نقش نماز در تربیت دانش آموز

 أمُرْ اَهْلَکَ بِالصَّلوةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَیْها لانَسْئلُکَ رِزقاً نَحْنُ نَرْزُقُک وَ الْعاقِبَة لِلتَّقْوی»

درود و سلام به روح تابناک حضرت امام و همه ی شهیدان راه حق و فضیلت که طلیعه دار تحقق حکومت الهی و دین در ایران اسلامی و زمینه ساز طرح و گسترش اندیشه ی ناب اسلام در جهان معاصر شدند و با آرزوی سلامت، عزت و اقتدار برای مقام معظم رهبری.

هدف از آفرینش انسان رسیدن به تکامل و وصول به مقام قرب الهی است. «فی مقعد صدق عند ملیک مقتدر» و چون طریق قرب با اختیار و آگاهی حاصل شود، خداوند منان هم راه های کمال را نشان داده: «اِنَّا هَدَیْناهُ السَّبیل»، و هم قدرت انتخاب را در اختیار انسان قرار داده که چگونه انتخاب کند: «اِمَّا شاکِراً وَ امَّا کَفُورا» قادر کریم زمینه های پیوند و ارتباط عبد و معبود را با زیباترین الفاظ بیان می فرماید «وَ نَحْنُ أقْرَبُ الَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ» خداوند از

رگ گردن به او نزدیکتر است «رَضِیَ اللَّهُ عَنهُ وَ رَضُوا عَنُه» از رضایت و خشنودی متقابل سخن می گوید: «اُذکُرُونی اَذکُرکُم» یاد می کند ما را، اگر یادش کنیم. «اَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوب» مایه آرامش دل انسان ذاکر است. در عین حال که رابطه ی انسان با خدا رابطه ی نیازمند با غنی است، رابطه ی عبد است با معبود، اما دعوت به ارتباط و نزدیکی از سوی او صورت می گیرد. هم او است که ما را به این ارتباط صمیمانه ترغیب و تشویق می نماید. جملاتی چون «اُدْعُونی اَسْتَجِبْ لَکُمْ» «فَاذکُرُونی اَذکُرکُم» و «ذکر ربک» و جملات زیبای دیگر همه نشانه ی توجه به هدایت و دستگیری انسان از سوی او است و دعوت به حفظ این ارتباط معنوی بین انسان و خدا، و نماز زیباترین ارتباط بین عاشق و معشوق است.

نماز به عنوان مهم ترین فریضه ی الهی دارای آثار تربیتی، اخلاقی و اجتماعی در نهادها و نظام هایی مثل خانواده و جامعه می باشد. نماز به عنوان یک فریضه مذهبی در کنار سایر فرائض دینی می تواند نقش اساسی در سالم سازی فردی و اجتماعی ایفا کند.

از نیازهای فطری آدمی،گرایش به عشق و پرستش است، یعنی فرد، مستقل از هرنوع یادگیری در درونش تمایل به عبادت و بندگی خدا را احساس می­کند. چنین احساس و تمایلی در اعمال و رفتار دینی آشکار می­شود. مذهب در اعم نیایش در اخص و والاترین آن نماز، در شكل گیری رفتار و عادات ما تأثیر می‌گذارد. نماز یك عامل تربیتی است كه بر روی اخلاق، رفتار، عادات، ماهیت و روح نمازگزار تأثیر می‌گذارد. انسان را در راه بازسازی خود بردارد، تا خود را در راه خوب شدن، خدایی شدن تقویت كند، به یك شناخت كامل از خود برسد. از نظر مذهبی هم بذر هویّت دینی و معنوی انسان در بستر كودكی كاشته می‌شود و با گذشت زمان و رشد سنّی كودك، شاخ و برگ و میوه و ثمر می‌دهد و ریشه‌هایش نیز استوارتر می‌گردد.  با ورود اینترنت و رایانه به درون خانواده­ها بین والدین، معلّمان، مربیان، دانش آموزان و فرزندان جدایی فکری، عاطفی و فیزیکی رخ می­دهد. مطرح نشدن هویت شخصی و مشخصات فردی در اینترنت موجب تقویت شخصیّت‌های چندگانه و رشد و استحکام آن می‌گردد. دانش آموزان در این محیط از آسیب پذیری بیش تری برخوردارند و به ویژه در دورانی که هویت آنان شکل می‌گیرد، این خطر پر رنگ تر می‌شود.والدین همواره بر کاربرد شبکه­های اجتماعی نظارت داشته باشند. اولیای مدرسه بخصوص معلّمان، طوری دانش آموزان را تربیت نمایند که آن­ها نسبت به صحت اطّلاعات و حفظ حریم شخصی خود همواره احساس مسئولیت نمایند. به دانش آموزان گوشزد نماییم که بدون دلیل و برنامه اصلاً وارد این شبکه­ها نشویم و بدانیم که او ما را به طرف خود می‌کشاند و گمراه می‌کند و آگاه سازی دانش آموزان نسبت به اهداف و مقاصد دشمنان انقلاب اسلامی از توسعه­ی روز افزون شبکه­های اجتماعی.

مقدمه و بیان مسئله

جوانان امروز مسئولان فردای جامعه خواهند بود، پس هرگونه سرمایه گذاری در جهت شناخت عوامل مؤثّر در تربیت و تقویت ریشه های دینی وانقلابی آنان نوعی سرمایه گذاری محسوب می شود که سلامت جامعه ی فردا را تضمین خواهد کرد. بی تردید یکی از جنبه های اساسی در جوامع مختلف و در طول تاریخ، باورهای دینی بوده است.  شاید نتوان جامعه ای را یافت که به نوعی دین حضور نداشته باشد. دین یکی از نیازهای فطری بشر می باشد.  البتّه دین در جوامع مختلف و در زمان های متفاوت، اشکال متفاوت را به خود دیده است و از پرستش جمادات و حیوانات گرفته تا خورشید و ماه در طول تاریخ وجود داشته است تا این که دین مسیر واقعی خود را پیدا کرده و یگانه پرستی جایگزین دیگر ادیان شده است. ارزش ها و باورهای دینی، غرایز بشر را در جهت صحیح هدایت و خواست ها و تمایلات اورا اصلاح کرده، انسان هایی برای جامعه تربیت می کند که قادر به بالنده ساختن کشورشان باشند.  تربیت دینی، شکوفا کردن قوای انسان به طور متعادل، هماهنگ و در چار چوب ارزش های الهی است.

منبع:http://qunoot.net

با توجه به اهمیت مدرسه به عنوان یک نظام اجتماعی و نقش آن در تربیت دینی دانش آموزان در این پژوهش تلاش شده راهکارهایی برای دستیابی به این تربیت دینی ارائه شود، بنابراین با استفاده از روش تحقیق توصیفی با تکیه بر مبانی نظری به تحلیل و سپس نتیجه گیری پرداخته و در پایان راهکارهایی برای جلوگیری از آسیب‌های تربیت دینی در مدرسه ارائه شده است. روش گرداوری اطلاعات به شیوه‌ی کتابخانه ای بوده است. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل کیفی به بررسی اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها بر اساس منطق و استدلال و در نهایت اظهار نظر درباره فرضیه ها پرداخته شده است. این پژوهش نشان می‌دهد که معلم، برنامه درسی و گروه دوستان و هم کلاسی ها در تربیت اعتقادی، اخلاقی و عبادی نقش دارند. عدم رعایت اصول تربیتی، ناکارآمدی محتوای کتب درسی، تعارض میان آنچه در مدرسه به دانش آموز آموزش داده می‌شود با آنچه از خانواده و محیط کسب کرده، عدم هماهنگی میان کادر مدرسه و رفتارهای ضد ارزشی گروه دوستان و همکلاسی ها از جمله عواملی هستند که موجب آسیب به تربیت دینی دانش آموزان خواهد شد.

واژگان کلیدی: تربیت دینی، معلم، برنامه درسی، دانش آموزان، دوستان، آسیب ها

مقدمه

انسان شایستگی رسیدن به همه‌ی کمالات الهی را دارد و آفریده شده تا خلیفه‌ی خداوند بر روی زمین شود. برای رسیدن انسان به چنین مقامی نیاز است تا در مسیر دین قدم بردارد و در جهت آن رشد کند. در این راه افراد و گروه‌های مختلفی با انسان همراه هستند و می‌توانند به عنوان راهنما، او را در مسیر دین تربیت کنند و به بالا ببرند یا در مسیر غیر دینی او را از مقصد دور‌تر کنند. مدرسه یکی از این عوامل است که قرار است در این مقاله نقش آن در تربیت دینی دانش آموزان بررسی شود.

بیان مسأله

جامعه‌ی دینی نیاز به تربیت دینی دارد تا افراد در آن استعدادهایشان را شکوفا سازند. شیوه‌ی تربیتی مدرسه بر شخصیت دانش آموزان بسیار مؤثر است. تربیت در همه‌ی ابعاد اعتقادی، عبادی و اخلاقی با توجه به ابعاد وجودی انسان کار ساده ای نیست. لذا لازم است همه‌ی عوامل مؤثر بر تربیت در مدرسه و خارج از آن به طور هماهنگ به تربیت افراد بپردازند. در این نوشتار سعی شده مسئولیت سنگین اجزای مدرسه در برابر تربیت دینی دانش آموزان بیان شود.

اهمیت و ضرورت

فلسفه بعثت انبیا به صراحت کتب آسمانی به ویژه قرآن کریم، سعادت انسان است. در اهمیت تربیت دینی همین بس که صد و بیست وچهار هزار پیامبر مبعوث شدند تا به این مهم بپردازند. همچنین پیامبر اسلام نیز از میان افراد امی برگزیده شده است (جمعه/2) تا انسان ها به سعادت برسند. در جامعه‌ی امروز مدرسه از جایگاه مهمی در تربیت دانش آموزان برخورداراست و می‌تواند فعالیت خود را در این زمینه در جهت مثبت و یا منفی به انجام برساند. بنابراین ضروری به نظر می‌رسد که چگونگی تربیت دینی در مدرسه و آسیب‌های احتمالی آن مورد بررسی قرار گیرد.

تربیت دینی

تربیت در ادیان ومکاتب مختف تعاریف گوناگونی دارد اما در حوزه فرهنگ اسلامی برخی گفته اند: «تربیت یعنی انتخاب رفتار و گفتار مناسب، ایجاد شرایط و عوامل لازم و کمک به شخص مورد تربیت تا بتواند استعدادهای نهفته اش را در تمام ابعاد وجود، و به طور هماهنگ پرورش داده، شکوفا سازد و به تدریج به سوی هدف و کمال مطلوب حرکت کند [1].
«دین مجموعه ای از آموزه های نظری درباره جهان و انسان و آفریدگار این دو و هنجارهای اخلاقی و دستورهای عملی مبتنی بر آن آموزه ها با سه هدف اعتقاد، تخلق و عمل است» [2].
«تربیت دینی به معنای فراهم كردن زمینه فراگیری و به كار بستن اصول منطقی و فلسفی است، به گونه ای كه در نتیجه آن متربی بتواند مسائل دینی را درك كند و اعتقاداتش به باورهای دینی و عملش به دستورهای آن از روی آگاهی باشد» [3].

ساختار دین اسلام

از نظر شهید مطهری معارف اسلام (گزاره‌های معتبر اسلام) عمدتا در سه مقوله‌ی کلی اعتقادات، اخلاقیات و احکام قرار می‌گیرند [4]. با توجه به گستره‌ی اسلام، تربیت اسلامی نیز سه بخش خواهد داشت، تربیت اعتقادی، تربیت اخلاقی و تربیت احکامی (تربیت عبادی و تربیت معاملی)[5].

تربیت اعتقادی

اعتقادات بخشی از دین اسلام را تشکیل می‌دهد، از این رو دین داری یک فرد مسلمان در صورتی کامل و پذیرفته است که از نظر اعتقادی کمبودی نداشته باشد (نساء/136). دوم اینکه بخشی از کارکرد‌های مهم دین که امروز بر آن تأکید می‌شود وابسته به اعتقادات و حاصل آن است. معنا بخشی به زندگی، معنا دادن به درد و رنج هایی مانند تنهایی، احساس ظلم و بی عدالتی و از بین بردن ترس از مرگ، تنها از عهده‌ی دین بر می‌آید. سوم اینکه اعتقاد به عقاید اسلامی-شرط لازم نه شرط کافی- برای پایبندی به دیگر دستورات اسلام است. یعنی اگر کسی به این امور اعتقاد نداشته باشد، هیچ گاه به دستورهای اسلام پایبند نخواهد بود. لذا لازم است تربیت اعتقادی مقدم بر تربیت اخلاقی و عبادی باشد [6].
هدف تربیت اعتقادی سه بخش دارد:1. پرورش شناخت نسبت به خدا، پیامبر، ائمه و معاد. 2. پرورش پذیرش و تسلیم نسبت به خدا، پیامبر، ائمه و معاد 3. پرورش محبت و علاقه نسبت به خدا، پیامبر، ائمه و معاد [7].

منبع:http://qom.cbo.ir