدیگر داشتند ، از جهت خطر مشترکی که احساس می کردند در این گردهمآیی حضور یافتند.

الیانها گفتند هر چه ینانها بکنند ما هم خواهیم کرد. دریانها از جهت آنکه از شهرهای کارناس که دریانی بود نماینده ای پذیرفته نشده بود ، از شرکت در عملیات خودداری کردند. چون جزایر یونانی هم حاضر نشدند در این گردهمآیی شرکت کنند ، ینانها و الیانها قرار گذاشتند نماینده ای به اسپارت گسیل کنند و از آن دولت یاری جویند.

با این هدف پی تر موس نامی از اهالی فوسه که سخنران و سخندان بود با انبوهی از هدایا به نزد اولیای دولت اسپارت فرستاده شد. ولی اسپارتی ها جواب درستی به وی ندادند و تنها وعده کردند که گروهی را خواهند فرستاد تا اوضاع منطقه را بازبینی کنند. بدین منظور یک کشتی اسپارتی پنجاه پارویی رهسپار فوسیه شد و در آنجا نمایندگان اسپارت ، فردی به نام لاکریناس را برگزیدند و برای مذاکره با کوروش روانه ی سارد کردند. او به شاه گفت : بر حذر باشید از اینکه مستعمرات یونانی را آزار کنید ، زیرا اسپارت چنین رفتاری را نخواهد پذیرفت.

کوروش از یونانیهایی که در رکاب وی بودند پرسید : مگر این لاسدمونیها کیستند و عده شان چقدر است که اینگونه سخن می گویند؟ پس از آنکه یونانیها این مردم را به کوروش شناساندند ، کوروش رو به نماینده کرد و گفت : من از مردمی که در شهرهایشان در میدانها گرد هم می آیند و با سوگند دروغ و نیرنگ یکدیگر را فریب می دهند هراسی ندارم. اگر زنده ماندم چنان کنم که این مردم به جای دخالت در کار ینانیها از کارهای خودشان سخن بگویند.

نماینده ی اسپارت پس از شنیدن پاسخ کوروش به کشور خویش بازگشته به پادشاه اسپارت ( آناک ساندریس ، آریستون ) پاسخ کوروش را رسانید. انها هم پاسخ را به مردم رسانیدند و مسئله ی کمک گرفتن یونانیهای آسیای صغیر از اسپارتیها به همین جا ختم شد.

هرودوت می گوید بیم دادن کوروش به همه ی یونانیها بود ، چه هر شهر یونانی میدانی دارد و مردم برای داد و ستد در آنجا گرد می آیند ولی در پارس چنین میدانهایی وجود ندارد. نتیجه ای که تاریخنگار یاد شده می گیرد درست نیست زیرا مقصود کوروش روش حکومت آنها بوده است . یونانیهایی که از ملتزمین کوروش بودند او را از روش حکومت اسپارت آگاه کرده و گفتند مردم در جایی میدان مانند گرد آمده و در کارها سخن می گویند و هر یک از سخنوران می خواهند باور خود را به مردم بپذیرانند.

آشکار است که کوروش از روش چنین حکومتی خوشش نیامده و آن پاسخ را داده است . خلاف این فرض طبیعی نیست. زیرا وقتی که می خواهند مردمی را بشناسانند روش حکومت آن را کنار نمی گذارند تا از میدان داد و ستد سخن بگویند. بنابرین از این پاسخ نمی توان داوری کرد که میدان خرید و فروش در پارس پیدایی نداشته است به عکس چون داد و ستد در آن زمان بیشتر با تبدیل جنس به جنس می شد و مغازه یا حجره برای اینگونه داد وستد تنگ بود ، پس این میدانها بوده است. به هر حال اگر هم نبوده مقصود کوروش روش حکومت اسپارتیها بود نه میدان داد و ستد آنها.

کوروش در این هنگام به کارهایی که در خاور داشت بیش از کارهای باختر اهمیت داد. یک تن از اهالی لیدیه به نام پاکتیاس را برگزید و به حکومت این کشور گماشت . ترتیبات آن را با حوالی که در زمان آزادی داشت باقی گذاشت و پس از آن با کرزوس راهی ایران شد.

هرودوت می گوید دلیل برگزیدن یک تن لیدیایی به فرمانروایی این کشور این بود که کوروش ترتیب ایران را در دید آورد ، چون در ایران رسم بر این بود که وقتی کشوری را می گرفتند از خانواده فرمانروایان یا نجبای آن کشور کسی را به فرمانروایی آن بر می گزیدند. ولی دیری نپایید که کورش دانست که این ترتیب سازگار اوضاع آسیای پایینی نیست.

توضیح آنکه پاکتیاس همین که کورش را دور دید دعوی آزاد شدن لیدیه کرد و چون کورش گنجینه را به او سپرده بود با آن پول مردم کناره را با خود همراه کرد و سپاهی ترتیب داد بعد به سارد شتافته و فرمانروای ایرانی را در ارگ پیرامون گرفت. این خبر در راه به کورش رسید و او چنانکه هرودت می گوید از کرزوس پرسید سرانجام این کار چیست ؟ چنیین به نظر می آید که مردم لیدی هم برای خودشان و هم برای من دردسر درست می کنند. آیا بهتر نیست که لیدیها را برده کنم ؟ کرزوس در پاسخ گفت خشمگین نشو ، لیدیها نه از بابت گذشته گناهی دارند و نه از جهت حا ل . گذشته ها به گردن من بود و حال گناه از پاکتیاس است که باید تنبیه شود.

از گناه لیدیها بگذر و برای اینکه بعدها شورش نکنند نماینده ای به سارد فرست و فرمان بده که لیدیها اسلحه برندارند ، در زیر ردا قبایی بپوشند و کفشهایی بلند به پا کنند و کودکان خویش را به نواختن آلات موسیقی و بازرگانی وادارند. به زودی خواهی دید که مردان لیدی زنانی خواهند بود و اندیشه تو از شورش آنها راحت خواهد شد. والبته کورش هرگز به این توصیه های رهبری که برای زن کردن مردان کشورش نقشه می کشید اهمیت نداد. مازارس سردار ایرانی برای سرکوب شورش پاکتیاس به سارد فرستاده شد.

با ورود مازارس به شهر سارد ، پاکتیاس شهر را رها کرد و به کوم ( = کیمه ، مستعمره ی یونانی ) گریخت. مازارس به اهالی کوم پیغام داد که باید پاکتیاس را تسلیم کنند. اهالی کوم از یک سو نمی خواستند با پارسیان وارد جنگ شوند و از سوی دیگر راضی نبودند کسی را که به آنها پناه آورده است تسلیم پارسیان کنند، لذا از پاکتیاس خواستند تا از شهر آنها بیرون رود و به ملیطه بگریزد. به خواست اهالی کوم ، پاکتیاس به ملیطه رفت ولی از بخت بد شهری که به آن پناه آورده بود مردمی داشت بازرگان و پرستنده ی پول ! آنها راضی شدند در ازای دریافت وجهی پاکتیاس را تسلیم کنند ولی پاکتیاس بوسیله ی یک کشتی که از کوم آمده بود به جزیره ی خیوس فرار کرد اما این پایان بدبیاری های او نبود.

اهالی این جزیره خواهان ناحیه ای به نام آتارنی بودند که در برابر خیوس واقع بود و به مازارس گفتند که اگر آن ناحیه را به ما دهی پاکتیاس را به تو می سپاریم. مازارس چنین کرد و مردم خیوس پاکتیاس را آوردند و تحویل سپاهیان پارس دادند. سپس مازارس حکم مرگ پاکتیاس را صادر نمود و بدینگونه فرماندار شورشی لیدیه مجازات شد.

در پی این حادثه ، کورش تصمیم گرفت برای دفع خطرات احتمالی مستعمرات یونانی آسیای صغیر را نیز تسخیر نماید. لذا مازارس را به مطیع کردن این مستعمرات گماشت. نخستین شهری که فرو پاشید پری ین بود. پس از آن دشت مه آندر و کشورهای ماگنزی نیز سر به فرمان پارسیان فرود آوردند. در این هنگام مازارس از دنیا رفت و هارپاگ مادی جانشین او شد. هارپاگ بلافاصله شهر فوسه را پیرامون گرفت و به اهالی آن یک اولتیماتوم بیست و چهار ساعته داد که بجنگند یا تسلیم شوند.

مردم فوسه که دریانوردان زبردستی بودند و کشتی های فراوانی داشتند ، از این مهلت یک شبانه روزی سود بردند و شبانه سوار بر کشتی های خود شهر را ترک کردند. با پایان یافتن زمان تعیین شده ، سپاهیان پارسی به شهر درآمدند و شهر خالی از سکنه ی فوسه را بدست گرفتند. مردم فوسه سوار بر کشتی های خود به جزیره ی خیوس گریختند ولی خیوسی ها آنها را نپذیرفتند و به آنان جا ندادند. سپس فراریان فوسه تصمیم گرفتند به کرس کوچ کنند ولی پیش از آن خواستند به شهر خود باز گردند و از پارسیان انتقام بگیرند.

با این هدف به فوسه برگشته و در نزدیکی آن شهر شماری از پارسیان را کشتند. بسیاری از اهالی فوسه ( تقریبا نیمی از آنها ) با دیدن دوباره ی موطن خود هوس کوچ را از سر پراندند و با استفاده از عفوی که هارپاگ اعلام کرد، در ازای پذیرفتن فرمانبرداری از پارسیان به خانه هایشان بازگشتند. و اما نیم دیگر مردم فوسه به آلالیا در کرس رفتند و چون به راه زنی در دریاها پرداختند ، دولت فرتاجنه با آنان نبرد کرد و شمار زیادی از آنان را از پای درآورد و بازمانده ی آنها از جایی به جای دیگر رفتند تا به ولیا در خلیج پولیکاسترو رسیده و در آنجا ساکن شدند.

پس از آن لشکر پارس آهنگ تسخیر تئوس کرد. تئوس یکی از زیباترین شهرهای ایونیه بود که سه هزار سال پیش از این بوسیله ی مهاجرانی که از بخش پرتانیه ی آتن به آنجا آمده بودند بنا شده بود. اهالی تئوس نیز به سان مردم فوسه رفتار کردند . یعنی پیش از رسیدن پارسیان ، شهر را تخلیه نموده و به آبدر گریختند و در همانجا ساکن شدند. و اما سایر شهرهای ایونیه چون دریانها و اُلیانها راه مردم تئوس و فوسه را نرفتند. آنها با پارسیان پیمان بستند و با پذیرش حکومت آنان در شهر و دیار خود ماندند و به زندگی آرام خود ادامه دادند. از آن پس هارپاگ به جنگ با کاریها ، کیلیکها و پداسیها پرداخت و اندک اندک تمام نواحی آسیای صغیر به فرمان ایرانیان درآمد.

● نبرد بابل

نبرد بابل را از بسیاری جهات می توان مهترین حادثه در دوران زندگی کوروش و حتی در تمامی طول دوران باستان دانست ؛ چه از نظر عظمت و نفوذناپذیری رویایی استحکامات بابل که تسخیر آن در خیال مردمان آن دوران نیز نمی گنجید و چه از جهت رفتار جوانمردانه و انسانی کوروش کبیر با مردم مغلوب آن شهر و یهودیانی که در بند داشتند که او را شایسته ی عنوان « پایه گذار حقوق بشر » کرده است. به واقع می توان گفت که کوروش هرآنچه از مردی و مردمی و از سیاست و کیاست داشت در بابل بروز داده است. نظر به اهمیت این نبرد بد نیست قبل از توصیف آن کمی با شهر بابل و مردوک – خدای خدایان آن - آشنا گردیم ؛

شهری که ما آن را به پیروی از یونانیان « بابل » می نامیم در زبان سومری « کادین گیر » و در زبان اکدی « باب ایلانی » نامیده می شود که این هر دو به معنای « دروازه ی خدایان » می باشند. ناگفته پیداست که مردم چنین شهری تا چه اندازه می بایست به اصول مذهبی و خدایان خود پایبند بوده باشند.

ادامه را در قسمت سوم بخوانید

زندگینامه كامل كوروش بزرگ (قسمت سوم)

نازیلا محمدپور — 2010-08-02T09:34:00+01:00

● حمورابی

هنگامی که حمورابی تکیه بر تخت سلطنت بابل می زد کشوری به نسبت کوچک را از پدرش ( سین – موبعلیت ) به ارث بده بود که تقریباً هشتاد مایل درازا و بیست مایل پهنا داشت وحدود آن از سیپار تا مرد ( از فلوجه تا دیوانیه ی کنونی ) گسترده بود. در آن زمان پادشاهی های به مراتب بزرگتر وقدرتمندتری کشور بابل را پیرامون گرفته بودند. سرتاسر جنوب تحت سلطه ی " ریم سین " ( پادشاه لارسا ) بود ؛ در شمال سه کشور ماری ، اکلاتوم و آشور در دست " شمشی عداد " و پسرانش بود و در شرق " ددوشه " ( متحد عیلامیان ) بر اشنونه حکم می راند.

پادشاه حمورابی اگر چه همچون پدرانش از همان نخستین روزهای سلطنت مشتاق گسترش مرزهای کشورش بود ، لیکن با نظر به قدرت همسایگان مقتدر خویش ، پنج سال درنگ کرد و چون پایه های قدرتش را مستحکم یافت از سه سو به کشورهای همسایه حمله ور گشت ؛ ایسین را تصرف کرد و در امتداد فرات به سوی جنوب تا اوروک پیش رفت.

در اموتبال بین دجله و جبال زاگرس جنگید و آن ناحیه را متصرف شد و سرانجام در سال یازدهم از سلطنت خود توانست پیکوم را به اشغال درآورد. از آن پس بیست سال از سلطنت خود را صرف ترمیم معابد و تقویت استحکامات شهرهای تصرف شده کرد . در بیست و نهمین سال از پادشاهی حمورابی ، کشور بابل هدف تهاجم مشترک ائتلافی متشکل از عیلامیان ، گوتیان ، سوباریان ( آشوریان ) و اشنونه قرار می گیرد که با دفاع ارتش حمورابی این تهاجم ناکام می ماند. سال بعد حمورابی در تهاجمی شهر لارسا را متصرف می شود.

در سال سی و یکم همان دشمنان قدیمی دوباره متحد می شوند و به سوی بابل لشکر می کشند. اینبار حمورابی نه تنها تمامی سپاهیان انان را تار و مار می کند که تا نزدیکی مرزهای سوبارتو تیز پیش روی کرده ، تمامی بین النهرین جنوبی و مرکزی را متصرف می شود و سرانجام در سال های سی و ششم و سی و هشتم از سلطنت خود موفق می شود به سلطه ی آشور بر بین النهرین شمالی پایان دهد و تمامی مردم بین النهرین را بصورت یک ملت واحد تحت سلطه ی خود در آورد.

برای اداره ی چنین کشوری که ملت ها و نژادها و مذاهب گوناگون را در بر می گرفت ، حمورابی دست به یک سری اصلاحات اداری ، اجتماعی و مذهبی زد و آنها را تحت یک « مجموعه ی قوانین » مدٌون کرد. اگرچه با بدست آمدن قوانین قدیمی تر از پادشاهانی چون « اور – نمو » و « لیپیت – عشتر » دیگر نمی توان حمورابی را « نخستین قانونگزار تاریخ » نامید ولی هنوز هم می توان او را به عنوان یک پادشاه قانونمدار و عادل ستود. برای رفع اختلافات مذهبی و نیز برای مشروعیت بخشیدن به سلطنت خود و بازماندگانش ، حمورابی در این قانون ، مردوک خدای بابل را که تا آن زمان یک خدای درجه سوم بود در راس خدایان دیگر قرار داد و البته با نهایت زیرکی مدعی شد که این مقامی است که از سوی « آنو » و « انلیل » به مردوک تفویض شده است. کاهنان سراسر کشور به امر شاه تقدم و تاخر خدایان را تغییر دادند و قصه ی آفرینش را از نو نوشتند تا نقش اصلی را به مردوک واگذارند.

● بختنصر

پادشاهان پس از حمورابی به علت فساد اخلاقی و مالی خود و درباریانشان هرگز نتوانستند عزت و شوکت کشور خود را آنگونه که حمورابی برایشان به ارث گذاشته بود حفظ کنند تا آنکه پس از گذشت سالیان دراز و در دوران حکومت « بختنصر » کشور بابل دیگر بار عظمت و اقتدار خود را بازیافت و تبدیل به بزرگترین و زیباترین شهر آن دوران شد. ولی این بار چیزی در این عظمت بود که آنرا از عظمتی که این کشور در دوران حمورابی داشت متمایز می ساخت ؛ نام بابل دیگر با نام یک پادشاه قانونگذار و عادل درنیامیخته بود ؛ مردم کشورهای دیگر با شنیدن این نام ، تصویر یک پادشاه خونخوار ، خشن و بی رحم را در ذهن مجسم می کردند ، تصویری که براستی شایسته ی بختنصر بود.

در همین زمان بود که یهودیان كشور یهودا از دادن خراج امتناع کردند و سر به شورش برداشتند. بختنصر با سپاه بی کران خود به آنان حمله ور شد ، اورشلیم را آتش زد و مردم آن سرزمین را به اسارت به بابل برد. پادشاه یهودا در مقابل چشمانش دید که چگونه سربازان بختنصر ، پسرانش را می کشتند و پس از آن بختنصر با دستان خود ، چشم های او را از حدقه درآورد. در همین حال بابلیان ، دیوانه وار و مست از بوی خون ، زیباترین اسیران خود را بر می گزیدند تا زبانشان را از بیخ برکنند ، چشمانشان و امعاء و احشایشان را بیرون کشند و پوستشان را زنده زنده از تن جدا کنند ! اورشلیم دیگر وجود نداشت و از میان یهودیان ، آنانکه هنوز زنده بودند ، ناچار شدند که باقی عمر را در اسارت اهالی بابل سر کنند.

● نبونید

باری ، بختنصر با همه ی قدرتش در سال ٥٦١ پیش از میلاد از دنیا رفت و پس از او پسرش « آول مردوک » به سلطنت رسید. او بسیار ضعیف و ناتوان بود و پس از آنکه تنها دو سال سلطنت کرد بدست دسته ای شورشی که از شوهر خواهرش « نرگال سار اوسور » فرمان می گرفتند ، از تخت شاهی به زیر آمد. سلطنت نرگال سار اوسور نیز چندان به درازا نکشید زیرا او بیمار بود و بزودی در گذشت. پس از وی پسرش « لاباسی مردوک » شاه شد. او نیز چند ماهی بیش سلطنت نکرد و فرمانده ی یک گروه شورشی به نام « نبونید » در سال ۵۵۵ پیش از میلاد ( یعنی تنها پنج سال پیش از آنکه کوروش در ایران به پادشاهی برسد ) بر تخت وی تکیه زد.

نبونید در سال ۵۵۴ پیش از میلاد پس از برگزاری جشن سال نو به شهر صور می رود تا در آنجا هیرام – پسر ایتوبعل سوم و برادر مربعل - را به عنوان خدای آن شهر مستقر سازد. در سال ۵۵۳ پیش از میلاد ادومو و تایما را به تصرف در می آورد. نبونید با تصرف تایما رؤیای بختنصر را دنبال می کرد و می خواست که مرکز حکومت خود را به آنجا منتقل کند. شاید به این خاطر که می خواست از بابل در برابر حمله ی احتمالی مصریان حمایت کند. به هر روی ، او در سال ۵۴۸ پیش از میلاد درآنجا اقامت گزید و حکومت بابل را به پسرش « بالتازار » واگذاشت.

سالها بعد ، آنچه نبونید را وادار به بازگشت کرد ، شنیدن خبر عزیمت سپاه ایران به سوی بابل بود. با شنید ن این خبر ، نبونید به سرعت به بابل برگشت تا شهر را برای دفاع در برابر هجوم پارسیان مهیا سازد. وضع سوق الجیشی هیچ درخشان نبود. نبونید چون از سمت مشرق و از سمت شمال در محاصره افتاده بود راه گریزی بجز از سمت مغرب ، یعنی به سوی سوریه و مصر نداشت ؛ و تازه از آن طرف هم بجز احتمال شورش مردم سوریه و بجز وعده های بی پایه ی دوستی از جانب مصر چیزی عایدش نمی شد.

سلطان باستانشناس مذهبی که به حق از انتقال قدرت از دولت ماد به پارسیان هخامنشی نگران شده بود و می دانست که این انتقال قدرت موجودیت بابل را تهدید می کند کوشید تا همه ی فرماندهان لشکری را با نیروهای تحت فرمانشان گرد هم آورد و انگیزه ی جنبش ملی خاصی بشود که بتواند سدی خلل ناپذیر در برابر مهاجم اشغالگر ایجاد کند. لیکن کاهنان که مواظب اوضاع بودند سلطان را به باد ملامت می گرفتند از این که برای پرداختن به سوداگریهای بی قاعده و به انگیزه ی کنجکاوی های باستانشناسی اندک کفر آمیزش از رسیدگی به امور سیاسی و کشوری غافل مانده است .

آنان در ایفای وظایف مقدس خود اهانت دیده و جریحه دار شده بودند ، و هیچ در پی این نبودند که خشم و کینه ی خود را پنهان بدارند. بدین جهت اعتماد لازم به او نشان ندادند تا بتواند عوامل مقاومت در حد فراتر از کامل را به دور خود گرد آورد. بحران قدرت شوم و بدفرجام بود. در آن هنگام که بیگانه در مرزهای کشور توده می شد و کسی نمی توانست در تشخیص مقاصد او تردیدی به خود راه بدهد متصدیان مقامات روحانی فکری بجز این در سر نداشتند که ولو در صورت لزوم با حمایت دشمن هم که باشد امتیازات خود را برای همیشه حفظ کنند.

آنان بی آنکه اندک تردید یا وسواسی به خود راه بدهند حاضر بودند برای انتقام گرفتن از پادشاهی که مرتکب گناه دخالت در امور ایشان شده بود به میهن خویش هم خیانت بکنند. عامل دیگر بی نظمی داخلی ناشی از روش خصمانه ای بود که یهودیان بابل مصممانه در پیش گرفته بودند. وضع یهودیان در بابل براستی سخت و اسف انگیز بود. از آن جا که بر اثر پیشگویی های حزقیل و یرمیای نبی ، مشعر بر اینکه دوران اسارت ایشان به سر خواهد رسید و عصر نوینی همراه با عزت و سعادت برای اسرائیل پیش خواهد آمد ، یهودیان با نذر و نیاز تمام خواهان ظهور منجی آزادی بخش موعود بودند ، کسی که مقدر بود اورشلیم را به ایشان باز پس بدهد و برای ایشان کوروش همان منجی آزادی بخش بود.

کوروش از جانب خداوند لایزال مأموریت یافته بود که قوم یهود را از آن زندان زرین بیرون بکشد. حزقیل که به یک خانواده ی روحانی تعلق داشت و در تبعید اول یهودیان به بابل آورده شده بود مبشر والای امیدواری آنان بود. او دومین پیشگویی است که به هر سو ندا در می دهد کوروش عامل خداوندی نجات یهودیان خواهد بود.

در همه جا شایع می کند که کوروش شکست ناپذیر است. و اسرائیل رویای جاودانگی خود را دنبال می کند.« شاید هم دیدن پیشرفتهای سریع ایرانیان که در کار مطیع کردن همه ی کشورهای خاور نزدیک و گردآوردن همه ی آنها زیر لوای یک امپراتوری وسیع تر و با اداره شدنی بهتر از اداره ی همه ی کشورهای گذشته بود که به پیغمبر بنی اسرائیل الهام بخشیده بود دست خدایی در کار است. »

بدین گونه حزقیل که با شور و شوق تمام گناهان اورشلیم را برشمره بود ، اکنون با دادن وعده ی بازگشت به وطن به تبعیدیان ، آن هم در آتیه ای نزدیک ، روحیه ی ایشان را تقویت می کرد. و بدین گونه پس از اعلام سلطه ی آتی خداوند بر بابلی که آن همه خدا داشت احساس تفوق جامعه ی اسیر یهودی را تقویت می کرد و از او می خواست که ویژگیهای نژادی خود را در محیط بیگانه سالم و دست نخورده نگاه دارد و خطر تحت تاثیر تمدن بابل قرار گرفتن و مشابه شدن با بابلیان را به ایشان گوشزد می کرد.

در مورد آنچه کوروش پس از فتح بابل انجام داده است ، سند ی به دست آمده که به استوانه ی کوروش معروف است. استوانه ی کوروش در خرابه های بابل پیدا شده و اصل آن در موزه ی بریتانیا نگهداری می شود. این استوانه را باستانشناسی به نام هرمزد « رسام » در سال ۱۸۷۹ میلادی پیدا کرده است. بخش بزرگی از این استوانه از بین رفته است ولی بخشی از آن که سالم مانده است سندی مهم و تاریخی است مبنی بر رفتار جوانمردانه ی کوروش با مردم شهر تسخیر شده ی بابل و نیز یهودیانی که در اسارت آنان بودند. گوینده ی خط های آغازین این نوشته نامعلوم است ولی از خط بیست به بعد را کوروش بزرگ گفته است.

● شفقت کوروش بر گرفته از کتاب یهودیان باستان اثر ژوزف فوکه

در دنیای باستان رسم بر آن بود که چون قومی بر قوم دیگر فائق می آمدند ، قوم مغلوب ناچار می شدند که به دین مردم پیروز درآیند و از باورهای مذهبی خود دست بکشند. چه بسیار مردمی که به خاطر سر باز زدن از پذیرش دین بیگانه ، بدست اقوام پیروز تاریخ به خاک افتاده اند و چه بسیار معابدی که توسط فاتحان با خاک یکسان گشته اند. در چنین دنیایی بود که کوروش پرچم آزادی ادیان را برافراشت و مردم را ( از ایرانی و انیرانی و از بت پرست و خورشید پرست و یکتا پرست ) در انجام فرائض دینی خود آزاد گذاشت و حتی معابدی را که در جریان جنگهای مختلف آسیب دیده بودند از نو ساخت. بهترین نمونه های این جوانمردی را در جریان تسخیر بابل می بینیم.

در حالی که مردم بابل خود را برای دیدن صحنه های ویران شدن معابدشان به دست سپاهیان پارسی آماده می کردند ، کوروش در میان آنان حاضر شد و در مقابل چشمان حیرت زده ی آنان ، مردوک خدای خدایان بابل را به گرمی ستود و فرمان آزادی مذهبی را در سراسر کشور بابل صادر کرد. این فرمان از جمله شامل یهودیانی می شد که بختنصر همه چیزشان را گرفته بود ، کشورشان را در شعله های آتش ویران کرده بود و خودشان را به اسارت به بابل آورده بود. اندکی پس از ورود به بابل ، کوروش به یهودیان اجازه داد تا پس از هفتاد سال زندگی در اسارت و بندگی به فلسطین بازگردند و درآنجا به بازسازی اورشلیم بپردازند.

کوروش به خزانه دار خود « مهرداد » دستور داد تا هر چه از ظروف طلا و نقره و اسباب و اثاث مذهبی که در دوره ی بختنصر از معابد اورشلیم غارت شده و در معبد های بابل باقی مانده است را به یهودیان بازگرداند و او نیز همه ی آن اثاث را که مشتمل بر پنج هزار و چهارصد تکه بود به آنان مسترد داشت. سپس کوروش از مردمانی که یهودیان در میان آنان می زیستند خواست تا آذوقه و خواربار و مواد لازم برای سفر را برایشان فراهم آورند و آنان نیز چنین کردند. باری ! هزاران یهودی پس از صدور فرمان آزادیشان از جانب کوروش ، به سوی شهر و دیار خود روانه شدند و با کمک ایرانیان موفق شدند شهر خود را از نو بسازند و حیات ملی خود را احیا کنند.

به خاطر این محبت بزرگ و ستودنی ، از کوروش در کتاب های مقدس یهودیان به نیکی یاد شده است. این ستایش چنان است که تورات کوروش بزرگ را « مسیح خدا » نامیده است. بدین صورت از دیر باز کودکان یهودی از همان نخستین روزهای زندگی خود از طریق کتب مذهبی با این ابر مرد بشر دوست آشنا گشته و مردانگی و فتوت او را می ستایند. مسیحیان نیز که به گمان بسیاری پایه و شالوده ی دینشان ، تورات یهود است ، کوروش را فراوان احترام می کنند و مقامی بالاتر از یک پادشاه و یک کشورگشای بزرگ برای وی قائلند. در قرآن مجید نیز چناکه به پیوست آمده است از کوروش کبیر ( یا همان ذوالقرنین ) به نیکی یاد شده و بدین ترتیب کوروش تنها پادشاهی است که در هر سه کتاب آسمانی مورد ستایش پروردگار قرار گرفته است.

● ازدواج کوروش

به گفته هرودوت كوروش در طول زندگی خود فقط یک زن اختیار کرد و او کاساندان نام داشت.
بانو کاساندان دختر فرناسپه از شاهدختان خاندان هخامنشی بود. وی از تبار هخامنشیان بود و از اصالت ایرانی برخوردار بود. او همسر و همراه و همفکر همیشگی بزرگ مردی به نام کوروش بود. پس از کورش بزرگ او نخستین شخصیت قدرتمند کشور بزرگ ایران بود. کاساندان ملکه 28 کشور آسیائی بود كه کورش بزرگ بر آنها پادشاهی می کرده است. مورخین یونانی و گزنفون از وی با نیکی و بزرگ منشی یاد می کرده اند.

كوروش و كاساندان ۵ فرزند با نام های کمبوجیه ، بردیا ، آتوسا ، رکسانه و ارتیستونه داشتند.

پسر بزرگ کاساندان و کورش، کمبوجیه دوم، جهانگشایی کرد و مصر را به امپراتوری هخامنشیان افزود. بردیا نیز مدتی کوتاه بر تاج تخت نشست. اما آتوسا را بی‌شک باید با دیدی دگر نگریست. چرا که دختر کورش بودن چنان «جایگاه ویژه ای» به او بخشید که داریوش بزرگ او را به همسری خویش برگزید. و فرهیختگی و درایت آتوسا در تمام طول تاریخ زبانزد شد. بی شک کاساندان مادری بزرگ بود که چنین فرزندان بزرگی پرورش داد که هر یک نامی نیک در تاریخ دارند. وی همچنین همسری نمونه بود چرا که در همه مراحل سخت دوشادوش کوروش بزرگ حضور داشت و همراه همیشگی او بود.

کاساندان قبل از کورش درگذشت و بعد از او کورش در اندوهی فراوان ماند و برای همیشه و به احترام همسرش تنهایی را برگزید. کوروش کاساندان را بسیار دوست میداشت. نوشته های تاریخی نشان می دهد كه كوروش نه تنها در امور سپاهیگری دارای نبوغ نظامی و در جهانگشایی و كشور داری بسیار انسان دوست و نوع پرور بوده بلكه در امور خانوادگی نیز یكی از وفادارترین مردان روزگار بوده است.

هنگام مرگ کاساندان در بابل ۶ روز عزای عمومی اعلام شد. در مرگ این بانوی بزرگ همچنان اختلاف نظر وجود دارد برای نمونه آقای غیاث آبادی آورده اند که :

درگذشت کاساندان، بانوی کورش: 21 اسفند ایرانی، 26 آدار آرامی، 19 مارس میلادی، . (شماره این روز را به دلیل تخریب متن کتیبه نمی‌توان خواند. اما به احتمال در روز پیش از آغاز سوگواری بوده است که با شش روز سوگواری، یک دوره هفت روزه تکمیل می‌شده است).

هرودوت و چند تن ار تاریخ نویسان مشهور می نویسند :

(مصریان به منظور این كه شكست خود را از ایرانیان به نحوی جبران كنند شهرت دادند كه كوروش دختر آماژیس فرعون مصر را برای ازدواج خواستگاری كرده است اما فرعون مصر بجای آمازیس دختر زیباروی اپرس فرعون سابق مصر به نام نی یتیس را كه خود او برانداخته بود برای كوروش فرستاد و كمبوجیه از نی یتیس متولد شده است. اما داستان مذكور را مصریان برای دلخوشی خود جعل كرده بودند تا از شدت خفتی كه بر اثر شكست بوسیله ایرانیان تحمل كردند كاسته باشند. زیرا اولا همه می دانستند كه ولیعهد ایرانی باید پارسی و از خاندان سلطنتی باشد و ثانیا همه آگاه بودند كه مادر كمبوجیه كاساندان هخامنشی بوده است.)

● درگذشت کوروش

مرگ کوروش نیز چون تولدش به تاریخ تعلق ندارد. هیچ روایت قابل اعتمادی که از چگونگی مرگ کوروش سخن گفته باشد در دست نداریم و لیکن از شواهد چنین پیداست که کوروش در اواخر عمر برای آرام کردن نواحی شرقی کشور که در جریان فتوحاتی که او در مغرب زمین داشت ناآرام شده بودند و هدف تهاجم همسایگان شرقی قرار گرفته بودند به آن مناطق رفته است و شش سال در شرق جنگیده است. بسیاری از مورخین ، علت مرگ کوروش را کشته شدنش در جنگی که با قبیله ی ماساژتها ( یا به قولی سکاها ) کرده است دانسته اند. ابراهیم باستانی پاریزی در مقدمه ای که بر ترجمه ی کتاب « ذوالقرنین یا کوروش کبیر » نوشته است ، آنچه بر پیکر کوروش پس از مرگ می گذرد را اینچنین شرح می دهد :

سرنوشت جسد کوروش در سرزمین سکاها خود بحثی دیگر دارد. بر اثر حمله ی کمبوجیه به مصر و قتل او در راه مصر ، اوضاع پایتخت پریشان شد تا داریوش روی کار آمد و با شورش های داخلی جنگید و همه ی شهرهای مهم یعنی بابل و همدان و پارس و ولایات شمالی و غربی و مصر را آرام کرد. روایتی بس موثر هست که پس از بیست سال که از مرگ کوروش می گذشت به فرمان داریوش ، جنازه ی کوروش را بدینگونه به پارس نقل کردند.

شش ساعت قبل از ورود جنازه به شهر پرسپولیس ( تخت جمشید ) ، داریوش با درباریان تا بیرون شهر به استقبال جنازه رفتند و جنازه را آوردند. نوازندگان در پیشاپیش مشایعین جنازه ، آهنگهای غم انگیزی می نواختند ، پشت سر آنان پیلان و شتران سپاه و سپس سه هزارتن از سربازان بدون سلاح راه می پیمودند ، در این جمع سرداران پیری که در جنگهای کوروش شرکت داشته بودند نیز حرکت می کردند. پشت سر آنان گردونه ی باشکوه سلطنتی کوروش که دارای چهار مال بند بود و هشت اسب سپید با دهانه یراق طلا بدان بسته بودند پیش می آمدند.

جسد بر روی این گردونه قرار داشت. محافظان جسد و قراولان خاصه بر گرد جنازه حرکت می کردند. سرودهای خاص خورشید و بهرام می خواندند و هر چند قدم یک بار می ایستادند و بخور می سوزاندند. تابوت طلائی در وسط گردونه قرار داشت. تاج شاهنشاهی بر روی تابوت می درخشید ، خروسی بر بالای گردونه پر و بال زنان قرار داده شده بود – این علامت مخصوص و شعار نیروهای جنگی کوروش بوده است. پس از آن سپهسالار بر گردونه جنگی ( رتهه ) سوار بود و درفش خاص کوروش را در دست داشت. بعد از آن اشیا و اثاثیه ی زرین و نفایس و ذخایری که مخصوص کوروش بود – یک تاک از زر و مقداری ظروف و جامه های زرین – حرکت می دادند.

همین که نزدیک شهر رسیدند داریوش ایستاد و مشایعین را امر به توقف داد و خود با چهره ای اندوهناک ، آرام بر فراز گردونه رفت و بر تابوت بوسه زد ؛ همه ی حاضران خاموش بودند و نفس ها حبس گردیده بود. به فرمان داریوش دروازه های قصر شاهی ( تخت جمشید ) را گشودند و جنازه را به قصر خاص بردند. تا سه شبانه روز مردم با احترام از برابر پیکر کوروش می گذشتند و تاجهای گل نثار می کردند و موبدان سرودهای مذهبی می خواندند.

روز سوم که اشعه ی زرین آفتاب بر برج و باروهای کاخ باعظمت هخامنشی تابید ، با همان تشریفات جنازه را به طرف پاسارگاد – شهری که مورد علاقه ی خاص کوروش بود - حرکت دادند. بسیاری از مردم دهات و قبایل پارسی برای شرکت در این مراسم سوگواری بر سر راهها آمده بودند و گل و عود نثار می کردند.

در کنار رودخانه ی کوروش ( کر) مرغزاری مصفا و خرم بود. در میان شاخه های درختان سبز و خرم آن بنای چهار گوشی ساخته بودند که دیوارهای آن از سنگ بود.

هنگامی که پیکر کوروش را به خاک می سپردند ، پیران سالخورده و جوانان دلیر ، یکصدا به عزای سردار خود پرداختند. در آرامگاه مسدود شد ، ولی هنوز چشمها بدان دوخته بود و کسی از فرط اندوه به خود نمی آمد که از آن جا دیده بردوزد. به اصرار داریوش ، مشایعین پس از اجرای مراسم مذهبی همگی بازگشتند و تنها چند موبد برای اجرای مراسم مذهبی باقی ماندند.

زندگینامه كامل كوروش بزرگ (قسمت اول)

نازیلا محمدپور — 2010-08-02T07:21:58+01:00

● از تولد تا آغاز جوانی

دوران خردسالی کوروش را هاله ای از افسانه ها در برگرفته است. افسانه هایی که گاه چندان سر به ناسازگاری برآورده اند که تحقیق در راستی و ناراستی جزئیات آنها ناممکن می نماید. لیکن خوشبختانه در کلیات ، ناهمگونی روایات بدین مقدار نیست. تقریباً تمامی این افسانه ها تصویر مشابهی از آغاز زندگی کوروش ارائه می دهند ، تصویری که استیاگ ( آژی دهاک ) ، پادشاه قوم ماد و نیای مادری او را در مقام نخستین دشمنش قرار داده است.

استیاگ - سلطان مغرور، قدرت پرست و صد البته ستمکار ماد - آنچنان دل در قدرت و ثروت خویش بسته است که به هیچ وجه حاضر نیست حتی فکر از دست دادنشان را از سر بگذراند. از این روی هیچ چیز استیاگ را به اندازه ی دخترش ماندانا نمی هراساند. این اندیشه که روزی ممکن است ماندانا صاحب فرزندی شود که آهنگ تاج و تخت او کند ، استیاگ را برآن می دارد که دخترش را به همسری کمبوجیه ی پارسی – که از جانب او بر انزان حکم می راند - درآورد.

مردم ماد همواره پارسیان را به دیده ی تحقیر نگریسته اند و چنین نگرشی استیاگ را مطمئن می ساخت که فرزند ماندانا ، به واسطه ی پارسی بودنش ، هرگز به چنان مقام و موقعیتی نخواهد رسید که در اندیشه ی تسخیر سلطنت برآید و تهدیدی متوجه تاج و تختش کند. ولی این اطمینان چندان دوام نمی آورد. درست در همان روزی که فرزند ماندانا دیده می گشاید ، استیاگ را وحشت یک کابوس متلاطم می سازد. او در خواب ، ماندانا را می بیند که به جای فرزند بوته ی تاکی زاییده است که شاخ و برگهایش سرتاسر خاک آسیا را می پوشاند. معبرین درباری در تعبیر این خواب می گویند کودکی که ماندانا زاییده است امپراتوری ماد را نابود خواهد کرد ، بر سراسر آسیا مسلط گشته و قوم ماد را به بندگی خواهد کشاند.

وحشت استیاگ دوچندان می شود. بچه را از ماندانا می ستاند و به یکی از نزدیکان خود به نام هارپاگ می دهد. بنا به آنچه هرودوت نقل کرده است ، استیاگ به هارپاگ دستور می دهد که بچه را به خانه ی خود ببرد و سر به نیست کند. کوروش کودک را برای کشتن زینت می کنند و تحویل هارپاگ می دهند اما از آنجا که هارپاگ نمی دانست چگونه از پس این مأموریت ناخواسته برآید ، چوپانی به نام میتراداتس ( مهرداد ) را فراخوانده ، با هزار تهدید و ترعیب ، این وظیفه ی شوم را به او محول می کند. هارپاگ به او می گوید شاه دستور داده این بچه را به بیابانی که حیوانات درنده زیاد داشته باشد ببری و درآنجا رها کنی ؛ در غیر این صورت خودت به فجیع ترین وضع کشته خواهی شد. چوپان بی نوا ، ناچار بچه را برمی دارد و روانه ی خانه اش می شود در حالی که می داند هیچ راهی برای نجات این کودک ندارد و جاسوسان هارپاگ روز و شب مراقبش خواهند بود تا زمانی که بچه را بکشد.

اما از طالع مسعود کوروش و از آنجا که خداوند اراده ی خود را بالا تر از همه ی اراده های دیگر قرار داده ، زن میتراداتس در غیاب او پسری می زاید که مرده به دنیا می آید و هنگامی که میتراداتس به خانه می رسد و ماجرا را برای زنش باز می گوید ، زن و شوهر که هر دو دل به مهر این کودک زیبا بسته بودند ، تصمیم می گیرند کوروش را به جای فرزند خود بزرگ کنند. میتراداتس لباسهای کوروش را به تن کودک مرده ی خود می کند و او را ، بدانسان که هارپاگ دستور داده بود ، در بیابان رها می کند.

کوروش بزرگ تا ده سالگی در دامن مادرخوانده ی خود پرورش می یابد. هرودوت دوران کودکی او را اینچنین وصف می کند : « او کودکی بود زبر و زرنگ و باهوش ، و هر وقت سؤالی از او می کردند با فراست و حضور ذهن کامل فوراً جواب می داد. در او نیز همچون همه ی کودکانی که به سرعت رشد می کنند و با این وصف احساس می شود که کم سن هستند حالتی از بچگی درک می شد که با وجود هوش و ذکاوت غیر عادی او از کمی سن و سالش حکایت می کرد. بر این مبنا در طرز صحبت کوروش نه تنها نشانی از خودبینی و کبر و غرور دیده نمی شد بلکه کلامش حاکی از نوعی سادگی و بی آلایشی و مهر و محبت بود.

بدین جهت همه بیشتر دوست داشتند او را در صحبت و در گفتگو ببینند تا در سکوت و خاموشی . از وقتی که با گذشت زمان کم کم قد کشید و به سن بلوغ نزدیک شد در صحبت بیشتر رعایت اختصار می کرد ، و به لحنی آرامتر و موقرتر حرف می زد. کم کم چندان محجوب و مؤدب شد که وقتی خویشتن را در حضور اشخاص بزرگسالتر از خود می یافت سرخ می شد و آن جوش و خروشی که بچه ها را وا می دارد تا به پر و پای همه بپیچند و بگزند در او آن حدت و شدت خود را از دست می داد.

از آنجا كه اخلاقاً آرامتر شده بود نسبت به دوستانش بیشتر مهربانی از خود نشان می داد. در واقع به هنگام تمرین های ورزشی ، از قبیل سوارکاری و تیراندازی و غیره ، که جوانان هم سن و سال اغلب با هم رقابت می کنند ، او برای آنکه رقیبان خود را ناراحت و عصبی نکند آن مسابقه هایی را انتخاب نمی کرد که می دانست در آنها از ایشان قوی تر است و حتماً برنده خواهد شد ، بلکه آن تمرین هایی را انتخاب می نمود که در آنها خود را ضعیف تر از رقیبانش می دانست ، و ادعا می کرد که از ایشان پیش خواهد افتاد و از قضا در پرش با اسب از روی مانع و نبرد با تیر و کمان و نیزه اندازی از روی زین ، با اینکه هنوز بیش از اندازه ورزیده نبود ، اول می شد.

وقتی هم مغلوب می شد نخستین کسی بود که به خود می خندید. از آنجا که شکست هایش در مسابقات وی را از تمرین و تلاش در آن بازیها دلزده و نومید نمی کرد ، و برعکس با سماجت تمام می کوشید تا در دفعه ی بعد در آن بهتر کامیاب شود ؛ در اندک مدت به درجه ای رسید که در سوارکاری با رقیبان خویش برابر شد و بازهم چندان شور و حرارت به خرج می داد تا سرانجام از ایشان هم جلو زد. وقتی او در این زمینه ها تعلیم و تربیت کافی یافت به طبقه ی جوانان هجده تا بیست ساله درآمد ، و در میان ایشان با تلاش و کوشش در همه ی تمرین های اجباری ، با ثبات و پایداری ، با احترام و گذشت به سالخوردگان و با فرمانبردایش از استاد انگشت نما گردید. »

زندگی کوروش جوان بدین حال ادامه یافت تا آنکه یک روز اتفاقی روی داد که مقدر بود زندگی او را دگرگون سازد ؛ : « یک روز که کوروش در ده با یاران خود بازی می کرد و از طرف همه ی ایشان در بازی به عنوان پادشاه انتخاب شده بود پیشآمدی روی داد که هیچکس پی آمدهای آنرا پیش بینی نمی کرد. کوروش بر طبق اصول و مقررات بازی چند نفری را به عنوان نگهبانان شخصی و پیام رسانان خویش تعیین کرده بود. هر یک به وظایف خویش آشنا بود و همه می بایست از فرمانها و دستورهای فرمانروای خود در بازی اطاعت کنند.

یکی از بچه ها که در این بازی شرکت داشت و پسر یکی از نجیب زادگان ماد به نام آرتمبارس بود ، چون با جسارت تمام از فرمانبری از کوروش خودداری کرد توقیف شد و بر طبق اصول و مقررات واقعی جاری در دربار پادشاه اکباتان شلاقش زدند. وقتی پس از این تنبیه ، که جزو مقررات بازی بود ، ولش کردند پسرک بسیار خشمگین و ناراحت بود ، چون با او که فرزند یکی از نجبای قوم بود همان رفتار زننده و توهین آمیزی را کرده بودند که معمولاً با یک پسر روستایی حقیر می کنند.

رفت و شکایت به پدرش برد. آرتمبارس که احساس خجلت و اهانت فوق العاده ای نسبت به خود کرد از پادشاه بار خواست ، ماجرا را به استحضار او رسانید و از اهانت و بی حرمتی شدید و آشکاری که نسبت به طبقه ی نجبا شده بود شکوه نمود. پادشاه کوروش و پدرخوانده ی او را به حضور طلبید و عتاب و خطابش به آنان بسیار تند و خشن بود. به کوروش گفت: « این تویی ، پسر روستایی حقیری چون این مردک ، که به خود جرئت داده و پسر یکی از نجبای تراز اول مرا تنبیه کرده ای؟ » کوروش جواب داد:

« هان ای پادشاه ! من اگر چنین رفتاری با او کرده ام عملم درست و منطبق بر عدل و انصاف بوده است. بچه های ده مرا به عنوان شاه خود در بازی انتخاب کرده بودند ، چون به نظرشان بیش از همه ی بچه های دیگر شایستگی این عنوان را داشتم. باری ، در آن حال که همگان فرمان های مرا اجرا می کردند این یک به حرفهای من گوش نمی داد. »

استیاگ دانست که این یک چوپان زاده ی معمولی نیست که اینچنین حاضر جوابی می کند ! در خطوط چهره ی او خیره شد ، به نظرش شبیه به خطوط چهره ی خودش می آمد. بی درنگ شاکی و پسرش را مرخص کرد و آنگاه میتراداتس را خطاب قرار داده بی مقدمه گفت : « این بچه را از کجا آورده ای؟ ». چوپان بیچاره سخت جا خورد ، من من کنان سعی کرد قصه ای سر هم کند و به شاه بگوید ولی وقتی که استیاگ تهدیدش کرده که اگر راست نگوید همانجا پوستش را زنده زنده خواهد کند ، تمام ماجرا را آنسان که می دانست برایش بازگفت.

استیاگ بیش از آنکه از هارپاگ خشمگین شده باشد از کوروش ترسیده بود. بار دیگر مغان دربار و معبران خواب را برای رایزنی فراخواند. آنان پس از مدتی گفتگو و کنکاش اینچنین نظر دادند : « از آنجا این جوان با وجود حکم اعدامی که تو برایش صادر کرده بودی هنوز زنده است معلوم می شود که خدایان حامی و پشتیبان وی هستند و اگر تو بر وی خشم گیری خود را با آنان روی در رو کرده ای ، با این حال موجبات نگرانی نیز از بین رفته اند ، چون او در میان همسالان خود شاه شده پس خواب تو تعبیر گشته است و او دیگر شاه نخواهد شد به این معنی که دختر تو فرزندی زاییده که شاه شده. بنابرین دیگر لازم نیست که از او بترسی ، پس او را به پارس بفرست. »

تعبیر زیرکانه ی مغان در استیاگ اثر کرد و کوروش به سوی پدر و مادر واقعی خود در پارسومش فرستاده شد تا دوره ی تازه ای از زندگی خویش را آغاز نماید. دوره ای که مقدر بود دوره ی عظمت و اقتدار او و قوم پارس باشد.

● نخستین نبرد

میتراداتس ( ناپدری کوروش) پس از آنکه با تهدید استیاگ مواجه شد ، داستان کودکی کوروش و چگونگی زنده ماندن او را آنگونه که می دانست برای استیاگ بازگو کرد و طبعاً در این میان از هارپاگ نیز نام برد. هرچند معبران خواب و مغان درباری با تفسیر زیرکانه ی خود توانستند استیاگ را قانع کنند که زنده ماندن کوروش و نجات یافتنش از حکم اعدام وی ، تنها در اثر حمایت خدایان بوده است ، اما این موضوع هرگز استیاگ را برآن نداشت که چشم بر گناه هارپاگ بپوشاند و او را به خاطر اهمال در انجام مسئولیتی که به وی سپرده بود به سخت ترین شکل مجازات نکند. استیاگ فرمان داد تا به عنوان مجازات پسر هارپاگ را بکشند. آنچه هرودوت در تشریح نحوه ی اجرای این حکم آورده است بسیار سخت و دردناک است:

پسر هارپاگ را به فرمان پادشاه ماد کشتند و در دیگ بزرگی پختند ، آشپزباشی شاه خوراکی از آن درست کرد که در یک مهمانی شاهانه – که البته هارپاگ نیز یکی از مهمانان آن بود – بر سر سفره آوردند ؛ پس از صرف غذا و باده خواری مفصل ، استیاگ نظر هارپاگ را در مورد غذا پرسید و هارپاگ نیز پاسخ آورد که در کاخ خود هرگز چنین غذای لذیذ و شاهانه ای نخورده بود ؛ آنگاه استیاگ در مقابل چشمان حیرت زده ی مهمانان خویش فاش ساخت که آن غذای لذیذ گوشت پسر هارپاگ بوده است.

صرف نظر از اینکه آیا آنچه هرودوت برای ما نقل می کند واقعاً رخ داده است یا نه ، استیاگ با قتل پسر هارپاگ یک دشمن سرسخت بر دشمنان خود افزود. هرچند هارپاگ همواره می کوشید ظاهر آرام و خاضعانه اش را در مقابل استیاگ حفظ کند ولی در ورای این چهره ی آرام و فرمانبردار ، آتش انتقامی کینه توزانه را شعله ور نگاه می داشت ؛ به امید روزی که بتواند ستمهای استیاگ را تلافی کند. هارپاگ می دانست که به هیچ وجه در شرایطی نیست که توانایی اقدام بر علیه استیاگ را داشته باشد ، بنابرین ضمن پنهان کردن خشم و نفرتی که از استیاگ داشت تمام تلاشش را برای جلب نظر مثبت وی و تحکیم موقعیت خود در دستگاه ماد به کار گرفت. تا آنکه سرانجام با درگرفتن جنگ میان پارسیان( به رهبری کوروش ) و مادها ( به سرکردگی استیاگ ) فرصت فرونشاندن آتش انتقام فراهم آمد.

هنوز جزئیات فراوانی از این نبرد بر ما پوشیده است. مثلاً ما نمی دانیم که آیا این جنگ بخشی از برنامه ی کلی و از پیش طرح ریزی شده ی کوروش بزرگ برای استیلا بر جهان آن زمان بوده است یا نه ؛ حتی دقیقاً نمی دانیم که کوروش ، خود این جنگ را آغاز کرده یا استیاگ او را به نبرد واداشته است. یک متن قدیمی بابلی به نام « سالنامه ی نبونید » به ما می گوید که نخست استیاگ – که از به قدرت رسیدن کوروش در میان پارسیان سخت نگران بوده است – برای از بین بردن خطر کوروش بر وی می تازد و به این ترتیب او را آغازگر جنگ معرفی می کند. در عین حال هرودوت ، برعکس بر این نکته اصرار دارد که خواست و اراده ی کوروش را دلیل آغاز جنگ بخواند.

باری ، میان پارسیان و مادها جنگ درگرفت. جنگی که به باور بسیاری از مورخین بسیار طولانی تر و توانفرساتر از آن چیزی بود که انتظار می رفت. استیاگ تدابیر امنیتی ویژه ای اتخاذ کرد ؛ همه ی فرماندهان را عزل کرد و شخصاً در رأس ارتش قرار گرفت و بدین ترتیب خیانت های هارپاگ را – که پیشتر فرماندهی ارتش را به او واگذار کرده بود – بی اثر ساخت. گفته می شود که این جنگ سه سال به درازا کشید و در طی این مدت ، دو طرف به دفعات با یکدیگر درگیر شدند. در شمار دفعات این درگیری ها اختلاف هست. هرودوت فقط به دو نبرد اشاره دارد که در نبرد اول استیاگ حضور نداشته و هارپاگ که فرماندهی سپاه را بر عهده دارد به همراه سربازانش میدان را خالی می کند و می گریزد. پس از آن استیاگ شخصاً فرماندهی نیروهایی را که هنوز به وی وفادار مانده اند بر عهده می گیرد و به جنگ پارسیان می رود ، لیکن شکست می خورد و اسیر می گردد. و اما سایر مورخان با تصویری که هرودوت از این نبرد ترسیم می کند موافقت چندانی نشان نمی دهند. از جمله ” پولی ین“ که چنین می نویسد :

« کوروش سه بار با مادی ها جنگید و هر سه بار شکست خورد. صحنه ی چهارمین نبرد پاسارگاد بود که در آنجا زنان و فرزندان پارسی می زیستند . پارسیان در اینجا بازهم به فرار پرداختند ... اما بعد به سوی مادی ها – که در جریان تعقیب لشکر پارس پراکنده شده بودند – بازگشتند و فتحی چنان به کمال کردند که کوروش دیگر نیازی به پیکار مجدد ندید. »

نیکلای دمشقی نیز در روایتی که از این نبرد ثبت کرده است به عقب نشینی پارسیان به سوی پاسارگاد اشاره دارد و در این میان غیرتمندی زنان پارسی را که در بلندی پناه گرفته بودند ستایش می کند که با داد و فریادهایشان ، پدران ، برادران و شوهران خویش را ترغیب می کردند که دلاوری بیشتری به خرج دهند و به قبول شکست گردن ننهند و حتی این مسأله را از دلایل اصلی پیروزی نهایی پارسیان قلمداد می کند.

به هر روی فرجام جنگ ، پیروزی پارسیان و اسارت استیاگ بود. کوروش بزرگ به سال ٥٥٠ ( ق.م ) وارد اکباتان ( هگمتانه – همدان ) شد ؛ بر تخت پادشاه مغلوب جلوس کرد و تاج او را به نشانه ی انقراض دولت ماد و آغاز حاکمیت پارسیان بر سر نهاد. خزانه ی عظیم ماد به تصرف پارسیان درآمد و به عنوان یک گنجینه ی بی همتا و یک ثروت لایزال - که بدون شک برای جنگ های آینده بی نهایت مفید خواهد بود - به انزان انتقال یافت.

کوروش بزرگ پس از نخستین فتح خویش ، نخستین جوانمردی بزرگ و گذشت تاریخی خود را نیز به نمایش گذاشت. استیاگ – همان کسی که از آغاز تولد کوروش همواره به دنبال کشتن وی بوده است – پس از شکست و خلع قدرتش نه تنها به هلاکت نرسید و رفتارهای رایجی که درآن زمان سرداران پیروز با پادشاهان مغلوب می کردند در مورد او اعمال نشد ، که به فرمان کوروش توانست تا پایان عمر در آسایش و امنیت کامل زندگی کند و در تمام این مدت مورد محبت و احترام کوروش بود. پس از نبردی که امپراتوری ماد را منقرض ساخت ، در حدود سال ٥٤٧ ( ق.م ) ، کوروش به خود لغب پادشاه پارسیان داد و شهر پاسارگاد را برای یادبود این پیروزی بزرگ و برگزاری جشن و سرور پیروزمندانه ی قوم پارس بنا نهاد.

ادامه را در قسمت دوم بخوانید

فرمان كوروش بزرگ با خطی بسیار زیبا

نازیلا محمدپور — 2010-07-31T06:27:58+01:00

بازگشت به فهرست پایه

داستان كوتاه: دلاوری میترادات دختر پادشاه اشكانی

نازیلا محمدپور — 2010-07-18T11:31:11+01:00

طعم عشق به میهن

از بانو یاسمین آتشی

میترادات دختر مهرداد پادشاه اشکانی خواب دید ماری سیاه به شهر حمله نموده سربازان مار را به بند کشیدند و چون پدرش آن مار زشت را بدید دست او را گرفته و به مار پیشکش کرد. مار بدورش پیچید و او را با خود از شهر ببرد، چون از شهر دور شدند ماری دیگر بر سر راه آنها سبز شد و بدین طریق میترادات از مهلکه گریخت و به سوی شهر خویش باز گشت. مردم شادی می کردند و نوازندگان می نواختند او هم شاد شد اما همه چیز برایش غریبه و نا آشنا بود. چون بر لب جوی آبی نشست موهای خویش را خاکستری دید، زنی کامل در آب دیده می شد از ترس از خواب پرید و ساعتها بر خود لرزید . میترادات در آن هنگام تنها 14 سال داشت . چند سال گذشت در پایان جنگ ایران و سلوکیان (جانشینان اسکندر)، فرمانروای آنها اسیر شده و او را به ایران آوردند.

آن شب در زیر نور مهتاب مهرداد به دخترش میترادات گفت ای عزیزتر از جان می خواهم همسر دمتریوس فرمانروای اسیر شده سلوکیان شوی . رایزنانم می گویند اگر دمتریوس را عزیز داریم در آینده او دودمان سلوکیان را تضعیف خواهد کرد و در نهایت ما می توانیم برای همیشه آنها را نابود کنیم و تو می دانی آنها چقدر از ایرانیان را کشته اند، آیا قبول می کنی همسر او شوی ؟ دختر به پدر نگاهی کرد و خوابش را بیاد آورد .
در دل گفت آه ای پدر ، آه ای پدر من این مار را قبلا در خواب دیده ام و می دانم کی باز خواهم گشت زمانی که دیگر نیمی از موهایم سفید شده اما بخاطر ایران و شادی مردمم خواهم رفت .

سرش را پایین انداخت و گفت پدر هر چه شما تصمیم بگیرید همان می کنم. پادشاه ایران دخترش را در آغوش گرفته موی سر او را بوسید و گفت دخترم می دانی که چقدر دوستت دارم .
میترادات در دل می دانست آغوش مار در انتظار اوست اما صدای شادی ایرانیان آرامش می کرد همچون آرامش آغوش پدر ، و آرام گریست .
اندیشمند میهن دوست کشورمان ارد بزرگ می گوید : گل های زیبایی که در سرزمین ایران می بینید بوی خوش فرزندانی را می دهند که عاشقانه برای رهایی و سرفرازی نام ایران فدا شدند .
سالها گذشت میترادات که به ایران باز گشت همه چیز همانگونه بود که در خواب دیده بود. بر لب همان جوی آب نشست خود را در آن دید اشکهایش با آب جوی در هم آمیخت و رنگ میهن پرستی را برای روح و جان ایرانیان به یادگار گذاشت .

بازگشت به فهرست پایه

داستان كوتاه: فریادرس، از بانو یاسمین آتشی

نازیلا محمدپور — 2010-07-18T10:01:41+01:00

بلاش چهارم پادشاه اشکانی قصد شکار داشت به نزدیکان خویش گفت برای شکار آماده شوند چند تن از فرماندهان سراسیمه نزدیکش شدند و از پادشاه ایران خواستند که از کاخ خارج نگردد بلاش پرسید مگر چه شده است فرماندهان گفتند در نزدیکی جنگل ، مزارع گندم روستاییان دچار آتش سوزی شده و بیم آن می رود که آتش به جنگل سرایت کند . بلاش گفت شما چه کردید؟ فرماندهان سر به زیر آورده و گفتند با آتش نتوان جنگیدن !
بلاش دستور داد همه فرماندهان و سربازان به کمک روستائیان بروند خود او نیز همراه آنها شد .
ارد بزرگ اندیشمند نامدار ایرانی می گوید : فریادرس پاکزاد است ، او گوشش پیش از دیگران تیز شده و آماده کمک رسانی ست .
پس از دو روز آتش فرو نشست جنگل بزرگی از آتش در امان ماند . بلاش پادشاه ایران ، آخرین سرباز ایرانی بود که از میان خاکسترها به سوی کاخ فرمانروایی باز می گشت . مردم روستا هنوز چشمشان را از پادشاه ایران بر نداشته بودند که کیسه های گندم توسط سربازان در میان آنها پخش می شد .

بازگشت به فهرست پایه

ایران باستان سرآمد پوشاك و لباس در جهان

نازیلا محمدپور — 2010-07-06T06:02:49+01:00

می‌دانیم كه بیش‌تر مردمان جهان پوشاك كهن خود را به دلیل دست و پاگیر بودن كنار گذاشته‌اند و اكنون پوشاكی را بر تن می‌كنند كه هم زیبا و هم راحت باشد. با وجود این، برخی از پوشاك‌های كهن به دلیل آن‌كه در همان روزگاران كهن دو ویژگی زیبایی و راحتی را با خود داشته‌اند هم چنان ماندگار شده‌اند و خواهان دارند. در این میان یكی از پوشاك‌های كهن ایرانی، یعنی كت و شلوار، نه تها تا روزگار ما به جای مانده بلكه پوشاكی جهانی شده است و در بیش‌تر همایش‌های سیاسی، ورزشی، علمی و فرهنگی، پوشاك رسمی به شمار می‌آید.

در یكی از كتاب‌های روت ترنر ویل كاكس، از پژوهشگرن برجسته‌ی تاریخ پوشاك، كه با عنوان «تاریخ لباس» به فارسی ترجمه شده، دو نوآوری ایرانیان در پوشاك یادآوری شده است. نخست، این كه ایرنیان باستان زیر بالاپوش خود «پیراهن و شلوار زیر و جوراب می‌پوشیدند و این در تاریخ برای نخستین بار است كه لباس زیر، آن هم نوع دوخته شده‌ی آن مطرح گردیده است.» دوم این كه بالاپوش‌های دراز ایرانی «جای خود را به كتی داد كه روی شلوار پوشیده می‌شد و بی‌گمان خاستگاه كت و شلوار استاندارد امروزی مردان است.»

شواهد بسیاری نشان می‌دهد كه شلوار از عناصر اصلی پوشاك ایرانیان بوده و در فرهنگ‌های دیگر وجود نداشته است. علاوه بر سنگ‌نگاره‌های تخت جمشید، نوشته‌های تاریخ‌نگاران یونانی مانند هرودوت نیز بازتاب‌دهنده‌ی این نوآوری ایرانی است. یونانی‌ها ایرانیان را به دلیل پوشیدن شلوار به سخره می‌گرفتند و از این رو هنگامی كه اسكندر شیفته‌ی پوشاك ایرانی شد، از پوشیدن شلوار سرباز زد.

در زمان اشكانیان شلوار و بالاپوش‌های آستین‌دار تن‌پوش مرسوم در سراسر خاور نزدیك شد. نمونه‌ای از شلوار و پیراهن این دوره را در پیكره‌ی فلزی از یك سردار اشكانی می‌توان دید كه در موزه‌ی ایران باستان نگهداری می‌شود. نمونه‌ی كت و شلوار دوره‌ی ساسانی را می‌توان روی بشقاب‌های نقره‌ای دید كه شاهان ساسانی را در حال شكار نشان می‌دهند. حتی نمونه‌ای از كت پشمی ایرانی در مصر كشف شده است و در موزه نگهداری می‌شود.

شواهد بسیاری از اثرپذیری مردمان فرهنگ‌های دیگر از پوشاك ایرانی در دست است. برای مثال، چینی‌ها در دوره‌ی تانگ پوشاك ایرانی را پسندیدند و به نوشته‌ی ایرن فرانك در كتاب «جاده ابریشم» در آغاز سده‌ی هفتم میلادی: «زنان چینی كه بر پایه‌ی سنت می‌بایست در كالسكه‌های سربسته رفت و آمد می‌كردند، به تنهایی سوار بر اسب می‌شدند و گستاخ‌ترین زنان چینی از مد صحرایی شلوار و نیم چكمه‌های سواری پیروی می‌كردند.» عرب‌ها نیز پس از ورود به ایران به پوشیدن شلوار روی آوردند و آن را سروال نامیدند و به صورت سراویل جمع بستند.

كت و شلوار ایرانی از این رو در فرهنگ‌های دیگر پذیرفته شد و همچنان تا روزگار كنونی خواهان پیدا كرد كه هم زیباست و هم دست و پاگیر نیست، چرا كه از همان آغاز به صورت پوشاك بیرون از اندرونی و مناسب كار طراحی شد. از این روست كه آن را بر تن شاهان ساسانی به هنگام شكار می‌بینیم یا زنان چینی به هنگام سواركاری شلوار می‌پوشیدند. همین گونه است در میان عرب‌ها كه به هنگام سرازیر شدن به غرب سرزمین ایران اسب‌های اندكی داشتند اما هنگامی كه به شرق رسیدند هم اسب‌های بیش‌تری داشتند و هم شلوارپوش شده بودند.

اكنون جای این پرسش است كه چرا پوشاك ایرانی كه در گستره‌ی جهانی خواهان دارد در كشور ما چندان آشنا به نظر نمی‌رسد و ما شیفته‌ی پوشاكی شده‌ایم كه نه تنها در فرهنگ ایرانی جایگاهی ندارد بلكه در چشم جهانیان نیز جلوه‌گری نمی‌كند.

ریشه نام كراوات

هرچند که این پوشش از فرانسه به جاهای دیگر جهان رفت و فرانسویان نیز آن را در سال ۱۶۵۶ ،در زمان لویی چهاردهم از کروات ها گرفته اند .اما جالب است بدانیم کرواتها (کرواسی) در جنوب شرق اروپا در اصل گروهی از ایرانیان خراسان کهن بودند به نام خروات(خور آوات ) یا ( خور آباد) که به دلایلی به شبه جزیره ی بالکان کوچ کرده اند . اینان پارچه ی زیبایی را به گردن خود برای زیبایی می آویختند و این جامه به نام خودشان نامیده شد و امروزه در سراسر جهان پوشیده می شود .

پژوهشگر انگلیسی ، نوئل مالکوم در کتاب خود به نام “تاریخچه مختصر بوسنی” پژوهش ارزشمندی در مورد پیوندهای ایرانیان و گذشته مردمان یوگسلاوی پیشین انجام داده است.
وی در این کتاب می‌نویسد: “واژه کراوات ، یا هراوات (Hravat) در زبان صربی” ریشه در این زبان ندارد. این واژه برگرفته از نامی ایرانیست که در لوحی سنگی در ناحیه یونانی نشین جنوب روسیه پیدا شده است.

ریشه آن نام، خراوات(“Khoravat”) در اوستا به معنای ” دوستانه” است. پژوهشهای تاریخی نشان می‌دهد که نژاد کنونی کرواسی ، کرواتها، از ۳۰۰۰ سال پیش شروع به مهاجرت از سرزمین مادریشان ، ایران به سوی کرواسی، صربستان و بوسنی نموده‌اند. البته موج بزرگ از مهاجرت این قوم ۱۷۰۰ سال پیش اتفاق افتاده است. شاید دلیل این مهاجرت سرکوب مانویان در دوران ساسانیان بوده است.

The Persians, based in what is now Iran, ruled an empire in the 6th century bc that included most of the Middle East and Egypt. They introduced two garments to the history of clothing: trousers and seamed fitted coats, both probably first made from animal skins. People who rode horses valued trousers for use when astride, and in that capacity trousers spread to China and India, as well as to the Celtic peoples of northern Europe.

Report in Encarta, Clothing

بافت قدیمی یزد انسان را با خود به اعماق تاریخ می برد

نازیلا محمدپور — 2010-06-27T09:20:13+01:00

استان یزد از سرزمین‌های قدیمی و تاریخی و دارای میراث درخشانی از فرهنگ و تمدن کهن و ادوار مختلف تاریخی با قدمت ۳۰۰۰ ساله است. از مظاهر فرهنگ مادی و معنوی که مردم این خطه از خود به جای گذاشته‌اند، نشانه‌هایی از مهر و آناهیتا، زندان اسکندر، برج و بارو و کهن دژهای بزرگ و عظیم، پناهگاه‌های متعدد موبدان و سران ساسانی است.

شهرستان یزد اولین شهر خشت خام و دومین شهر تاریخی جهان است. دارای ۷۰۰ هکتار بافت تاریخی است و بنای آن را گاه به اسکندر مقدونی و گاه به یزدگرد نسبت می‌دهند. اما در افسانه‌ها بناکننده این شهر را «ضحاک» می‌دانند. چنانچه به نقل از معین‌الدین نطنزی آورده‌اند که خطه یزد را ضحاک ساخت و آن را زندان ضحاک خواند. به هــر حال نمی‌توان منکر تاریخ بیش از دوهزار و پانصد ساله این شهر شد، چرا که آتش آتشگاه یزد در حدود ۲۵۰۰ سال است که به خاموشی نرفته است.

پژوهشگران بافت یزد را یکی از چهار کانون عمده مدنیت در زمان ماد در حوزه شرق ایران دانسته‌اند. در آن هنگام، این شهر در مسیر شاهراه باستانی ری ـ کرمان و پارس ـ خراسان قرار داشت و آن را از سرزمین‌های دوردست ماد می‌دانستند.

● خصوصیات معماری

از ویژگی‌های بافت یزد حفاظت تمامی معابر، حیاط‌ها و ساختمان‌ها در برابر عوامل جوی و به خصوص باد است. همچنین از باد و آفتاب با روش‌هایی چون بادگیر و هور نورها به بهترین شکل ممکن استفاده می‌شود.

بافت در این فضاها، به هم فشرده و متصل است و کوچه‌ها باریک و نسبتاً طولانی و در مسیر یک خط شکسته‌اند، کوچه‌ها گاه مسقف و یا دارای ساباط هستند. تمامی فضاهای شهری در این بافت‌ها محفوظ‌اند تا بتوانند انسان را از گزند باد و آفتاب برهانند. کوچه‌های کم عرض با دیوارهای بلند در کنار کوچه‌ها ایجاد سایه می‌کنند و عابرین را از گزند آفتاب در امان نگه می‌دارند. همچنین به دلیل پیچ در پیچ بودن این کوچه‌ها، باد در آنها شکسته می‌شود و عابران از گزند بادهای موسمی آزار کمتری می‌بینند.

در شهر یزد تمامی بناها به جز حمام دارای حیاط مرکزی‌اند، حیاط در وسط ساختمان به همراه حوض و باغچه است و این دو عامل باعث افزایش رطوبت نسبی در آن ناحیه و در نتیجه خنک شدن محیط می‌شود. همچنین به منظور خنک شدن اتاق‌ها درب‌های تمامی اتاق‌ها نیز به سمت حیاط باز می‌شود. وجود حیاط مرکزی یک راه مقابله با طوفان شن و سرمای زمستان نیز هست.

از دیگر خصوصیات بناهای بومی یزد، استفاده از مصالح با ظرفیت حرارتی بالا و به کارگیری دیواره‌های ضخیم است. سطوح خارجی بناها نیز اغلب با سفیدکاری پوشانده می‌شوند تا اثر تابش آفتاب بر آنها کاهش یابد. بخشی از ساختمان در داخل زمین قرار می‌گیرد تا تبادل حرارت بین داخل و خارج بنا کاهش یابد و نوسان درجه حرارت کمتر شود، لذا کف خانه کمی از حیاط پایین‌تر است و سقف‌ها کمی بلندتر شده‌اند.

کلیات بافت شهری یزد را در این موارد می‌توان خلاصه کرد:

۱) بافت شهری بسیار متراکم و فشرده است.

۲) فضاهای شهری کاملاً محصور است.

۳) کوچه‌ها باریک، نامنظم و اغلب پوشیده‌اند.

۴) ساختمان‌ها متصل و بدون فاصله‌اند.

۵) نحوه استقرار مجموعه‌های زیستی براساس جهت نورآفتاب و باد هستند.

************************

● محاسن بافت تاریخی یزد

موقعیت بخش قدیمی در کل شهر برتر از نقاط دیگر شهر است، چرا که زیرساخت‌های شهری از قبیل شبکه لوله‌کشی آب، برق‌رسانی، تلفن و غیره در این بخش کاملاً تامین شده و زندگی در بخش قدیمی شهر از این جهات مناسب‌تر، کم هزینه‌تر و راحت‌تر از بخش‌های جدید شهر است.

از دیگر ویژگی‌های مثبت بافت قدیمی یزد می‌توان، به سکونت چند نسل پی‌درپی هر خانواده در یک محله اشاره کرد که این عامل منجر به آشنایی اهالی با یکدیگر و وجود حس همکاری و همیاری در محلات و ایجاد امنیت در هر محله می‌شود. در ضمن نزدیکی مناطق قدیمی شهر به دستگاه های انتظامی و شهربانی و بازار و خیابان‌های اصلی و مرکزی شهر از دیگر امتیازات آن محسوب می‌شود.

**************************

‌● معایب بافت تاریخی یزد

از عمده مشکلات و عوامل نامناسب در بافت های قدیمی شهر یزد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- کمبود مسیر مناسب سواره‌رو در اکثر مناطق و مشکلات ناشی از آن مانند دشواری ارائه خدمات شهری اضطراری مانند آتش‌نشانی، اورژانس، حمل‌ونقل عمومی و حمل بار و...

- کمبود تسهیلات و تجهیزات شهری و خدماتی مانند زمین ورزش عمومی، پارک و فضای سبز، درمانـــگاه و واحدهای تجاری.

- وجود بخش‌های مخروبه که اغلب به شکل محل انباشت نخاله ساختمانی و زباله درآمده‌‌اند و همچنین خطر ریزش دیواره‌های گلی فرسوده آنها نیز وجود دارد.

- مشکلات سکونتی در این مناطق که به دلیل قدمت زیاد و فرسودگی ساختمان و نبود استحکام آنها در برابر عوامل مخرب طبیعی، جنگ‌ها، بالا بودن هزینه تعمیر و نگهداری این بناها و همچنین مشکلات موجود در نوسازی و بهسازی این بناها که اغلب به دلیل ضوابط و مقررات گاه دست و پاگیر و نابجای سازمان‌های مسئول به وجود می‌آیند.

***************************

● عناصر و اجزا در خانه‌های سنتی یزد و ارتباط آنها با هم

عناصر معماری خانه‌های یزد شامل اندرونی و بیرونی است. از قسمت کوچه که به خانه می‌رسی «دربند» یا محل استراحت مسافر و یا انتظار مراجعه‌کننده قرار دارد. بعد از گشایش در به «هشتی» می‌رسیم که اندرونی و بیرونی را از هم جدا می‌کند و هر یک با راهرویی به حیاط مرکزی اندرونی یا بیرونی می‌رسد. «بیرونی» شامل تالارهایی با اتاق‌های متعدد و اتاق ویژه پنج دری است، امّا «اندرونی» شامل تالار با اتاق‌های متعدد و اتاق پنج‌دری و طبنی (طنابی) است که به آشپزخانه و پستو راه دارد. حیاط در این خانه‌ها همگی در قسمت آفتابگیر ساختمان است و درب جلو ساختمان به طرف جنوب قرار دارد. درب قسمت بیرونی مستقیماً به هشتی باز می‌شود، اما برای رسیدن به قسمت اندرونی ما باید از دالان باریک و پرپیچ و خمی عبور کرد که این عامل مانع از آن می‌شود که اهالی خانه از هشتی دید مستقیم داشته باشند.

موضوع ارتباط با طبیعت و برخورد و هماهنگی با آن، کوچ داخلی در خانه را به همراه داشته است. براین اساس فضاهای خانه به بخش تابستان‌نشین و زمستان‌نشین نیز تقسیم شده است. قسمت تابستان نشین و فضاهایی مثل زیرزمین، تالار، خوضخانه، پایاب و طبنی را شامل می‌شود. قسمت زمستان‌نشین فضاهایی مثل طهرانی، سه‌دری، پنج‌دری، بالاخانه و کرسی خانه را شامل می‌شود. بخش تابستان‌نشین خانه در جبهه شرقی و فضاهای زمستانی در جبهه مقابل و غربی ساخته شده‌‌اند. معمولاً در جبهه شرقی به دلیل تابش نور غرب، طاقها و ایوان‌های کوچک ردیف‌بندی می‌شوند.

عنصر مهم درخانه‌های سنتی یزد بادگیر است. عملکرد بادگیر به این صورت است که باد مطلوب را می‌گیرد و آن را به داخل اتاق‌های اصلی بنا، آب انبار و یا سرداب هدایت می‌کند و به این ترتیب باد مطلوب وارد بخش‌های مختلف بنا شده و باعث تهویه و خنکی آن می‌شود.

بادگیرها معمولاً یک طرفه، چهار طرفه و یا هشت‌طرفه‌‌اند، اما در شهر یزد تمامی بادگیرها مرتفع و چهار طرفه یا هشت طرفه هستند، زیرا شهر یزد، بین دو رشته کوه قرار گرفته و بادهای کویری کمتر جریان دارند و می‌توان بادگیرهای مرتفع چند طرفه ساخت. بادگیرهای چهار و هشت طرفه دارای ارتفاع بیشتری هستند.

بعضی از بادگیرها فقط از طریق جابجایی هوا (convection) داخل بنا را خنک می‌کنند و بعضی دیگر هم از طریق جابجایی هوا و هم از طریق تبخیر (Evaporation) این عمل را انجام می‌دهند، به این صورت که جریان هوا پس از ورود به داخل ساختمان از روی یک حوض سنگی کوچک و فواره رد وسپس به دیگر قسمت‌های ساختمان هدایت می‌شود. در مناطق گرم و خشک مرکزی ایران، به دلیل خشکی هوا، آب سریعتر تبخیر می‌شود وعلاوه بر ایجاد برودت در محیط، افزایش رطوبت نسبی هوا را نیز درپی دارد. درنتیجه گرما و خشکی بیش از حد هوا را کاهش می‌دهد و محیطی مطبوع برای ساکنان ساختمان ایجاد می‌کند.

از خصوصیات دیگر بادگیرها، می‌توان از اثر «دودکشی» آن نام برد. در مواقعی که باد جریان نداشته باشد، هوای گرم داخل بنا به بالا می‌رود و از طریق بادگیر به خارج بنا هدایت و بدین ترتیب کماکان یک جریان هوا در داخل ساختمان برقرار می‌شود هرچند که شدت آن کمتر ازمواقعی است که باد در محیط خارج جریان دارد.از آنجا که معماری عصاره خصوصیات هرجامعه است بنابراین به گونه‌ای اجتناب ناپذیر از فرهنگ خود الهام می‌گیرد و در عین حال باید مسیرهای تحول و تکامل خود را با تکیه بر علم و معرفت روز و با بهره‌گیری از کانون‌های اطلاع‌رسانی و ابزارهای رایانه‌ای با هوشمندی و سرعت طی کند. بدیهی است که مطالعه و توجه به این معماری اصیل و دیرینه به منزله تکرار و تقلید آن نیست.

****************************

بازگشت به فهرست پایه

راه شاهی، جاده ای كه داریوش بارها با ارابه خود از آن گذر كرد

نازیلا محمدپور — 2010-06-26T04:17:19+01:00

راه شاهی یا جادهٔ سلطنتی از شواهد راه سازی دوران پادشاهی هخامنشیان است. این شاهراه با طول تقریبی 2700 كیلومتر نخستین جاده بین المللی شناخته شده جهان است. راه شاهی، شاهراه و مسیری کاروان رو بوده که پاسارگاد را به تخت جمشید و شوش و دیگر مناطق شاهنشاهی ایران پیوند می‌داده‌است، جاده‌ای که به فرمان داریوش بزرگ هخامنشی ساخت آن از سارد (پایتخت لیدی، غربی ترین بخش های تركیه امروزی) آغاز شد و پس از اینکه پاسارگاد را به تخت جمشید پایتخت هخامنشیان متصل کرد، به شوش کشیده شد و از همان زمان به نام راه شاهی معروف شد. داریوش شاه بارها و بارها برای اداره امور کشوری و برگزاری جشن‌های بهاره در تخت جمشید با گردونه (ارابه) ویژه خود از این جاده گذر کرد. این جاده پر است از خاطره‌ها از پیروزی‌ها، از عبور پر از شکوه داریوش و خشایارشا و اردشیر و دیگر شاهان هخامنشی در طول ۲۲۰ سال سلطنت، از جشن‌ها و جنگها و ... گیرشمن در كتاب ایران از آغاز تا اسلام به راه شاهی اشاره كرده و می نویسد: «برای حفظ ارتباط بین مراكز مختلف شاهنشاهی و پایتخت های آن، داریوش شبكه ای از منازل بین راه تشكیل داد كه وسعت و اهمیت آن چندان بود كه مدت ها پایدار ماند. این جاده ها كه در درجه اول برای امور اداری به كار می رفت، كاملاً بازرسی و مراقبت می شد. كاروان ها و مسافران از آن عبور می كردند و مبادلات تجاری را كه پایه جدیدی در میان اقوام و دول متحد در میانه قلمرو هخامنشی یافته بود تسهیل می كرد.
تصویر زیر بخشی از این راه را در تنگه بلاغی نشان می دهد.

بازگشت به فهرست پایه

جعفری جوزانی و معلم فیلم سینمایی كوروش بزرگ را می سازند

نازیلا محمدپور — 2010-06-22T13:01:58+01:00

با امضای توافق‌نامه همكاری بین‌المللی؛

جعفری جوزانی و معلم پروژه سینمایی كوروش را می‌سازند

خبرگزاری فارس: با امضای توافق‌نامه كارگردانی پروژه‌ی سینمایی كوروش كبیر توسط مسعود جعفری جوزانی، مرحله‌ی نخست كار بر روی این اثر بین‌المللی آغاز شد.

به گزارش خبرنگار سینمایی فارس، با امضای توافق‌نامه كارگردانی پروژه‌ سینمایی كوروش كبیر توسط مسعود جعفری جوزانی، مرحله‌ نخست كار بر روی این اثر بین‌المللی آغاز شد.
علی معلم (تهیه‌كننده این پروژه) ضمن اعلام این خبر افزود: «شخصیت كوروش از جهت جایگاه تاریخی و ملی، پایه‌گذاری امپراتوری چندملیتی و بزرگ جهان، بنیانگذاری حقوق بشر و احترام به ادیان 600 سال پیش از میلاد (زمانه‌ای كه هنوز در جهان بحث حقوق بشر حضور اولیه هم نداشت)، پذیرش این شخصیت تاریخی از جانب ادیان الهی (به خصوص ذكر این شخصیت در قرآن كریم با عنوان ذوالقرنین) در شرایط امروز جهان كه قدرت‌های بزرگ و بی‌تاریخ درصدد نفی جایگاه ایران در معادلات جهانی هستند، بسیار حائز اهمیت است.
از این رو اقدام برای ساخت این پروژه‌ی ملی كه از مرحله‌ی نخست به توان یكایك ایرانیان و دست‌اندركاران و متخصصان شریف سینمای ایران متكی خواهد بود در دستور كار قرار گرفت.
مسعود جعفری جوزانی كارگردان ایرانی كه در سالیان گذشته از ابتدای دهه‌ی 60 تا امروز جایگاه ویژه‌ای در آثار متعدد خود از جاده‌های سرد و شیر سنگی تا مجموعه‌ عظیم در چشم باد در سینمای ما داشته است، گزینه شایسته‌ رهبری هنری این پروژه‌ بزرگ است.»

معلم افزود: «به جهت حفظ اصالت این پروژه در مرحله‌ نخست قرار بر این شده كه سرمایه‌گذاری روی این پروژه متكی به ایرانیان توانمند و فعال در حوزه‌ اقتصاد و دوستدار وطن انجام و مراحل سرمایه‌گذاری به صورت شفاف دنبال شود. از این رو با نظر به حجم بالای سرمایه‌ای این پروژه و لزوم وابستگی آن به سرمایه‌های خصوصی با اعلام عمومی پذیرش سرمایه‌گذاری از سوی ایرانیان پاك‌نهاد كه در گوشه و كنار جهان و ایران بزرگ علاقمند به حمایت از این اثر ملی هستند. از علاقمندان درخواست می‌كنیم با پست‌های الكترونیكی koroush@moallem.com یا ali_moallem@hotmail.com تماس گرفته و نحوه‌ی مشاركت خود را اعلام كنند.»

علی معلم افزود: «جزئیات بیشتر در مورد فیلم كوروش كبیر كه متكی به متخصصان سینمای ایران خواهد بود و از بازیگران بین‌المللی و ایران و تكنولوژی‌های جدید در ساخت آن استفاده می‌شود در آینده در اختیار رسانه‌ها قرار خواهد گرفت.»

برگرفته از خبرگزاری فارس

بازگشت به فهرست پایه

تصاویر خیال انگیز از بابل، سرزمین زیبا و افسانه ای جهان باستان

نازیلا محمدپور — 2010-06-11T12:17:15+01:00

عتیقه های شناور بر آب و كشف تمدن جیرفت

نازیلا محمدپور — 2010-06-09T08:25:33+01:00

كتیبه ای با خط ناشناخته نشانه ای از تمدن بزرگ جیرفت

ماجرا از آنجا شروع شد که در سال 2001 به دنبال سیل در هلیل رود یکی از افراد محلی شی ء قدیمی شناوری را بر آب دید. روز بعد تعداد زیادی از افراد در جست و جوی آثار پنج هزار ساله به حاشیه ی هلیل رود هجوم آوردند. آنها منطقه را به قطعات شش متر مربعی تقسیم کردند تا هر کس بتواند سهمی از این گنجینه ببرد.

کار آن مرد روستایی اگر چه تا مدتی از سوی غارتگران فرهنگی به دلیل ناشناخته بودن منطقه تداوم یافت، اما در اواخر همان سال بود که با پیگیری رسانه ها و علاقه مندان به میراث فرهنگی کشور، هیات هایی از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای شناسایی بیشتر به منطقه فرستاده شدند که حاصل آن ثبت بیش از 80 محوطه باستانی و آغاز کاوش های باستان شناسی در این منطقه بود. در نهایت باستان شناسان بین المللی به سرپرستی دکتر یوسف مجیدزاده به کاوش این سایت باستان شناسی پرداختند و گرچه کاوشهای این گروه به کشف تندیسها و ظروف منحصر به فردی مانند آنچه توسط افراد محلی غارت شده بود نیانجامید، ولی این گروه توانست ساختار قدیمی ای در این سایت پیدا کند که جزو زیگوراتها دسته بندی شد. همچنین در این کاوش، شش گور، یک مرکز صنعتی و تعداد زیادی اشیای دیگر یافته شد که در میان آنها 25 مهر وجود داشت. و مهمتر از همه یک لوح گلی که نخستین سند خدشه ناپذیر از خط و نوشتار به حساب می آید یافته شد.(شكل بالا)

عكس هایی که به شکل کژدم (عقرب) و پرنده در ادامه می بینید آثاری از تمدن جیرفت هستند. در مورد این آثار دکتر مجیدزاده این نظر را مطرح کرده است که این آثار کاربردی به عنوان تخته ی یک نوع بازی داشته اند كه (به همراه مهره هایی) كه بر روی دوایر كوچك روی تخته ها جای می گرفته اند، وسایل بازی های باستانی به شمار می آیند.

دکتر یوسف مجید زاده، سرپرست هیات کاوش های باستانی در جیرفت می گوید :

" جیرفت را کهن ترین تمدن شرق می دانیم و به دنبال اثبات این مدعا هستیم که تمدن جیرفت و داده های باستان شنای در این منطقه، نظریه های باستان شناسی بزرگ دنیا درباره تمدن شرق را به هم خواهد زد". وی مورد نتایج کاوش های خود در جیرفت می گوید: " اکنون مطمئن شده ایم که جیرفت از تمدن بین النهرین قدیمی تر و وسیع تر بوده است و مطالعات و کاوش ها نشان می دهد که جیرفت بزرگ ترین مرکز تجاری جهان بوده است". این باستان شناس در ادامه می گوید : " شرایط مطلوب آب و هوایی در جیرفت و وجود انواع محصولات کشاورزی موجب شد تمدنی در این منطقه شکل بگیرد که در دوره باستان بهشت جهان محسوب می شده است".

مجید زاده تاکید می کند: " این منطقه به قدری غنی است که کارهای پژوهشی، در این منطقه تنها قطره ای از دریاست و در واقع جیرفت سرفصل جدیدی را در تاریخ ایران و جهان باز خواهد کرد".

بازگشت به فهرست پایه

یافته های حاصل از كند و كاو در شهر سوخته

نازیلا محمدپور — 2010-06-03T17:31:25+01:00

"شهر سوخته" در ۵۶ کیلومتری زابل در استان سیستان و بلوچستان و در حاشیه جاده زابل - زاهدان واقع شده و پنج هزار سال قدمت دارد. این شهر در ۳۲۰۰ سال قبل از میلاد پایه گذاری شده و مردم این شهر در چهار دوره بین سال های 3200 تا 1800 قبل از میلاد در آن سکونت داشته اند.
وسعت "شهر سوخته" و یافته های کاوشگران این محوطه باستانی را از صورت یک محوطه عادی دوران مفرغ خارج کرده و به این نتیجه رسانده که زندگی در"شهر سوخته" با دوران آغاز شهرنشینی در فلات مرکزی ایران و بین النهرین همزمان است.این شهر به دلیل آتش سوزی در دو دوره زمانی بین سال های 3200 تا 2750 قبل از میلاد "شهر سوخته" نامیده می شود.

جغرافیا و محیط زیست شهر سوخته

بر مبنای یافته های باستان شناسان شهر سوخته ۱۵۱ هکتار وسعت دارد و بقایای آن نشان می دهد که این شهر دارای پنج بخش مسکونی واقع در شمال شرقی شهر سوخته، بخش های مرکزی، منطقه صنعتی، بناهای یادمانی و گورستان است که به صورت تپه های متوالی و چسبیده به هم واقع شده اند.
هشتاد هکتار شهر سوخته بخش مسکونی بوده است.

تحقیقات نشان داده است این محوطه بر خلاف اکنون که محیط زیست کاملا بیابانی دارد و فقط درختان گز در آنجا دیده می شود، در پنج هزار سال قبل از میلاد منطقه ای سبز و خرم با پوشش گیاهی متنوع و بسیار مطلوب بوده و درختان بید مجنون، افرا و سپیدار در آنجا فراوان وجود داشته است.

در آن دوران نیز این منطقه بسیار گرم بوده، اما آب رودخانه هیرمند و شعباتش به خوبی زمین های کشاورزی شهر سوخته را سیراب می کرده است.
آقای سجادی بر مبنای شواهد باستان شناسی به خبرنگار میراث فرهنگی گفته کشاورزی و دامداری در شهر سوخته بسیار پیشرفته بوده و ساکنان شهر سوخته در این دو مورد کاملا خودکفا بوده اند.
او درباره از بین رفتن پوشش گیاهی این منطقه گفته است: "در جریان حفاری های فصلهای گذشته در شهر سوخته مشخص شد که با توجه به صنعتی بودن شهر سوخته و وجود کارگاه های صنعتی ساخت سفال و جواهرات در این منطقه، ساکنان شهر سوخته از درختان موجود در طبیعت محوطه برای سوخت استفاده می کرده اند."

" بقایای سوختگی چوب ها در این محوطه ها به دست آمده است و این می تواند یکی از عوامل بسیار مهم و موثر در از بین رفتن پوشش گیاهی در منطقه باشد."
دریاچه هامون در ۳۲۰۰ قبل از میلاد دریاچه ای بزرگ و پرآب بوده و رودها و شاخه های قوی از آن منشعب می شده و در اطراف آن نیزارهای وسیعی وجود داشته است.

در بررسی های منطقه ای در اطراف شهر سوخته بستر رودخانه های مختلف و آبراه هایی پیدا شده که به مزارع کشاورزی شهر سوخته آب می رسانده اند.
در اولین فصل کاوش در شهر سوخته کوچه ها و خانه های منظم، لوله کشی آب و فاضلاب با لوله های سفالی پیدا شد که نشان دهنده وجود برنامه ریزی شهری در این شهر است.

صنعت و مشاغل در شهر سوخته

شهر سوخته مرکز بسیاری از فعالیت های صنعتی و هنری بوده، در فصل ششم کاوش در شهر سوخته نمونه های جالب و بدیعی از زیورآلات به دست آمد

باستان شناسان با یافتن مهره ها و گردنبندهایی از لاجورد و طلا در یک گور در باره روشهای ساخت ورقه ها و مفتول های طلایی به تحقیق پرداختند و دریافتند صنعتگران شهر سوخته با ابزار بسیار ابتدایی ابتدا صفحه های طلایی بسیاز نازک به قطر کمتر از یک میلیمتر تهیه کرده و بعد آنها را به شکل لوله های استوانه ای درمی آوردند و پس از اتصال دو سوی ورقه ها به یکدیگر مهره های سنگ لاجورد را در میان آن قرار می دادند.

به نظر آقای سجادی تکنیک های به کار رفته در شهر سوخته با کارهای مصریان باستان مشابهت دارد.

در شهرسوخته انواع سفالینه ها و ظروف سنگی، معرق کاری، انواع پارچه و حصیر یافت شده که معرف وجود چندین نوع صنعت، به ویژه صنعت پیشرفته پارچه بافی در آنجاست.

تاکنون ۱۲ نوع بافت پارچه یکرنگ و چند رنگ و قلاب ماهیگیری در شهر سوخته به دست آمده و مشخص شده مردم این شهر با استفاده از نیزارهای باتلاق های اطراف هامون سبد و حصیر می بافتند و از این نی ها برای درست کردن سقف هم استفاده می کردند.

صید ماهی و بافت تورهای ماهیگیری نیز از دیگر مشاغل مردمان شهر سوخته بوده است.

سختکوشی مردم شهر سوخته

فرزاد فروزانفر سرپرست گروه انسان شناسی سازمان میراث فرهنگی به خبرنگار میراث از نتایج بررسی بیش از ۲۵۰ اسکلت به دست آمده از شهر سوخته گفته است.

نمونه های بسیار زیادی از وجود عوارض مهره های کمر، چسبندگی مهره های گردن و کمر در بقایای اسکلت های زنان و مردان شهر سوخته دیده شد که نشان دهنده اشتغال ساکنان این شهر به مشاغل سخت است.

او سن بروز عوارض چسبندگی مهره ها را بعد از ۴۵ سالگی عنوان کرده و گفته است در بررسی ها پی برده اند سن ابتلا به چسبندگی مهره های کمر و گردن در ساکنان شهر سوخته ۲۰ تا ۳۰ سال است.
فروزانفر از تناسب بین زنان و مردان در ابتلا به این عارضه نتیجه گرفته آنها به یک میزان به کارهای سخت مشغول بوده اند.

به گفته او و برمبنای تحقیقات انسان شناسی انجام گرفته بر روی اجساد ایرانیان هزاره ششم قبل از میلاد تا اوایل قرن میلادی متوسط عمر مردان مردمان ایران باستان ۳۰ تا ۳۵ و متوسط عمرزنان آن ۲۰ تا ۲۵ سال بوده است.
اما استثناهایی هم وجود داشته، مسن ترین فردی که تاکنون بقایای اسکلتش در محوطه های باستانی ایران کشف شده، متعلق به زنی ۸۵ ساله از ساکنان شهر سوخته است.

قد بلندترین فرد ایران باستان هم مرد ۳۵ تا ۴۰ ساله ای از ساکنان شهر سوخته بوده با ۵/۱۹۲ قد.

بر مبنای تحقیق روی بقایای اسکلت ها مشخص شده که عمده ترین دلایل مرگ مردمان ایران باستان بیماری های عفونی از جمله سرطان پوست، سفلیس و سل در رتبه اول، چسبندگی مهره ها و شکستگی استخوان در اثر کار و حوادث کاری در رتبه دوم، جنگ و حوادث طبیعی و غیر طبیعی از عوامل سوم و عوارض و بیماری های ژنتیکی از جمله منگولیسم، عقب ماندگی، هیدروسفال و چسبندگی مادرزادی مهره ها بوده است.

موردی هم از یک نمونه جراحی مغز در پنج هزار سال قبل در شهر سوخته دیده شده است.

زنان شهر سوخته

تازه ترین یافته های باستان شناسان در گورهای شهر سوخته حاکی از این است که زنان شهر سوخته لباس های زیبایی شبیه به ساری می پوشیدند و به آرایش و زیورآلات قیمتی اهمیت می داده اند.

به گفته آقای سجادی در تمام گورهای متعلق به زنان در شهر سوخته سرمه دان، سرمه و شانه دیده می شود.

زنان شهر سوخته به دلیل صنعت پارچه بافی بی نظیری که در آنجا وجود داشته در انتخاب رنگ و نقش لباس خود از تنوع زیادی برخورداربودند.
در یک پیکره یافت شده زن شهر سوخته لباسی شبیه ساری پوشیده و روی لباس او از روی سینه به پایین با پولک و سنگ های قیمتی تزیین شده است.

به گفته طاهره شهرکی کارشناس اداره میراث فرهنگی زابل در طول هفت فصل کاوش در شهر سوخته مهرهای زیادی کشف شده و تحقیقات نشان می دهد که مردم این شهر در ۳۲۰۰ سال قبل از میلاد برای نشان دادن از مالکیت از مهر استفاده می کرده اند.

او به خبرنگار ایرنا گفته است زنان شهر سوخته دارای مهر شخصی بوده اند و این امر نشان دهنده آن است که قدرت مالکیت در این شهر از آن زنان بوده است.

غذاهای مردمان شهرسوخته

باستان شناسان ایرانی و ایتالیایی در بررسی یافته های باستان شناسی و گیاه باستان شناسی خود در شهر سوخته مواد غذایی و خوراکی، دستور پخت و ترکیب چندین نوع از غذاها و نوشیدنی های پنجهزار سال پیش این شهر را شناسایی کرده اند.

ولی الله خلیلی خبرنگار استانهای میراث طی گزارشی مفصل این غذاها و دستور پخت آنها را گردآورده است.

مردم شهر سوخته از گوشت گوسفند، ماهی، گاو، تخم اردک و غاز، کشمش، گیشنیز، عدس، جو، انواع میوه ها، لبنیات، آرد کنجد، خیار، انگور، خربزه، هندوانه، پسته وحشی، زیره برای غذا و از آب انگور و ماءالشعیر به عنوان نوشیدنی استفاده می کردند.

باستان شناسان توانسته اند بیش از ۲۵ نوع دانه خوراکی و گیاهی مصرفی، انواع میوه ها و سبزیجات را در شهر سوخته شناسایی کنند.

آداب و نحوه دفن

اهالی شهر سوخته مردگان خود را به حالت چمباتمه در گور می گذاشته اند و در کنار او اشیایی قرار می دادند.
اما در این دور از کاوش گور فردی که به احتمال بسیار زیاد اعدام شده است، یافت شد. برمبنای شواهد فرد مذکور از دشمنان مردم شهر بوده و ساکنان شهر با فروکردن شیئی نوک تیز در سر او ( که نحوه اعدام را مشخص می کند)، او را کشته و سر و ته دفن کرده اند.

فرزاد فروزانفر معتقد است دلیل دفن سر و ته جسد این بوده که اهالی شهر سوخته به زندگی پس از مرگ اعتقاد داشتند و با دفن سر و ته این فرد خواسته اند تا او به شکل ناشایستی به دنیای بعدی برود.

در گورستان شهر سوخته سی تا چهل هزار گور وجود دارد که احتمالا اسرار زیادی را در خود حفظ کرده اند.

برخی از پژوهشگران معتقدند مردم سیستان شاخه ای از آریایی های هستند که هزاران سال قبل در این منطقه سکنی گزیدند.

برگرفته از http://irandeserts.com/62.htm

بازگشت به فهرست پایه

دستور پخت چند نوع غذای باستانی 5 هزار ساله

نازیلا محمدپور — 2010-06-02T16:16:07+01:00

تنوع غذایی از جمله موضوعاتی است که انسان همواره به آن می‌اندیشد اما شاید ندانید که مطالعات باستان‌شناسی در شهر سوخته زابل تا کنون بخشی از فهرست غذایی 5 هزار سال قبل ساکنان آن را کشف کرده است.

شهر سوخته محوطه‌ای باستانی متعلق به 5 هزار سال قبل است که در 55 کیلومتری جاده زابل به زاهدان واقع شده است. این شهر بزرگ در پی مطالعات باستان‌شناسی به یکی از مهمترین محوطه‌های باستانی جهان بدل شد و بخشی از میراث کهن بشری از جمله نخستین گام‌ها برای ساخت نقاشی متحرک (انیمیشن)، جراحی جمجه، ساخت چشم مصنوعی و ... در این منطقه برداشته شده است. گفته می‌شود که مردمانی سخت‌کوش ساکنان این شهر باستانی را تشکیل می‌دادند و آنقدر در اقتصاد پیشرفت کردند که امروز از شهر سوخته به عنوان نبض اقتصاد 5 هزار سال قبل شرق فلات ایران یاد می‌شود.

شهر سوخته امروز منطقه ای خشک و بی آب و علف است که گویا هیچ گاه انسان در آن زندگی نمی کرده است. اما تحقیقات گیاه باستان شناسی خلاف این ادعا را اثبات می کند. این تحقیقات نشان می دهد كه این منطقه در پنج هزار سال پیش و در زمان حیات ساكنان شهر سوخته از پوشش گیاهی مناسبی برخوردار بوده و درختان بید مجنون، افرا و سپیدار در این منطقه به وفور وجود داشته است. هر چند كه شهر سوخته در پنج هزار سال پیش نیز منطقه ای بسیار گرم بوده، اما آب كافی از رودخانه هیرمند به این منطقه می رسیده و زمین های كشاورزی شهر سوخته را سیراب می‌كرده است.

از جمله مهمترین یافته‌های باستان‌شناسی در شهر سوخته کشف طبخ غذا در این محوطه باستانی است. باستان‌شناسان تا کنون با بررسی‌های علمی روی اشیاء بدست‌آمده و دانه‌های گیاهی و بقایای جانوری دستور تهیه بیش از 5 نوع غذای باستانی که در زمان مردم شهر سوخته رایج بوده است را کشف کرده‌اند.

باستان‌شناسان طی چندین سال كاوش مختلف و با همكاری آزمایشگاه گیاه شناسی موزه ملی شرق شناسی ایتالیا با انجام بررسی‌های بسیار دقیقی روی باقی‌مانده مواد غذایی در ظروف باستانی، تجزیه و تحلیل سطح داخلی ظروف و سرند كردن خاك سطح محوطه‌ها موفق شدند بیش از 25 نوع دانه خوراكی و گیاهی مصرفی، چند نوع نوشیدنی، انواع میوه ها و سبزیجات و روش آماده سازی چند نوع غذای ساكنان این محوطه باستانی را شناسایی كنند.

آشپزی به سبک مردمان شهر سوخته

حال بد نیست به دستور العمل پخت 5 نوع از غذاهای شهرسوخته توجه کنیم. اهالی شهر سوخته سعی می‌کردند که در پخت و پز خود تنوع غذایی را نیز رعایت کنند. غذاهای شهر سوخته با بهره‌گیری کامل از تولید غذای بومی و شکار و صید ماهی همراه بوده است.

ماهی و دانه‌های گشنیز را با هم خوب تركیب كنید و در داخل برگ مو جای دهید. این تركیب، دستور پخت یك نوع دلمه است كه ساكنان محوطه باستانی شهر سوخته، 5هزار سال پیش مصرف می‌كرده‌اند. البته با آنچه امروز به عنوان دلمه خورده می‌شود متفاوت است ولی ارزش یک‌بار درست کردن را دارد. مواد لازم را تهیه کنید و دست به‌کار شوید. البته اگر می‌خواهید از فهرست غذاهای شهر سوخته استفاده کنید، بهتر به بقیه آن‌هم نگاهی بیاندازید.

تخم اردک یا غاز را در داخل خاکستر گرم بپزید. همزمان دست‌ به‌کار پخت نانی شوید که از آرد کنجد پخته شده است. گفته می‌شود که این غذا را حتما با این نان میل می‌کردند و احتمالا باید خیلی خوشمزه باشد. یکی دیگر از غذاهای شهر سوخته با استفاده از گوشت گوسفند یا بز پخته می‌شده است. با این تفاوت که گوشت را در شیر می‌پختند و به این ترتیب طعم خاصی پیدا می‌کرده است.

به تنوع غذایی‌تان سوپ را هم اضافه کنید. ساکنین شهر سوخته از ترکیب جو، گوشت گوسفند، کشک و کشمش نوعی سوپ می‌پختند و آن را با نان پخته شده از آرد کنجد میل می‌کردند.

بررسی‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد كه مردم شهر سوخته از خیار، انگور، خربزه، هندوانه، پسته وحشی، زیره، گشنیز و سیر فراوان به عنوان میوه و سبزیجات، ماست و شیر به عنوان لبنیات، تخم اردك، گوشت اردك، ماهی، گوسفند، بز و گاو به عنوان پروتئین‌های خوراكی و از ماءالشعیر (آب جو تخمیر نشده) و آب انگور به عنوان نوشیدنی در پنج هزار سال پیش استفاده می كرده‌اند. همچنین كارشناسان و باستان‌شناسان؛ به بررسی فواید تغذیه مواد غذایی مصرفی ساكنان شهر سوخته نیز پرداخته‌اند.

به گفته باستان‌شناسان بررسی‌ها روی مواد مصرفی و تركیبات غذایی ساكنان شهر سوخته نشان می‌دهد كه آنها از تغذیه سالم برخوردار بوده‌اند و تمام پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و تركیبات مورد نیاز زندگی را در جیره غذایی خود مصرف می كرده‌اند.

مردمان شهر سوخته از تمام طبیعت پیرامون خود به نحو شایسته‌ای استفاده می‌کردند. گویا در آن زمان دورریزی وجود نداشته و همه چیز در خدمت زندگی انسان و تعامل وی با طبیعت بوده است. البته در برخی موارد مثل استفاده از چوب برای سوزاندن، باعث تخریب محیط زیست خود نیز شده‌اند.

برگرفته از خبرگزاری میراث فرهنگی

برداشت های جالبی كه افراد مختلف در طول تاریخ از نقش های بیستون داشته اند

نازیلا محمدپور — 2010-06-01T01:38:50+01:00

در طول تاریخ افراد مختلفی بنای بیستون را توصیف كرده اند. اولین آنها كتسیاس یونانی بود. او به ما می گوید كه یك چاه و یك باغ در زیر این بنای یادبود قرار داشت كه توسط سمیرامیس ملكه آشوری به خداوند اهدا شده است. كتسیاس نام خدای یونانی یعنی زئوس را در آنجا بكار می برد. نویسنده رومی تاسیتوس ما را از وجود قربانگاهی برای هركول آگاه می سازد و این گزارش در سال ١٩٥٩ با پیدا شدن مجسمه خدای یونانی،‌ هركول، به حقیقت می پیوندد. بعد از سقوط امپراتوری هخامنشیان اهمیت این بنا به دست فراموشی سپرده می شود و در قرن هفتم یك داستان افسانه ای به ما می گوید كه این نقش برجسته ها، نقش خسروپرویز است كه بر دشمنانش پیروز شده است. در سده های میانی یك جغرافیدان و جهانگرد عرب به نام ابن حوقل با دیدن نقش برجسته داریوش و اسیران فكر كرد كه داریوش، یك معلم است كه در جلوی دانش آموزان ایستاده است. او كمان داریوش را شلاقی تصور كرد كه معلم برای تنبیه بچه ها از آن استفاده می كرده است. در سال ١٥٩٨ رابرت شرلی، دیپلمات انگلیسی به ایران سفر كرد تا با شاه عباس صفوی در مورد جنگ با عثمانی صحبت كند. یكی از همراهان شرلی، فردی فرانسوی بود به نام آبل پینسن. او این نقش برجسته ها و كتیبه های آن را كه بر بالای صخره قرار گرفته بود عروج عیسی توصیف كرد كه نوشته هایی به زبان یونانی در اطراف آن نوشته شده است. مطمئنا پینسن نقش گئومات مغ را كه زیر پای داریوش بزرگ افتاده بود را ندیده بود. ولی او آخرین كسی نبود كه اشتباه می كرد. در سال ١٨٠٨ یك جهانگرد فرانسوی به نام ژاردن نگاره بیستون را صلیبی با دوازده حواری انگاشت و در سال ١٨١٨ دانش پژوه انگلیسی روبرت كرپورتر نخستین طرح از بیستون را تهیه كرد. او نگاره بیستون را در پیوند با صحنه ای از تورات دانسته بود. به گمان او تصویر داریوش و شورشیان نمایشی بود از نمایندگان ١٠ قوم اسرائیلی در حضور سلمانصر شاه آشور.

راولینسون

ولی اولین كوشش جدی توسط یك انگلیسی به نام هنری راولینسون در سال ١٨٣٥ انجام گرفت. او كه به نظر می رسید كوهنورد ماهری باشد چندین مرتبه از صخره بیستون برای تهیه رونوشت هایی از متون میخی بالا رفت. این سیستم نوشتاری تا آن زمان ناشناخته بود. اما راولینسون واژه داریوش (Da^rayavaus) را از پیش بواسطه پژوهش های دانشمندان می شناخت. او توانست حروف داریوش را در میان متون پارسی باستان كتیبه بیستون پیدا كند. همچنین دانش پژوه آلمانی فریدریش گروتفند هم در زمینه رمزگشایی خط میخی پارسی باستان پیشرفت های خوبی كرده بود و زمانی كه راولینسون یادداشت هایی از این دانشمند آلمانی بدست آورد، موفق شد رمز این خط كهن را بشكافد و اولین جمله هایی كه او با آن مواجه شد این ها بود:

من داریوش، شاه بزرگ، شاه شاهان،شاه در پارس، شاه

كشورها، پسر ویشتاسپ، نوه ارشام هخامنشی

جالب اینكه او این لیست را در كتاب تاریخ هرودوت نیز دیده بود، جایی كه نامها به ترتیب ذكر شده آمده بودند. در سال ١٨٣٧ راولینسون باز به بیستون برگشت و به همراه یك پسر چابك كرد رونوشت های جدیدی از نیمی از متن پارسی باستان تهیه كرد. او این كار را با به خطر انداختن جانش انجام می داد. چونكه كوهنوردی بر روی صخره بیستون كار بسیار سخت و دشواری بود. راولینسون بالاخره تمام راز و رمز خط پارسی باستان را كشف كرد. او همچنین كتاب مقدس اوستا را خواند و بزودی توانست تمام متن پارسی باستان را بخواند و گرامر و دستور و واژگان این زبان را بشناسد. یادش گرامی و نامش جاوید باد.

برگرفته از كتاب بیستون نوشته آرمین كسروی

لوح گلی تخت جمشید با آثار انگشت از دوران هخامنشی

نازیلا محمدپور — 2010-05-31T03:25:31+01:00

مدتها چنین گمان می رفت كه تخت جمشید تنها به منظور نشان دادن زرق و برق قدرت داریوش و جانشینان وی و به ویژه برای برگزاری آیین های نوروزی بنا شده است. اكنون به كمك لوح های دیوانی می دانیم كه تخت جمشید مركز كل سازمان اداری پارس بوده و سررشته ای تمام در تخت جمشید به هم پیوسته است. مثلا یك كارمند در سفر، همیشه گذرنامه ای ممهور به همراه داشت. در این گذرنامه، آمده بود كه دارنده ی گذرنامه از سوی چه كسی ماموریت دارد، چه مسیری را طی می كند و چه میزان آرد، شراب، و همچنین گوشت برای مصرف شخصی خود و در صورت لزوم برای همراهان و همگاران و زیردستان باید دریافت كند. این هزینه ها ثبت میشد و چنین بود كه باید تصور كنیم در هر مركز حساب رسی و حتی در هر ایستگاه پستی (منزل) یك نفر عیلامی با گل تازه، آماده ی انجام وظیفه بوده است. نویسنده فورا كلوچه ای از گل برمی داشت و با دست هایش آن را به شكل لوح درمی آورد. اغلب اثر این دست های برگل فشرده شده دیده می شود. در برخی از این لوح ها، رد انگشتان گل كار نیز برجای مانده است. یك روی لوح با دست شكل گرفته، بر میزی كوبیده میشد،‌تا سطح دیگر آن هموار شود. تهیه لوح به عهده شاگردی بوده تا دست نویسنده به گل آلوده نشود. چند لوح استفاده نشده كه از ساختمانی درست روبروی عمارت خزانه ی تخت جمشید به دست آمده این برداشت را تایید می كند.

به كمك قلم مخصوص نشان میخی را بر لوح هنوز نرم می فشردند. كالای تحویل شده را به دقت ثبت می كردند. كارمند مسئول با مهر خود نوشته را تایید می كرد و دریافت كننده نیز نقش مهر خود را یا در قسمت پایین نبشته و یا اگر جای كافی نبود بر پشت لوح می گذارد.

بنابراین هر عضو دربار شاهنشاهی هخامنشی كه به نحوی با سازمان اداری سروكار داشت می بایستی همیشه مهر به همراه داشته باشد. از همین روی برخی از كارمندان مهر خود را از گردن می آویختند. این مهر اغلب به صورت زیور تزیینی كوچكی نیز كاربرد داشت.

اما برگردیم به مسافری كه مهرش را پس از دریافت جیره بر لوح زده است. او علاوه بر این لوح باید دو لوح دیگر را نیز مهر میزد. زیرا از هر سند دو رونوشت نیز تهیه میشد. یك نسخه برای بایگانی محلی، نسخه ای برای بایگانی مركز بخش و سومی مستقیما به مركز در تخت جمشید فرستاده میشد. چنین است كه از هر لوحی كه در محل های مختلف تهیه شده، نمونه ای نیز در بایگانی تخت جمشید موجود است. این لوح ها نخست در تخت جمشید كنترل شده و سپس بایگانی میشد.

طبعا نگهداری این لوح ها چندان آسان نبود. نمی توانستند سوراخشان كنند و در پوشه قرار دهند! گمان می رود این لوح ها را بر اساس مكان و سال طبقه بندی كرده، در سبد می ریختند و سپس سبدها را در قفسه می گذاردند. برای جلوگیری از آشفتگی، هر سبدی برچسبی خاص داشت. تعدادی از این برچسب ها هم یافت شده است. تكه طنابی را به گوشه ای از سبد می بستند و سپس با خمیر برچسب را به طناب می چسباندند. روی هر برچسب نام كالای حواله های مربوطه، محل صدور سند، نام مامور مسئول و سال تحویل قید میشد. در مجموع این برچسب ها نوع محتوای هر سبد را مشخص می كرد.

برگرفته از كتاب از زبان داریوش اثر هایدماری كخ

كتیبه بیستون و نكاتی چند درباره سلوك داریوش

نازیلا محمدپور — 2010-05-29T02:41:46+01:00

متاسفانه بعضی از منابع تاریخی ایرانی اینگونه اند كه چند قرن بعد از تاریخ واقعه ای كه روایت میكنند، نوشته شده اند و اینكه معمولا اصل این نوشته ها در اختیار ما نیست و نسخه هایی كه خود سالیان سال بعد از نسخه اصلی كپی برداری شده و به امروزیان رسیده اند نیز معمولا تغییراتی چند بخود پذیرفته اند. اما كتیبه های هخامنشی منابع اصیل و بکری هستند که معتبرترین آنها كتیبه بیستون داریوش كبیر نام دارد. نكات جالبی در این كتیبه هست كه بازگوکننده بسیاری از ناگفته ها پیرامون عقاید و سلوک داریوش پادشاه بزرگ هخامنشی است:

بند 5- داریوش شاه گوید : تو كه از این پس شاه خواهی بود خود را قویاً از دروغ بپای . گر چنان فکر كنی [ كه ] كشور من در امان باشد مردی كه دروغ زن باشداو را سخت كیفر بده .

بند 14- داریوش شاه گوید: تو که از این پس شاه خواهی بود . مردی که دروغگو باشد یاآن که تبهکار باشد دوست آنها مباش . به سختی آنهارا کیفر ده .»

" پاسداشت راستی و راستگویی و اجتناب از دروغگویی یكی از مهمترین اصول ایران باستان بوده حتی دروغ مصلحتی هم در آن جایی نداشته. ایرانیان پیشگامان راستگویی و اخلاق در جهان بودند ولی متاسفانه باید اقرار كرد امروز خیلی از این اصل دور افتادیم و چه بسا بسیار میبینیم كه اشخاص حتی با وجودیكه میدانند در نظر همه مردم سخنشان دروغ است دست به دامان دروغ میشوند و عیبی در این كار نمیبینند."

بند 6- داریوش شاه گوید : این [ است ] آنچه من کردم . به خواست اهورا مزدا در همان یک سال کردم . تو که از این پس این نبشته را خواهی خواند آنچه به وسیله من کرده شده ترا باور شود . مبادا آن را دروغ بپنداری .

بند 7- داریوش شاه گوید : اهورا مزدا را گواه می گیرم که آنچه من در همان یک سال کردم این راست [ است ] نه دروغ .

بند 9- داریوش شاه گوید : شاهان پیشین را مادامی که بودند چنان کرده هایی نیست که به وسیله من به خواست اهورا مزدا در همان یک سال کرده شد .

داریوش چندین بار زمان یكسال را در كتیبه بكار برده . معلوم است كه برقراری نظم كشور آن هم در آن روزگار امری ناشدنی بوده مخصوصا با وسعت كشور پارس آنروز و سپاهیانی كه همه هم سواره نبوده اند. این نكته در كارنامه داریوش هخامنشی مغفول مانده هر چند خود بسیار بر آن تكیه كرده بود. باید اعتراف كرد سرو سامان دادن به یك كشور پهناور و شورش زده حتی امروز هم كار یكسال نیست و اگر داریوش نمیتوانست در طول یكسال به این مهم دست یابد چه بسا در ایجاد سایر اقدامات امنیتی و رفاهی در كشور ناكام میماند این اقدام كار هر كسی نبود. فرضیاتی چون بكار بردن خشونت كه اخیرا از جانب افرادی ضد ملی چون ناصر پورپیرار نویسنده كتب دوازده قرن سكوت و پلی بر گذشته مطرح شده اند نمیتوانند درست باشند زیرا این شورشها مردمی نبوده بلكه حاصل شورش سرداران و حكمرانان پیشین و ادعای شاهی آنان بوده است و در اكثر موارد آنچنان كه میدانیم حاكمان شورشی بر مردم سخت گرفته اند و سرنگونیشان خواست مردم بوده است.در بند 14 كه در انتها می آید داریوش از بازگرداندن اموال مردم نیز سخن گفته است .

«بند 13- داریوش شاه گوید : از آن جهت اهورا مزدا مرا یاری کرد و ایزدان(مخلوقات برتر خدا) دیگری که هستند که پلید نبودم . دروغگو نبودم . تبهکار نبودم . نه من نه دودمانم . به راستی رفتار کردم . نه به ضعیف نه به توانا زور نورزیدم . مردی که دودمان من همراهی کرد او را نیک نواختم . آن که زیان رسانید اورا سخت کیفر دادم .»

" لحن كلام به هیچوجه دستوری و متكبرانه نیست برای من بسیار جالب است كه شاهی فاتح و پیروز با قدرت مطلقه و كامله در آن عصر چنین لحنی را بكار میبرد . باید گریزی زد به عصر قاجار و با شاهانی كه فرنگ رفته بودند مقایسه ای كرد لحن ارباب و نوكری مظفرالدین شاه بی كفایت و بی قدرت كجا و لحن شاه هخامنشی كجا "

بند 15- داریوش شاه گوید : تو که از این پس این نپشته را که من نوشتم یا این پیکرها را ببینی مبادا [ آنها را ] تباه سازی . تا هنگامی که توانا هستی آنها را نگاه دار.
بند 16- داریوش شاه گوید : اگر این نپشته یا این پیکرها را ببینی [ و ] تباهشان نسازی و تا هنگامی که ترا توانایی است نگاهشان داری ، اهورا مزدا ترا دوست باد و دودمان بسیار و زندگیت دراز باد و آنچه کنی آن را به تو اهورا مزدا خوب کناد .

" آه. این دیگه جای شرمندگی داره . در زمستان آب روی كتیبه جمع میشه و یخ میبنده و به تركیدن سنگها كمك میكنه بعد از 2500 سال نتوانستیم یك سایه بان و ناودان آب چند متر بالاتر از كتیبه نصب كنیم و یا به نوعی آب باران را قبل از رسیدن به كتیبه به نوعی منحرف كنیم.جای شرمندگی بسیار دارد "

بند 5 – داریوش شاه گوید : به خواست اهورا مزدا من شاه هستم . اهورا مزدا شاهی را به من داد .
بند 9 – داریوش شاه گوید : اهورا مزدا مرا این پادشاهی داد . اهورا مزدا مرا یاری کرد تا این شاهی بدست آورم . به یاری اهورا مزدا این شاهی را دارم .

" مضمون این بند های کتیبه ( بندهای ۵ و ۹) ارائه دهنده نزدیكترین عقیده به توحید است. اشارات متعدد داریوش به خالق ( اهورامزدا) نشان از ایمان او به مشیت الهی و خود را در مقابل قدرت لایزال الهی هیچ دانستن است "

بند 20- داریوش شاه گوید : به خواست اهورا مزدا این نپشته را من [ به طریق ] دیگر [ نیز ] کردم . بعلاوه به [ زبان ] آریایی بود هم روی لوح هم روی چرم تصنیف شد . این نپشته به مهر تأیید شد . پیش من هم نوشته هم خوانده شد . پس از آن من این نپشته را همه جا در میان کشورها فرستادم مردم پذیرا شدند .

" آخرین بند كتیبه است نشان از سازماندهی مهر تایید گرفتن و اهمیت گزارش به مردم است ."

بند 10 – داریوش شاه گوید : این [ است ] آنچه به وسیله من کرده شد پس از اینکه شاه شدم . کمبوجیه نام پسر کوروش از نسل ما او اینجا شاه بود . همان کمبوجیه را برادری بود بردی نام هم مادر [ و ] هم پدر با کمبوجیه . پس از آن کمبوجیه آن بردی را بکشت ، به مردم معلوم نشد که بردی کشته شده . پس از آن کمبوجیه رهسپار مصر شد ، مردم نا فرمان شدند . پس از آن دروغ در کشور بسیار شد هم در پارس ، هم در ماد ، هم در سایر کشورها .

بند 11 – داریوش شاه گوید : پس از آن مردی مغ بود گئومات نام . او از پ ئیشی یا وودا ( پی شیاووادا ) برخاست . کوهی [ است ] ارکدیش ( ارکادری ) نام . چون از آنجا برخاست از ماه وی یخن 1 چهارده روز گذشته بود . او به مردم چنان دروغ گفت [ که ] : من بردی پسر کوروش برادر کمبوجیه هستم . پس از آن مردم همه از کمبوجیه برگشته به سوی او شدند هم پارس ، هم ماد ، هم سایر کشورها . شاهی را برای خود گرفت . از ماه گرم پد 2 9 روز گذشته بود آنگاه شاهی را برای خود گرفت . پس از آن کمبوجیه به دست خود مرد .

نمیدانم شاید باید باور كنیم روزگار تلخ ما هم حاصل دروغگویی های بسیار است.

بند 12- داریوش شاه گوید : نبود مردی ، نه پارسی ، نه مادی ، نه هیچ کس از تخمه ما که شاهی را گئومات مغ باز ستاند . مردم شدیداً از او میترسیدند که مبادا مردم بسیاری را که پیش از آن بردی را شناخته بودند بکشت . بدان جهت مردم را می کشت که مبادا مرا بشناسند که من بردی پسر کوروش نیستم . هیچ کس یارای گفتن چیزی درباره گئومات مغ نداشت تا من رسیدم . پس از آن من از اهورا مزدا مدد خواستم . اهورا مزدا به من یاری ارزانی فرمود . از ماه باگادیش 3 10 روز گذشته بود . آنگاه من با چند مرد آن گئومات مغ و آنهایی را که برترین مردان دستیار [ او ] بودند کشتم . دژی سیک ی ووتیش 4 ، نام سرزمینی نی سای نام در ماد آنجا او را کشتم . شاهی را از او ستاندم . به خواست اهورا مزدا من شاه شدم . اهورا مزدا شاهی را به من داد .

بند 14 – داریوش شاه گوید : شاهی را که از تخمه ما برداشته شده بود آن را من برپا کردم . من آن را در جایش استوار نمودم . چنانکه پیش از این [ بود ] همان طور من کردم . من پرستشگاه هایی را که گئومات مغ ویران کرده بود مرمت نمودم . به مردم چراگاه ها و رمه ها و غلامان و خانه هایی را که گئومات مغ ستانده بود بازگرداندم . من مردم را در جایش استوار نمودم ، هم پارس ، هم ماد و سایر کشورها را . چنان که پیش از این [ بود ] آنچه را گرفته شده [ بود ] برگرداندم . به خواست اهورا مزدا من این را کردم . من کوشیدم تا خاندان ما را در جایش استوار نمایم چنان که پیش از این [ بود ] آن طور من کوشیدم به خواست اهورا مزدا تا گئومات مغ خاندان ما را برنگیرد

این دو بند جا دارد كه چند بار خوانده شود.
هرگز نباید از یاد بزرگان ایران و افتخاراتی را كه برایمان آفریدند غافل شد . هرچند بر این باورم كه كوروش كبیر و داریوش كبیر از بزرگان ایران نیستند بلكه بالاتر از آن كوروش و داریوش خود ایرانند.

داریوش شاه گوید : اکنون آنچه به وسیله من کرده شد آن را باور آید . همچنین به مردم بگو ، پنهان مدار . اگر این گفته را پنهان نداری به مردم بگویی اهورا مزدا دوست تو باد و دودمان تو بسیار و زندگیت دراز باد

برگرفته از http://naria2.blogfa.com/post-44.aspx

بازگشت به فهرست پایه

كهن ترین كتیبه از زمان كوروش هخامنشی: رویدادنامه نبونید و كوروش بزرگ

نازیلا محمدپور — 2010-05-24T14:28:24+01:00

به قلم دكتر مرادی غیاث آبادی

پیشگفتار:

رویدادنامه نبونید- کوروش (که نخستین ترجمه فارسی متن کامل آن در اینجا منتشر می‌شود)، واپسین نمونه از سنت دیرین نگارش رویدادنامه‌های متکی بر گاهشماری در میانرودان (بین‌النهرین) است. این کتیبه به ثبت رویدادهای سال نخست پادشاهی نبونید (556/ 555 پیش از میلاد) تا سال نخست پادشاهی کوروش بزرگ بر بابل (539/ 538 پیش از میلاد) می‌پردازد و در زمان پادشاهی کوروش و پیش از منشور معروف او نوشته شده است. این سند با اینکه بسیار کوتاه و آسیب‌دیده است، از چند جهت اهمیتی فراوان دارد:

- کهن‌ترین سند مکتوب از زمان پادشاهی کوروش بزرگ هخامنشی؛

- کهن‌ترین منبع بازگویی غلبه کوروش بر سرزمین‌های دیگر و از جمله تصرف بابل؛

- کهن‌ترین راوی حمله‌های متقابل آستیاگ و کوروش، معرفی آستیاگ به عنوان آغازگر نبرد و سپس سقوط آستیاگ، آخرین پادشاه مادی و پایان شاهنشاهی ماد؛

- بازگویی رویدادهای سال‌های پادشاهی آخرین شاه بابل و پایان همیشگی استقلال آن.

رویدادهای زمان ورود کوروش به بابل، با همه گزیده‌گویی آن، بسیار خواندنی و منبعی ارزنده برای آگاهی بیشتر و درست‌تر از رفتار کوروش با مردمان شهرهای مغلوب و گرامیداشت خدایان، ادیان و آیین‌های آنان بشمار می‌رود. همچنین این متن، آگاهی‌هایی اندک اما مهم از رفتار شایسته کمبوجیه با نیایشگاه‌ها و باورهای مردمی را عرضه می‌دارد.

به گمان این نگارنده، متن رویدادنامه می‌تواند آموزگار شایسته‌ای برای امروز ما نیز باشد. تاریخ‌نویسی بیطرفانه، منصفانه، بدون اغراق و بزرگ‌نمایی یا کوچک‌نمایی و بدون هرگونه توهین یا تمجید خطاب به هر شخصی و حتی خدایان و شاهان، از ویژگی‌های ارزنده این سند تاریخی است.

رویدادنامه نبونید- کوروش، لوحه‌ای گلی و دو رویه به خط و زبان بابلی نو (اَکـدی) و به بلندای 15 سانتیمتر است که به احتمال از شهر بابل بدست آمده و اکنون در گالری 55 موزه بریتانیا در لندن (قفسه 15) نگهداری می‌شود. بخش‌های وسیعی از این لوحه آسیب دیده و خواندن کامل آن به دلیل افتادگی‌های فراوان، ممکن نمی‌شود.از آنجا که ممکن است، خواندن متن کامل کتیبه با تمام بخش‌های فروافتاده و نامفهوم آن برای همگان آسان نباشد، در آغاز چکیده‌ای آسان‌خوان از این رویدادنامه آورده می‌شود.

* * *

نمای پشت کتیبه نبونید- کوروش

عکس از موزه بـریـتـانـیـا

گالری 55، قفسه 15

شماره اثر: ANE 35382

چکیده‌ای از

رویدادنامه نبونید و کوروش بزرگ

شاه آستیاگ، سپاهش را فراخواند. آنان بسوی کوروش، شاه اَنشان به پیش تاختند تا به نبردی پیروزمندانه با او در آیند. اما سپاهیان آستیاگ بر شاه خود شوریدند. او را به زنجیر کشیده و به کوروش سپردند. آنگاه کوروش، بسوی کشور هگمتانه پیش تاخت و سرای پادشاهی او را تصرف کرد.

شاه نَبونید در تِما اقامت گزیده بود. اما ولیعهد، بلندپایگان و سپاهیان در بابل بودند. شاه برای آیین‌های ماه نیسانو (جشن آغاز بهار/ اَکیتو) به بابل نیامده بود. پیکر خدا نَبو به بابل نیامده بود. پیکر خدا بِـِل از اِسَگیلَه (نیایشگاه مَردوک) برای همراهی مشایعت‌کنندگان به بیرون نرفته بود. جشن سال نو برگزار نمی‌شد. اما برابر با سنت‌های همیشگی، پیشکشی‌ها به درون نیایشگاه‌های اِسَگیلَه و اِزیدَه برده شدند.

گَئوبَروَه فرماندار گوتیوم، همراه با سپاه کوروش بدون جنگ و پیکار به بابل اندر آمد و نگاهبانی از نیایشگاه اِسَگیلَه به سپرهای گوتیان سپرده شد تا مبادا هیچیک از سپاهیان به درون اسگیله و دیگر بناهای مقدس آن پا بگذارند. از آن پس، آیین‌ها و مراسم به مانند گذشته برگزار ‌شدند.

کوروش به بابل اندر آمد. به پیش گام‌های او، شاخه‌های سبز افشانده می‌شد. او با مردمان شهر، پیمان صلح و آشتی گذارد. کوروش به همه مردمان بابل، پیام درود و شادباش فرستاد. گئوبَروَه به فرمانداری بابل برگماشته شد و همه خدایان اَکَد که نَبونید آنها را در بابل بی‌قدر کرده بود، به شهرهای مقدس خودشان بازگردانده شدند.

بانوی شاه (کاساندان) بمرد. یک بلندپایه، مراسم اشک‌ریزان را در اَکَد برگزار کرد. همگی مردمان با گیسوان پریشان در آن انباز گشتند.

کمبوجیه پسر کوروش، به نیایشگاه برفت و پیشکشی‌هایی را با دست خویش بر پیکر نَبو فراز برد. سپس از نزد نَـبـو بسوی اسگیله فرا رفت و در برابر بِـل و خدا مـاربیتی، گوسفندی را پیشکش بکرد.

* * *

نمای جلوی کتیبه نبونید- کوروش

عکس از کتابچه راهنمای موزه بـریـتـانـیـا

گالری 55، قفسه 15

شماره اثر: ANE 35382

رویدادنامه نبونید و کوروش بزرگ

متن کامل

(عبارت‌های داخل ابرو از این مترجم است).

(سطر نخست ناخوانا)

سال آغاز پادشاهی، (556/ 555 پیش از میلاد)

. . . او بلند کرد. شاه را بردند . . . تا بابل.

سال نخست (555/ 554)

آنان بینجامیدند [. . . ؟] و او برنخواست . . . همه خاندان . . . شاه، سپاه خود را فراخواند و بر علیه آن کشور (کـیـلـیـکـیـه؟) [صف بستند؟] . . .

سال دوم (554/ 553)

در ماه تِـبِـتـو (= آرامی: تِـبِـت/ فارسی باستان: اَنـامَـکَـه/ دی‌) در کشور هَـمَـث . . .

سال سوم (553/ 552)

در ماه آبـو (= آرامی: اَب/ فارسی باستان: دَرَن‌بـاچـی/ مرداد) ، از اَمَّـنَـنـوم (در کیـلـیـکـیـه)، از کوهستان‌هایی با درختان میوه [فراوان؟]، همه گونه میوه به بابل فرا فرستاده شد. شاه را بیماری در ربود، اما بزودی بهبودی باز آمد.

در ماه کـیـسْـلـیـمـو (= آرامی: کِـسْـلِـو/ فارسی باستان: آثْـری‌یـادی‌یَـه/ آذر)، شاه سپاهش را فراخواند و [سپاهیان را با شاه متحد کرد؟]. نَـبـوتَـتّـان اوسـورُف آمـورّو و . . . پیش تاختند بسوی . .

آنان در برابر پایتخت اَدومّـو (= اِدوم) اردو زدند . . . دروازه شـیـن‌تـیـنـی . . . سپاه دشمن فرو کوفته شد.

سال چهارم (552/ 551) . . .

سال پنجم (551/ 550) . . .

سال ششم (550/ 549)

شاه آسـتـیـاگ (در متن بابلی: ایـشْـتـومِـگـو) سپاهش را فراخواند. آنان بسوی کوروش (در متن بابلی: کـورَش)، شاه اَنـشـان به پیش تاختند تا به نبردی پیروزمندانه با او در آیند. اما سپاهیان آسـتـیـاگ بر شاه خود شوریدند. او را به زنجیر کشیده و به کوروش سپردند.

کوروش، بسوی کشور هَـگـمَـتـانـه/ همدان (در بابلی: اَگَـمـتَـنـو) پیش تاخت. سرای پادشاهی او را تصرف کرد. سیم و زر، و دیگر کالاهای گرانبهای کشور هـگـمـتـانـه را به غنیمت برگرفت و به اَنـشـان برد. اشیای ارزشمندی از . . .

سال هفتم (549/ 548)

شاه در تِـمـا اقامت گزیده بود. اما ولیعهد، بلندپایگان و سپاهیان در اَکَـد بودند (در تمام متن، منظور از اکد، شهر بابل است). شاه برای آیین‌های ماه نـیـسـانـو (= نـیـسـان/ فارسی باستان: اَدوکَـنَـئـیـشَـه/ فروردین‌ماه)، (اَکـیـتـو، جشن آغاز بهار) به بابل نیامده بود. پیکر خدا نَـبـو به بابل نیامده بود. پیکر خدا بِـل (= مَردوک، خدای بزرگ بابل) از اِسَـگـیلَـه (نیایشگاه مردوک) برای همراهی مشایعت‌کنندگان به بیرون نرفته بود. جشن سال نو برگزار نمی‌شد.

اما برابر با سنت‌های همیشگی، پیشکشی‌ها به درون نیایشگاه‌های اِسَـگـیـلَـه و اِزیـدَه (نیایشگاه نَـبـو، خدای نویسندگی و دبیری) برده شدند. کاهن شِـشگَـلّـو، فدیه خوراک و آب‌زَور (افشاندن شراب یا روغن) را در نیایشگاه به انجام رساند.

سال هشتم (548/ 547) . . .

سال نهم (547/ 546)

نـبـونـیـد (در متن بابلی: نَـبـونَـئـیـد/ یونانی: نَـبـونـیـدوس) شاه در تِـمـا اقامت گزیده بود. اما ولیعهد، بلندپایگان و سپاهیان در اَکَـد بودند. شاه برای آیین‌های ماه نـیـسـانـو به بابل نیامده بود. خدا نَـبـو به بابل نیامده بود. خدا بِـل از اِسَـگـیلَـه برای همراهی مشایعت‌کنندگان به بیرون نرفته بود. جشن سال نو برگزار نمی‌شد.

اما برابر با سنت‌های همیشگی، پیشکشی‌ها برای خدایان بـابـل و بورسیپا به درون نیایشگاه‌های اِسَـگـیـلَـه و اِزیـدَه برده شدند.

در روز پنجم از ماه نـیـسـانـو، مادر شاه بمرد. در اردوگاهی نزدیک رود فرات و بالاتر از شهر سـیـپار. ولیعهد و بلندپایگان تا سه روز سخت سوگوار بودند. یک بلندپایه، مراسم اشک‌ریزان را برگزار کرد. یک بلندپایه در اَکَـد، اشک‌ریزان را برای مادر شاه در ماه سـیـمـانـو (= آرامی: سـیـوَن/ فارسی باستان: ثـائـیـگَـرچـیـش/ خرداد) انجام داد.

در ماه نـیـسـانـو، کوروش شاه پارس، سپاهش را فراخواند و در پایین‌تر از شهر اَربیل (آربِـلا) از رود دجـلـه گذر کرد. در ماه آجَـرو (= آرامی: ای‌یـار/ فارسی باستان: ثـورَواهَـرَه/ اردیبهشت) او بسوی کشور لـیـ . . . (لـیـدیـه/ لـیـکـیـه؟) پیش تاخت. شاه آنجا را بکشت و دارایی‌های او را بگرفت. او در آنجا پادگانی برای خود بنیان نهاد. آنگاه شاه و سپاهیانش در آن پادگان بماندند.

سال دهم (546/ 545)

شاه در تِـمـا اقامت گزیده بود. اما ولیعهد، بلندپایگان و سپاهیان در اَکَـد بودند. شاه برای آیین‌های ماه نـیـسـانـو به بابل نیامده بود. نَـبـو به بابل نیامده بود. بِـل از اِسَـگـیلَـه برای همراهی مشایعت‌کنندگان به بیرون نرفته بود. جشن سال نو برگزار نمی‌شد.

اما برابر با سنت‌های همیشگی، پیشکشی‌ها برای خدایان بـابـل و بـورسیپا به درون نیایشگاه‌های اِسَـگـیـلَـه و اِزیـدَه برده شدند.

در روز بیست و یکم ماه سـیـمـانـو . . . از کشور عیلام به اَکَـد . . . فرماندار اوروک . . .

سال یازدهم (545/ 544)

اما برابر با سنت‌های همیشگی، پیشکشی‌ها برای خدایان بـابـل و بـورسـیـپـا به درون نیایشگاه‌های اِسَـگـیـلَـه و اِزیـدَه برده شدند.

. . .

(آسیب‌دیدگی طولانی در متن، رویدادهای سال‌های دوازدهم تا پانزدهم تخریب شده‌اند).

. . .

سال شانزدهم (539/540)

. . . رود دجـلـه. در ماه آدارو (= آرامی: اَدار/ فارسی باستان: وی‌یَـخـنَـه/ اسفند)، پیکر ایـشْـتَـر از اوروک . . . ارتش پارس‌ها هجوم آورد.

سال هفدهم (538/539)

نَـبـو از شهر بـورسـیـپـا برای مشایعت‌کنندگان از بِـل برفت . . . شاه به نیایشگاه اِتـورکَـلَـمَّـه در آمد. در نیایشگاه او . . .

کشور دریا (؟) به هجوم کوچکی دست زد. بِـل به میان مشایعت‌کنندگان رفت. آنان جشن سال نو را برابر با سنت‌های همیشگی انجام دادند.

در ماه [آبـو؟] لـوگـال مَـردَه (خدای شهر اوروک؟) و دیگر خدایان از شهر مَـرَد، و خدا زَبَـدَه (= زَبَـبَـه، خدای شهر کیش) و دیگر خدایان از شهر کـیـش، خدابانو نـیـنْـلـیـل (همسر مردوک) و دیگر خدایان هـورسَـگـکَـلَـمَـه (؟) از بابل دیدار کردند. تا اینکه در پایان ماه اولـولـو (= آرامی: اِلـول/ فارسی باستان: کـاربـاشـیـا/ شهریور) همه خدایان از بالا و پایین به اَکَـد در آمدند. خدایان شهرهای بـورسـیـپـا، کـوتـهَـه و سیپار نیامدند.

در ماه تَـشـریـتـو (= آرامی: تـیـشـری/ فارسی باستان: بـاگَـیـادَئـیـش/ مهر)، هنگامی که کوروش به سپاه اکَـد در شهر اُپـیـس (شاید در جای بغداد امروزی) بر کرانه رود دجـلـه حمله کرد؛ مردمان اَکَـد بشوریدند (علیه چه کسی؟). اما او (کوروش یا نبونید؟) همه مردمان شهر را از دم بکشت.

در باره این بند بنگرید به: قتل‌عام مردم اکد، به فرمان کورش یا به دست نبونید؟

در روز پانزدهم، سیپار بدون جنگ تصرف شد. نَـبـونـیـد بگریخت.

در روز شانزدهم، گَـئـوبَـروَه/ گـوبـریـاس (در متن بابلی: اوگْـبَـرو)، فرماندار گوتیوم (سرزمین گـوتـیـان، از ایرانیان باختری)، همراه با سپاه کوروش بدون جنگ و پیکار به بابل اندر آمد.

سپس نـبـونـیـد به بابل بازگشت و آنگاه او در آنجا بازداشت شد. در پایان ماه، نگاهبانی از نیایشگاه اسگیله به سپرهای گـوتیان سپرده شد تا مبادا هیچیک از سپاهیان به درون اسگیله و دیگر بناهای آن راه برند. از آن پس، آیین‌ها و مراسم به مانند گذشته برگزار می‌شوند.

در روز سوم از ماه آرَهـسَـمـنَـه (= آرامی: مِـرهِـشـوان/ فارسی باستان: وَرکَـزَنَـه/ آبان)، کوروش به بابل اندر آمد. به پیش گام‌های او، شاخه‌های سبز افشانده می‌شد. او با مردمان شهر، پیمان صلح و آشتی گذارد. کورش به همه مردمان بابل، پیام درود و شادباش فرستاد. گئوبَروَه به فرمانداری بابل برگماشته شد.

از ماه کیسْلیمو تا ماه آدارو، همه خدایان اَکَد که نَبونید آنها را در بابل بی‌قدر کرده بود، به شهرهای مقدس خودشان بازگردانده شدند.

در شب یازدهم ماه آرَهسَمنَه، گئوبَروَه مرد.

در روز . . . ماه آدارو، بانوی شاه (کاساندان) بمرد. از روز بیست و هفتم ماه آدارو تا روز سوم از ماه نیسانو، یک بلندپایه، مراسم اشک‌ریزان را در اَکَد برگزار کرد. همگی مردمان با گیسوان پریشان در آن انباز گشتند.

در روز چهارم، کمبوجیه پسر کوروش، برفت به نیایشگاه [. . .؟ (اِزیدَه؟)] نَـبـو که . . . گـاو نـر . . . او بدان جایگه برفت و پیشکشی‌هایی را با دست خویش بر پیکر نَبو فراز برد . . . نیزه‌ها و تیردان‌های چرمی از . . . (سپس از نزد) نَبو بسوی اِسَگیلَه فرا رفت. او در برابر بِـل و خدا مـاربـیـتـی (؟)، گوسفندی را پیشکش بکرد.

بازگشت به فهرست پایه

معرفی یك بازی: گرشاسپ ١ و ٢

نازیلا محمدپور — 2010-05-24T02:55:46+01:00

درباره گرشاسپ
گنجینه افسانه های ایران باستان بعنوان کهن ترین اساطیر کره زمین ، نمایانگر فرهنگ باستانی غنی ، آداب و رسوم و ادبیات هویت بخش و داستانهای سرشار از هیجان و نکات آموزنده ایران زمین بوده و در پهنه رسانه ای زمان حاضر کمتر بازآفرینی و مصور شده است .

بازی رایانه ای گرشاسپ یک بازآفرینی نمادین با رویکرد معناگرا و عملگرا در فضای اسطوره ای ایران باستان مبتنی بر منظومه حماسی گرشاسپ نامه نوشته اسدی طوسی می باشد که در آن عمده عناصر تصویری حاصل گداخت منابع تاریخی و کتیبه های سنگی باستانی موجود در کشور در کوره تخیل خالقان این اثر می باشد.
گرشاسپ – گرز ثریت، یک بازی اکشن سوم شخص است و روند کلی بازی بر اساس پیکارهای پهلوان اصلی بازی گرشاسپ و رویارویی او با نیروهای اهریمنی می باشد. مبارزات تن به تن، حل معما و کشف فضاهای سرزمین خونیراث از عناصر اصلی این بازی می باشند.

گرشاسپ کیست؟

گرشاسپ بزرگترین پهلوان ایرانی که لقب او اژدها کش است در منظومه گرشاسپ نامه اثر جاودانه اسدی طوسی شرح دلاوری ها و شجاعت های او آمده است.

گرشاسپ یک لغت کهن زرتشتی است و تغییر یافته کلمه کرساسپ است که در اوستای مقدس آمده است و گرشاسپ به معنی دارنده اسب لاغر است.اترت پدر گرشاسپ از خاندان سام بوده و سومین نفر از مردانی بود که توانست نوشابه (نوش آبه) آئینی هوم را آماده کند و گرشاسپ برادری دارد با نام اورواخشیه.

در عقاید زرتشتی ها و در کتاب اوستای مقدس آمده است که گرشاسپ نمرده است و در زمان ظهور سوشیانت (موعود آخرالزمان زرتشتی ها) از یاران راستین سوشیانت خواهد بود .

مشخصات فنی
بازی گرشاسپ برای اجرا بر روی کامپیوترهای شخصی ساخته شده است و از نظر قابلیت های گرافیکی قابل تنظیم می باشد به نحوی که بر روی کارت های گرافیکی که ازsm 2.0 پشتیبانی کنند قابل اجرا خواهد بود. برای نمایش گرافیک این بازی از موتور متن باز OGRE3D استفاده شده است و شبیه سازی فیزیکی در آن با موتور Nvidia Phys X انجام می گیرد.

داستان
پس از به زنجیر کشیده شدن ضحاک بدست فریدون و پیروزی نیروهای نور بر سپاه تاریکی ، که سالیان به فرماندهی ضحاک بر خونیراث چیره شده بودند، زمان زیادی به طول نیانجامید که جای جای آن سرزمین پهناور را دیوان تسخیر کرده و هرکدام برای خود فرمانروایی پدید آوردند و راه نیروهای اهریمنی را پی گرفتند و به آزار و اذیت انسانها و اهوراهای سپاه نور پرداختند. هیتاسپ زرین تاج که یکی از بیرحم ترین این دیوان شرور بود و از نیروهای جادویی متعددی برخوردار بود در این میان برای خود در سرزمین های کوهستانی فرنبغ حکومتی ایجاد کرد و به همراه هیولاهای اهریمنی، دیوان و اشموغان زیردستش به غارت سرزمین های اطراف پرداخت. از جمله این سرزمین های مورد هجوم دیوان، دهکده کوهستانی سیاوشگرد بود که از دیرباز مکان رشد و پرورش پهلوانان متعددی بود. هیتاسپ در غارت این دهکده، اوروخشیه، برادر گرشاسپ را از میان می برد. گرشاسپ پهلوان به دنبال انتقام خون برادرش به سوی دژ هیتاسپ روانه می شود و در این مسیر متوجه می شود که در یورش هیتاسپ و یارانش به سیاوشگرد اتفاق بسیار مهمتری افتاده است و اراده و شجاعت گرشاسپ سرنوشتی بزرگ را رقم خواهد زد ...

گرشاسپ : تجربه ای از یک اکشن سوم شخص ایرانی...!

این بازی ابتدا با نام سوشیانت که در بالا به معنای ان اشاره کردم کلید خورد اما چندی بعد سازندگان خبر از تغییر نام بازی به گرشاسپ دادند. گرشاسپ را به راحتی میتوان بهترین بازی ایرانی در دست ساخت دانست که بعد از انتشار مطمئنا تحولی بزرگ در عرصه ی بازی سازی کشورمان ایجاد خواهد کرد. بازی در فضای اساطیری و حماسی دوران ایران کهن اتفاق می افتد و شما را به حال و هوای ایران کهن می برد و به شما نشان خواهد داد که غول ها و موجودات افسانه ی فقط به (God of War) تعلق ندارند بلکه زادگاه اصلی موجوداتی مانند ققنوس ایران و شبه قاره هند است.این غربی ها هستند که با استفاده از فناوری های پیشرفته بازی هایی را می سازند که در اصل ریشه در فرهنگ و اندیشه ما دارند.

گروهی 18 نفره دست به کاری بزرگ زده اند و بازی گرشاسپ را خلق کرده اند.

بازی گرشاسپ مطمئنا یک سر و گردن بالاتر از دیگر بازی های ایرانی خواهد بود. انتظار ما از این بازی این نیست که رو دست تمام اکشن سوم شخص های تاریخی بزند اما انتظار داریم که پیشرفت شگرفی را در عرصه بازی های ایرانی ببینیم. فقط 18 نفر دست اندر کار ساخت این بازی هستند و با وجود تمام مشکلات تصمیم گرفته اند که یک خاطره خوب از گرشاسپ بر ذهن گیمرها بر جای بگذارند.

شرکت فن افزار شریف با همکاری بنیاد ملی بازی های رایانه ای در حال ساخت این بازی هستند و طبق گفته ی آقای امیر حسن فصیحی مدیر ساخت بازی گروه به صورت تمام وقت در حال کار بر روی بازی هستند.

مراحل بازی گرشاسپ ٢

داستان بازی اگر از روی منابع تاریخی ساخته شود قطعا داستان جالب و درگیر کننده ای خواهد داشت اما اگر سازندگان صرفا از نام گرشاسپ استفاده اسمی کنند حتما باید با یک داستان پرمحتوا وارد عرصه شوند.

بازی در چهار محیط مختلف به وقوع می پیوندد و هسته اصلی آن مبارزات طاقت فرسای گرشاسپ با غول ها و موجودات افسانه ای می باشد و روند داستانی بازی خطی است اما به گفته خود سازندگان بعضی مواقع داستان از این روند خطی خارج می شود. در اوستا از گرشاسپ با نام های گیسور ( دارای موی بلند) و گرز بردار (حامل گرز) یاد شده است بنابراین ما باید در بازی با این خصوصیت گرشاسپ مواجه شویم ، مراحل بازی در واقع به یکدیگر پیوسته هستند و سیر داستانی مناسبی دارند ، بازنویسی و طراحی شخصیت های بازی توسط آقای آرمان آرین از نویسندگان قهار تاریخی کشورمان صورت می گیرد ، همانطور که گفتیم بیس و پایه بازی مبارزات گرشاسپ می باشد که این جنگها و مبارزات در محیط های دهکده ی کوهستانی ، جنگل و باتلاق ، کوهستان قلمرو دیوان و دژ صورت می گیرد.

انتظار میرود گیم پلی بازی بیش از 5 ساعت بازیکن را درگیر کند. مراحل نسبتا متوسط هستند مگر در مقابله با غول ها که شما را دچار مشکل می کنند. سبک بازی اکشن سوم شخص می باشد. گیم پلی بازی بر اساس مبارزه کشف محیط و معما بنا شده است و به گفته سازندگان سعی شده است که در گیم پلی بازی نوآوری هم چاشنی شود.

داستان گرشاسپ٢ چگونه روایت میشود...؟

همانطور که گفتیم داستان توسط آقای آرمان آرین نوشته شده و یا به اصطلاح باز آفرینی شده است. داستان در مراحل بازی رخ میدهد و در قالب (Cut - Scene) روایت میگردد ، پیش بینی می شود که در این بازی بر خلاف بازی های قبلی ایرانی دیگر با یک داستان آشفته و بی سر و ته مواجه نشویم و حداقل در بخش داستانی بازی غافلگیر شویم.

سالهاست که از جنگ بزرگ انسانها و اهوراها در سپاه نور در برابر تاریکی می گذرد ، اکنون بیشتر شهرها در اختیار دیوان پلید می باشد ، گرشاسپ که در زمان تهاجم دیوان پلید به شهر زیبای سیاوش گرد توسط عده ای از اهالی نجات یافته بود و در حومه سیاوش گرد و در دشت های فراخ کرت بزرگ شد و اکنون عزم کرده تا شهر و دیار خود را از چنگ دیوان و پلیدان تاریک دل آزاد کند.

گرافیک :

مطمئنا شما هم مشتاقید تا بدانید این بازی توسط چه موتوری ساخته می شود ، موتور گرافیک این بازی موتور قدرتمند و متن باز (Ogre3D) می باشد ، از توانایی های این موتور می توان به گرافیک بالای اشیا و رندرینگ بلادرنگ و کیفیت بالای آب و آتش اشاره کرد ، مدیر ساخت بازی اظهار داشت که گرافیک بازی روز به روز و با کار شبانه روزی آنها در حال پیشرفت است و این بازیکن ها هستند که در زمان انتشار بازی کیفیت گرافیک بازی را تعیین می کنند و با توجه به عکس ها و تریلر های منتشر شده از بازی ما هم منتظر یک اکشن سوم شخص خوب و مطلوب هستیم ، شبیه سازی فیزیکی بازی هم توسط موتور قدرتمند (NVIDIA PhysX) صورت می گیرد ، درباره گرافیک محیط بازی هم اطلاعات چندانی در دست نیست اما در یک امر گرشاسپ سنت شکنی کرده است و آن هم استفاده عملی از قابلیت های محیط بازی است ، همانطور که می دانید در اکثر بازی های رایانه ای ایرانی محیط بک گراند بازی تاثیر چندانی در روند بازی و گیم پلی ندارند و به نوعی یک نوع پوشش برای بازی محسوب می شوند ، اما در بازی گرشاسپ ما واقعاً حس خواهیم کرد که در وطن کهنمان می جنگیم. .

شرکت سازنده
بازی گرشاسپ محصول شرکت فن افزار شریف با همکاری بنیاد ملی بازی های رایانه ای ایران می باشد که مراحل تولید آن از سال 86 آغاز شده است.
شركت فن افزار فعالیت رسمی خود را از سال 1382 در زمینه تولید نرم افزار آغاز نموده است .

برگرفته از:‌ http://bsgd.mihanblog.com/post/17

بازگشت به فهرست پایه

زندگی در میان زباله ها و سوسك ها در بین النهرین باستان

نازیلا محمدپور — 2010-05-23T10:40:12+01:00

دان ناردو در بخشی از كتاب بین النهرین باستان به چگونگی زندگی روزانه در شهرهای آن زمان بین النهرین می پردازد و می نویسد: كوچه ها اغلب ناهموار و دارای پستی و بلندی های بسیار بود. یك دلیل آن ساختن خانه های جدید روی ویرانه های خانه قبلی بود و دلیل دیگر زباله های فراوانی بود كه به كوچه ها می ریختند كه نیمی از آنها را سگها می خوردند و نیمی دیگر به مرور در برابر آفتاب تجزیه می شد و زیر قدم های رهگذران كوبیده می شد. خانه ها مملو از موش ها و حشرات بود و اغلب در بافت دیوارها مورچه ها و سوسك ها موج می زدند. آلودگی محیط باعث آلوده شدن آبها میشد و بیماری فراوان بود. چون میكروب برایشان ناشناخته بود و دلیل بیماری را نمی دانستند، بیشتر درمانگران شان در واقع جادوگران بودند كه می پنداشتند بیماری را شیاطین به همراه می آورند و سعی می كردند با جادو و روش های خاص خودشان با بیماری ها مقابله كنند. همچنین در خانه ها مار و عقرب فراوان بود و بسیار پیش می آمد كه در حالی كه مردی در خانه اش خوابیده بود، عقرب از سقف روی سر و بدنش می افتاد و او را نیش می زد. همین مسئله در مورد مارها هم اتفاق می افتاد و گاهی مار از سقف به روی فرد می افتاد و او را نیش می زد.

بازگشت به فهرست پایه

اشوپزشك، دادپزشك، كاردپزشك، گیاه پزشك و مانتره پزشك

نازیلا محمدپور — 2010-05-20T14:59:12+01:00

در کتابها و نامه های باستانی ایران مانند اوستا از دانش و هنر به ویژه از دانش پزشکی و بهداشت و ارزش آن در تندرستی افراد جامعه یاد شده و فریدون پیشدادی را بنیان گذار دانش پزشکی میدانند. بنابر نوشته های اوستا، فریدون بررسی و پژوهشهایی در بیماری تب، سر درد، تب و لرز (مالاریا)، جرب و مار گزیدگی انجام داد و داروهایی نیز فراهم آورد که با آن به درمان و بهبود بیماران می پرداخته است. در باب بیستم وندیداد نیز آمده است که نخستین درمان کننده و نخستین پزشک و پژوهشگر در زمینه شناخت و ساخت دارو تریتا بوده هم او به فلز درمانی پرداخت. این بسیار ارزنده و سرفرازانه است. زیرا امروزه با گذشت سدهها و با پیشرفت دانش پزشکی به خواص بعضی فلزات مانند روی، کبالت، آهن، منیزیوم در درمان پارهای از بیمارها پی بردهاند. در اوستا و جزوه های دیگر از بیماریهای دیگری مانند کچلی ـ دیوتب ـ سوختگی ـ پلیدی ـ پیسی ـ سرماخوردگی ـ سکته ـ بیماریهای دماغی نام برده شده است. همچنین دستورهایی درباره بهداشت، جدا کردن بیماران واگیردار و پلید از اجتماع و ضد عفونی کردن و گند زدایی حتی در اماکنی که حیوان یا انسان در آن جا بمیرند وجود دارد. عواملی که برای گندزدایی ضد عفونی به کار میرفته یا عوامل فیزیکی بوده مانند آفتاب، آتش و سرما یا عوامل شیمیایی که به صورت دود و بخور یا مایعات و جوشانده ها مورد استفاده قرار میگرفت. داروها نیز ریشه جانوری ـ فلزی و بیشتر ریشه گیاهان (مانند ریشمک) بود و برای رعایت پاکیزگی و بهداشت در تهیه داروها، داروسازان بینی و دهان را با افزاری به نام پنام میپوشاندند. در کتاب وندیداد آمده است که تریتا با بیماریها به مبارزه برخاسته، چشم پزشکی و دانش پزشکی را توسعه داده و بهداشت را گسترش بخشیده و درد را از دردمندان دور کرده است. در کتاب وندیداد از اثرات نامطلوب مصرف مردار بر صلبیه و قرنیه چشم نیز گفتگو شده است. زرتشت نیز از دانشمندان و پزشکان نامی ایران بوده و بیماریهای فلج ـ غش و آسیبهای پوستی و چشم را درمان میکرده و از طریق روان پزشکی به درمان بعضی بیماریها، موفق شده است. پس از زرتشت پژوهنده دیگری به نام سئنا مکتب پزشکی خاصی را پایه گذاری کرد و صد دانشجو در مجلس درس او به فراگیری پزشکی و هنر جراحی سرگرم بودند. دنباله مکتب او در سده های بعد به نام، مکتب اکباتان در همدان برقرار شد و همواره یکصد دانشجوی برجسته در حلقه درس او گرد می آمدند. تمسیتوکاس سردار یونانی به مکتب اکباتان راه یافته و میگوید اعضای این مکتب صد نفرند و شرایط ورود و تحصیل در آن بسیار سخت و دشوار است و در آن فلسفه ـ اخترشناسی ـ پزشکی و جغرافیا تدریس میشود.

دانش پزشکی در اوستا پنج بخش می باشد:

1- اشو پزشک(بهداشت)

2- داد پزشک(پزشک قانونی)

3- کارد پزشک(جراح)

4- گیاه پزشک(دارو عطاری)

5- مانتره پزشک(روان پزشک)

1- اشو پزشک(بهداشت):

اشو(اشا) بچشم پاکی و راستی می باشد. اشو هم پاکی تن و محیط را شامل می شود و هم شامل پاکی درون(روح و روان و اندیشه) می باشد. یک اشو پزشک بایستی دارای هر دو پاکی(تن و روان) باشد تا بتواند دیگران را درمان نماید. اشو پزشک پزشکی است که به بهداشت و پاک نگداشتن محیط زندگی و شهر و پاکی تن سفارش میکند و به امور بهداشتی رسیدگی می نماید. مانند سازمان بهداری و بهزیستی که هم اکنون نیز در شهرها و روستاها به آموزش بهداشت و نگهداری محیط مشغولند و مردم را آموزش بهیاری می دهند(مانند واکسن زدن ،پرستاری ،کمکهای اولیه و ....) دور نگهداشتن بیماران از جمع و قرنطینه کردن بیماران که دارای بیماریهای خطرناک بودند، پاک نگهداشتن چهار آخشیج مقدس(آب ،باد ،خاک ،آتش) از پلیدی و نیالودن آنها. پاکی محیط خانه کوی و محله و دیگر وظایف در این اندازه از کارهای اشو پزشک بوده. همچنین هر خانواده ایرانی موظف به اجرای این امر بوده اند. ایرانیان هیچگاه چهار آخشیج را به ناپاکی آلوده نمی کردند ، بدین جهت در آب روان خود را نمی شستند و از شستن اشیا آلوده در آب روان پرهیز می کردند. همچنین ادار کردن و آب دهان انداختن را در آب گناهی بزرگ می شمردند. آتش را آلوده به مواد سوختنی دودزا و بدبو نمی کردند و همواره جایگاه آتش را پاک نگه می داشتند، خاک و زمین را به ناپاکی و پلیدی آلوده نمی کردند.همواره در خانه ها و محله ها اسپند و کندر دود می کردند تا هوا همواره هم پاک و خوشبو شود و هم حشرات (خرفستران) و میکروبها کشته شوند. این سنت و آداب هنوز در بین ایرانیان و دیگر اقوام و ملتها مرسوم می باشد.

2- داد پزشک (پزشک قانونی):

این پزشکان بیشتر با علوم پزشکی کار می کردند. کالبد شکافی پس از مرگ جهت تشخیص بیماری و پیدا کردن را درمان برای آیندگان از جمله وظایف آنان بوده ، پزشکان قانونی درگذشتگان را معاینه میکردند و پس از اطمینان حاصل کردن از درگذشته برای آن جواز کفن و دفن صادر می نمودند و اگر مرده نیاز به کالبدشکافی داشت آن را کالبد شکافی می کردند.

3- کارد پزشک(جراح):

همانگونه که از نام اینگونه پزشکی پیداست نوع بیمار و درمان بخشیدن بیماران توسط این پزشکان، جراحی بوده است.

در وندیداد فرگرد هفتم بند 39 در مورد کارد پزشکی چنین آمده:

کسی که میخواهد پزشک(کارد پزشک) شود یک دِوپرست را جراحی کند و بیمار خوب شود او دوپرست دوم را جراحی کند و بیمار خوب شود او دوپرست سوم را جراحی کند و بیمار خوب شود پس آموزده است و همیشه می تواند کارد پزشکی کند.

همانگونه که در بند بالا اشاره شد یک کارد پزشک بایستی چندین مرتبه این عمل را انجام دهد و پس از پیروز شدن در آزمایش می توانست در این رشته پزشکی فعال باشد.

درباره کارد پزشکی که یک عمل رستمینه(سزارین) زایمان را در ایران باستان نشان می دهد در شاهنامه در خصوص زایش رستم چنین آمده:

پیامـد یکـی موبـد چیـره دست/همان ماهرخ را به می کرد مسـت

شکافیـد بی رنـج پهلـوی مـاه/بـتـابـیـــد مـر بـچه را سـر بـه راه

چنان بی گزندش برون آورید/که کس در جهان این شگفتی ندید

پزشکی که جراحی زایمان را بدین گونه بر روی مادر رستم ،رودابه انجام می دهد، سیمرغ در شاهنامه (سئنا در اوستا) یکی از پزشکان ایران باستان می باشد. سیمرغ که نام وی سئنا می باشد یکی از پزشکان و مغان می باشد وی در کوه(ظاهرا دماوند) می زیسته و شاگردانش نیز در آنجا (دماوند) برای فراگیری دانش می رفته اند و او را ،سئنا مرغ نامیدند به دلیل جایگاه بلندش(بروی کوه). زال پسر سام که پدرش او را از کودکی به نزد سئنا می سپارد تا آموزشهای مورد نیاز را بیاموزد و دانش فراگرد از شاگردان مورد توجه سئنا می شود. بدین سبب زال در برخی گرفتاریهای خود از او کمک می گرفته که زایمان همسرش رودابه در هنگام زایش رستم نیز به دست سئنا علاج می گردد. برای آنکه بهتر به دانش کارد پزشکی در ایران پی ببریم نیاز است آورده شود که در باستانشناسی در شهر سوخته در استان سیستان جمجمه هایی کشف گردید که بروی آنها عمل جراحی انجام گرفته بود.

4- گیاه پزشک(اورو پزشک) :

پیشینه گیاه پزشکی با آغاز پیدایش کشاورزی و گیاه پروری در ایران همراه می باشد. نخستین اقوامی که توانستند به خواص گیاهان دارویی پی ببرند و گیاه درمانی نمایند و از گیاهان به عنوان آرام بخش و تیمار بیماران بهره برند ایرانیان بودند. گیاه پزشکی پس از گذشت هزاران سال در ایران و دیگر نقاط جهان همچنان مرسوم است و یکی از موثرترین درمانها به شمار می آید. گیاه پزشکی در روزگارهای کهن از ایران به دیگر کشورها راه یافت از جمله هند ،‌ چین ،‌میان رودان ، مصر و غیره که هنوز در آن کشورها به ویژه پاکستان و هند رایج است.

در مورد گیاه پزشکی در وندیداد فرگرد 20 بند 6 آمده:

تمام گیاهان دارویی را ستایش می کنیم و می خواهیم و تعظیم می کنیم. برای مقابله با سردرد؛ برای مقابله با مرگ؛ برای مقابله با سوختن؛ برای مقابله با تب؛ برای مقابله با تب لرزه؛ برای مقابله با مرض ازانه؛ برای مقابله با مرض واژهوه؛ برای مقابله با بیماری پلید جزام؛ برای مقابله با مار گزیدن؛ برای مقابله با مرض دورکه؛ برای مقابله با مرض ساری و برای مقابله با نظر بد و گندیگی و پلیدی که اهرمن در تن مردم آورد.

از متن بالا بر می آید که گیاه پزشکی برای عمده بیماریها به کار می رفته و بیشترین دردها را درمان بخش بوده در یسنا 9 بند 3 و 4 و دیگر بخشهای اوستا به گیاه هوم اشاره شده( در آغاز سخن آورده شد). از گزارش وندیداد ،یسنا و یشتها چنین نتیجه می شود که بسیاری از امراض و ناخوشیها در دانش پزشکی ایران مشخص و پیدا شده بوده و برای مقابله با آنها داروهای مورد نیاز را نیز به دست آورده بودند.

غیر از گیاه هوم نیز گیاهان دیگری در ایران باستان برای پزشکی مورد بهره بوده اند مانند؛ بَرسم کُندر؛ اسپند؛. همچنین عصاره (فشرده) گیاهانی مانند نعنا؛ بیدمشک و عرق چهل گیاه و غیره در گذشته و حال نیز در پزشکی و درمان بیماران مورد بهره قرار می گرفته و میگیرد. برخی گیاهان دارویی علاوه بر جنبه درمانبخشی در مراسم دینی و جشنها از آنها استفاده می شده مانند هوم؛ برسم و اسپند.

5- مانتره پزشک(روان پزشک):

منظور از کلام مانتره سخنی است که با آن بیمار را آرامش می دهند و درمان می کنند، همچنین سخن پاک و مقدس هم معنی می دهد.

آنگاه که روان و روح آدمی همچنان بهم ریخته و پریشان است بهترین درمان و آرامبخش گفتار نیک و امید بخش‌ خواندن کتاب مقدس(گاتها اوستا) شعر و یا گوش دادن به موسیقی می باشد.

وندیداد فرگرد 7 بند 44 آمده:

ای زرتشت ،اگر پزشکانی گوناگون درمان بخش یکی با کارد درمان بخش ، یکی با دارو ، یکی با سخن ایزدی درمان کننده، آن کس که با سخن ایزدی(مانتره) درمان کند درمان بخش ترین درمان کنندگان است.

بازگشت به فهرست پایه