 |
به ناوی خودا‌وه‌ندی بوون
به‌بۆنه‌ی ڕۆژی جیهانی زوانی زکماکییه‌‌وه
نادر
نه‌قشبه‌ندی
3ی
ڕه‌شه‌مه‌ی 1384 هه‌تاوی
زمانی دایکیی و
خوێندنگاکانی ئێران
زمان، تایبه‌تمه‌ندییه‌کی
گرینگی مرۆڤه و ڕۆچنه‌ی ده‌رخستنی بیر و بۆچوون و خواسته‌کانییه‌تی. مرۆڤه‌کان به
هاوبیری و هاوکاری، کۆشکی شارستانییه‌تی خۆیان بنیات ناوه و له‌م ڕێگه سه‌خت و پڕ
له که‌ندوله‌نده‌دا، زمان ته‌نیا پردی په‌ڕینه‌وه و تاقه ئامرازی گۆڕینه‌وه‌ی
زانیاری و ئه‌زموون و هه‌روه‌ها ده‌سته‌به‌ر کردنی گه‌شه و پێشکه‌وتنیان بووه که
وا بوو ده‌توانین بڵێن پێشکه‌وتنی وڵاتان پێوه‌ندی ڕاسته‌وخۆی به زمانه‌وه هه‌یه.
فارس ده‌ڵێ: «همه چیز را همگان دانند»؛ که واته پێویسته هه‌موو مرۆڤه‌کان له پرسه
گرینگه‌کانی وڵاته‌که‌یان‌دا به‌شدار بن هه‌تا وه‌کوو بتوانن وڵات و کۆمه‌ڵگایه‌کی
پێشکه‌وتوو پێک‌بهێنن.
له
زۆربه‌ی وڵاته فره‌نه‌ته‌وه‌کان‌دا، زیاتر له یه‌ک زمان وه‌ک زمانی فه‌رمی به کار
ده‌هێنرێ و زمانی نه‌ته‌وه‌یه‌ک به سه‌ر زمانه‌کانی‌تردا داناسه‌پێ. به واتایه‌کی
تر له‌و وڵاتانه‌دا هه‌موو نه‌ته‌وه‌کان وه‌ک خاوه‌ن‌ماڵ ده‌بینرێن و نه‌ته‌وه‌یه‌ک
خۆی به خوا و خاوه‌نی هه‌موو شتێک نازانێ. ئاوایه که هه‌مووان ده‌ست له نێو ده‌ست
هه‌وڵی پێش خستنی وڵاته‌که‌یان ده‌ده‌ن؛ به‌ڵام مخابن له هێندێ وڵات‌دا، نه‌ته‌وه‌یه‌ک
به سه‌ر نه‌ته‌وه‌کانی تردا زاڵ ده‌بێ و ئه‌وانی تر له زۆر شت و له هه‌موویان
گرینگ‌تر له زمان، بێ‌به‌ش ده‌کرێن. بێ‌به‌ش کردنی نه‌ته‌وه‌یه‌ک له زمانی دایکی،
ده‌بێته هۆی بێ‌به‌ش بوونی وڵات له توانا و به‌هره‌ی ئه‌و نه‌ته‌وه‌یه و له ئه‌نجام‌دا
لاواز بوونی وڵاته‌که؛ چونکه ئه‌و که‌سه‌ی له زمانی دایکی بێ‌به‌ش بکرێ، که‌سایه‌تی
ڕاسته‌قینه‌ی خۆی له ده‌ست ده‌دا و له شوناسی خۆی دوور ده‌که‌وێته‌وه. له نێو
چوونی شوناسی نه‌ته‌وه‌ییش له نێوچوونی نه‌ته‌وه‌ی به دواوه دێ. ئاوایه که هیتله‌ر
ده‌ڵێ: «ئه‌گه‌ر ده‌تانه‌وێ نه‌ته‌وه‌یه‌ک له نێو ببه‌ن، سه‌ره‌تا زمانه‌که‌یان له
نێو ببه‌ن.» (داغچی، لاپه‌ڕه‌ی 189)
 |
زوانی ئەذایی
ڕۆ 21 فوریەو گرده ساڵەی ڕۆ زوانی ئەذایەن
گمێنێ تاسێ شارو ویریما
کۆنێ ئاواتێ ڕۆ تەگویریما؟
کۆن خۆ قەرار بێ
پلوورەوارانێ
کەرمێ خەڵاتی جوانێ بەرانێ
کۆن خۆ قەرار بێ تابڵۆ
دڵداری
کەرمێ ئەو ملو باڵاو دیواری
قەرار بی ئەگەر ورکەما نەوی
بلمێ خزمەتو شێعرەو مەولەوی
یاوەینم یاگەی دڵما غەریوەن
وەنەما فەرزەن واوەیلاو
شیوەن
قومیاما وەنه شاروو وێمانه
ماچی لەیذێنم سا بۆ بمانه
وەختەی نەتاوی بنویسی و
بوانی
شاروو وێتەنە غەریو مەنمانی
غەریو کەی ئانەن شارەو دەر
گێـڵۆ
غەریو ئانەنه جە وێش
هۆرگێـڵۆ
بەگنۆ ئەوپەڕشو کەمتەرخەم
مانۆ
زوان و ئەذاییش نەتاۆو بوانۆ
موضوع روز جهانی زبان مادری امسال ( سال ۲۰۱۶) بر کیفیت آموزش، زبان آموزش و نتایج
یادگیری تاکید دارد.
هدف از این
انتخاب در واقع تاکید براهمیت زبان مادری در بالا بردن کیفیت تحصیل و تنوع زبانی
به منظور دست یابی به اهداف چشم انداز توسعه پایدار تا سال ۲۰۳۰ می باشد.
طبق هدف
چهارم برنامه توسعه پایدار، دستور کار سال ۲۰۳۰ بر کیفیت تحصیل عادلانه و یادگیری
مادام العمر برای همگان متمرکز شده است تا زنان و مردان قادر به کسب مهارتها و
دانش لازم برای دستیابی به انچه که آرزو می کنند داشته باشند و از رهگذر آن شرایط
لازم برای مشارکت کامل در فعالیت‌های اجتماعی را در اختیار بگیرند.
این موضوع
به خصوص برای دختران و زنان هچنین اقلیت‌ها، مردم بومی و جمعیت روستایی اهمیت
بالاتری دارد. این مسئله در چهارچوب برنامه جامع عملیاتی ۲۰۳۰ یونسکو همچنین نقشه
راه برای پیاده کردن دستور کار برنامه جامع۲۰۳۰ بازتاب یافته است تا موجب تشویق به
استفاده از زبان مادری در تحصیل و یادگیری همچنین ترویج و حمایت ازتنوع زبانی گردد.
چند
زبانگی، ضرورتی است غیر قابل اجتناب برای دستیابی به اهداف یاد شده. با توجه به
مسئله رشد، اشتغال و بهداشت و همچنین الگوی مصرف و تولید پایدار و تغییرات شرایط
آب و هوایی، چند زبانگی تنها راه دستیابی به کلیت اهداف برنامه جامع ۲۰۳۰ است.
یونسکو سعی
دارد تا از طریق حمایت از بارگذاری محتوی محلی بر ارتقا تنوع زبانی در اینترنت،
همچنین در مدیا و محصولات اطلاع‌رسانی تمرکز کند. یونسکو تلاش می‌کند تا از طریق
برنامه “سیستم‌های دانش محلی و بومی” اهمیت زبان مادری را بر عرصه عمومی آورده و
از این طریق برحفظ و به اشتراک گذاری فرهنگ‌ها و دانش بومی که گنجینه غنی از حکمت
هستند تاکید می‌کند.
زبان‌های
مادری در یک رویکرد چند زبانه اساس و بنیان آموزش با کیفیت بوده و پایه و اساس
فرایند توانمند‌سازی زنان و مردان و جوامع آن می‌باشد. ما باید قدرت زبان‌های
مادری را درک کرده و به قوی شدن آن کمک کنیم تا مطمئن شویم هیچ کس از حق برخورداری
از یک آینده عادلانه و پایدار محروم نشود.
یەکێک
لە نوێترین پێناسەکان لە مەڕ فەرهەنگەوە لە ڕەهەندی زوانەوە گەڵاڵە دەبێت؛ لەبەر
ئەوەی هەر زوانێک لە ڕێی نیشانە و سیستمی دەلالی خۆیەوە دەتوانێ فەرهەنگێک بنیات
بنێت. بۆیە فەرهەنگ کۆمەڵێک کردەی ئاگاهانەیە کە لە لایان تاکەکانی کۆمەڵگەیەکی
زوانییەوە لە پێناو ئافراندنی واتاکان یان کامڵکردنی واتاکانی پێشوو، گۆڕین یان
ڕەدکردنیانەوە بەڕێوە دەچن. هۆکردی جەختکردن لە سەر "کۆمەڵگای زوانی"
ئەوەیە کە "زوان" کەرەستەی پەیوەندی نێوانزەینی مرۆڤەکانە کە لە
پێکهێنانی مانادا دەوری سەرەکیی دەگێڕێت. شتەکان و ڕووداوەکان لە جیهانی ئاساییدا
بوونیان هەیە و ڕوو دەدەن، بەڵام مانای زاتییان نییە، ئەوە زوانە بەوان مانا
دەبەخشێت. لە ڕێگەی زوانەوە جیهان ئێنسانیتر دەبێت.
بونیادنانی فەرهەنگ سەرەڕای هەموو ئاکام و قازانجەکانی لە یەکەم وارگدا کارێکە لە ئاقاری زماندا ڕوودەدا. زوان هاوکات کۆمەڵگە و فەرهەنگ پێکەوە بنیات دەنێت. ڕۆلان بارت لە باسی توخمەکانی نیشانەناسیدا بە لەونێکی باوەڕپێکراو بۆمان دەسەلمێنێت دۆزینەوەی تەرزەکانی پەیوەندی زوانیی دەتوانن ڕێگاچارە بن بۆ فامی پەیوەندیە ئێنسانییەکان. کەوابوو زوانەکان ئەو مافەیان هەیە ماناکان و نیشانەکان بەرهەم بهێنن و لە پانتای ئەندێشەدا دانوستانیان پێبکەن؛ چوون مرۆڤ بوونەوەرێکی سیمبۆل سازە. دەخوازێ لە دوودەری زوانی خۆیەوە جیهان ببینێتەوە و مانای بکاتەوە.
