|
میلکان که‌ڵهوڕ her bijî kurd
| ||||
|
|
 میرزا موحەممەد ڕزا کەڵهوڕ مێرزا موحەممەد ڕزای کەڵهوڕ یەکێ له خوەشنۊسەیل ناودار سەردەم ناسری و له پسپووڕەیل نۊسان وه شێوەی نەستەعلیق بۊنه. ئەی گەورە پیایه له داڵگ پێیا بۊ ساڵ ۱۲۰۷ هەتاوی له ئاوایی شیەرگ له دەیشت دێره سەر وە شار گیەڵان ڕووژئاوا بۊنه. مێرزا ڕزا له نەوجوانی دەس کەن وە هونەر خوەشنۊسان و له شوونێ کووچ شار تەیران کەن و لەوره بوونه شاگرد مێرزا موحەممەد خانساری ک له گەورایل هونەر خوەشنۊسان ئەو سەردەمه بۊنه. مێرزا ڕزا هەز فەرەیگ له خوەشنۊسان داشتنه ، هەر وەی بوونەوە دەس له تێکووشان ئڕا سەرکەفتن له‌ی هونەره نەکیشانه تا ڕادەی ک ئڕا چاو لێ کردن و نۊسان له ڕۊ بەرهەمەیل ڕەسەن و جوان خوەشنۊسی وه شارەیل قەزوین و ئسفەهان سەفەر کەن وە هەلێوا دەس کەن وە نۊسان له ڕۊ نۊسەراوەیل پسپووڕەیل ئەوسا جوور میرعماد قەزوینی. مێرزا موحەممەد ڕزا تا ڕادەیگ له باوەت خوەشنۊسانەو ناودارەو بوون ک ناسردین شا دەنگێیان کەن و تەنانەت خود شا تا ماوەیگ له لای مێرزا مەشق خەت کەن. مێرزا ڕزا بەرهەمەیل دیاریێگ دێرن ، تەنانەت قەیرێگ له کتاوەیل و ڕووژنامەیل ئەو سەردەمه وە دەسنۊس خوەیان نۊسانه ک تۊیەنیم وەی کارەیله ئاماژه بکەیم: بەش گرینگ ڕووژنامه‌ی شەرەف (قسمت مهم روزنامه شرف) دوانزه ژماره ڕووژنامەی ئوردوی هومایوون(دوازده شماره روزنامه اردوی همایون) سەفەرنامەی ناسردین شا وه خوراسان(سفرنامه ناصرالدین شاه به خراسان) کتاو مەخزەنولئەسرار (کتاب مخزن الاسرار)
کتاو فەیزولمودەوەع (کتاب فیض المدوع) کتاو مونتەخه‌بوسولتان (کتاب منتخب السلطان) رساله‌ی غەدیریه (رساله غدیریه) نەسایحولمولووک ( نصایح الملوک) موناجات نامه خاجه عەبدولا ئەنساری(مناجات نامه خواجه عبدالله انصاری) مێرزا موحەممەد ڕزا کەڵهوڕ وەڕاسی نە تەنیا یەکێ لە ناودارترین خوەشنۊسەیل سەردەم خوەیان بۊنه بەڵکوو هێمای وە هێمای جوور یەی خوەشنۊس پسپووڕ و شارەزا له نەستەعلیق له لێیان ناو بەن. مێرزا ڕزا له شوون تێکووشانەیل فەره له باوەت خزمەت وه هونەر خوەشنۊسان له ساڵ ۱۲۷۱ هەتاوی وه بوونی تۊش هاتن وە نەخوەشی وەبا ک لەو سەردەمه لە تەیران وڵاوا بۊد کووچ دۊیایی کەن. ناو و هۊرێ ئڕا هەمیشه بەردەوام. زاگروس داڵگ زوان کوردی: بابەتێگ سەبارەت وه کارگەری زاگروس له سەر پاراستن و گەشه دان و ئەوزێنەێ زوان کوردی. وە ڕاس تا ئێرنگە له سەر ئەیه هۊردەو بۊمنه ک چۊ زوان و نەتەوەمان له گوزەر ئەئ چەن هزار ساڵه له دریژاێ مێژووێگ وه بەرزی دیروک کورد پاراستیاێه و له بەێن نەچییه‌و سینه وه سینه گەردییەو ڕەسیەسه دەس ئیمه؟ یا چۊ زوان کوردی و نەتەوەێ کورد تۊیەنسێیه له بەرانبەر هڵامات و هێرش زوان و کەلتورەیل تر خوەێ بپارێزێ؟ بێ شک یەکێ له سەرەکی‌ترین مدووەیل پاراستن و گەشەێ زوان کوردی تا ئەێ سەردەمه زاگروس و کاوانەیل بەرز و کۊیەیل ناهامار و سرووشت جوان و چڕێ بۊیه، ک تۊیەنیم له د° بەش ئەێ بابەتە شییەو بکەیم: ۱ـ زاگروس و گەشەدان و ئەوزێنەێ زوان کوردی ۲ـ زاگروس و پاراستن زوان کوردی ۱ـ زاگروس وه بوونی داشتن کۊیە و کاوانەیل فەرە و سرووشت پڕ دار و گژ گیایل پڕ ژمار و جووراێ جوور و گیانەوەر و مەلەوەر و پەله‌وەرەیل فەرە ک له لاێ سرووشت سابات و جییەیل تر ڕووژهڵات ناوڕاسەو دێرێ بۊیەسه مدووێگ ئڕا گەشەدان و پەل پوو وەشانن و قورس و قۊلەو کردن زوان کوردی له لاێ زوانەیل تر ڕووژهڵات ناوڕاسەو. ئڕا سەڵمانن ئەێ بەش له ئەێ بابەته تۊیەنیم وه تمام وشەیل ڕەسەن و قورس ک پەیوەندی ڕاستوخووێگ وەل سرووشت زاگروسا دێرێ ئاماژه بکەیم، بڵام چۊ بۊمنسه خاوەن ئەێ وشەیل فەرەو جووراێ جوور و ڕەسەن و ڕەنگینه؟ ئڕا شییەو کردن ئەێ بەشه خەڵکێ له وەر چەو بگرن ک له ساباتێگ ژیەن ک له بوار سرووشتی کەم‌دەس و بێاوانییه ، ئەێ خەڵکە هەر وه بوونی ئەێ سرووشتێیانه بێ شک نیەتۊیەنن وشەیل فەرەێگ ئڕا زوان خوەێیان بخوڵقێنن چۊن وە ڕاس دارسان و گیانەور و مەلەورێگ له وەر چەوێیان نییه ک بتوان وە بوونی ناو نان ئڕاێیان زوان خوەێیان له بوار وشەو کەلیمەیل قورس و پڕ ژمارەو بکەن. بڵام نەتەوەێ کورد وه بوونی جێگا و ماوا داشتن له زاگروس ئەێ کێشه نەێرێ، چۊن وه ڕاس سرووشت زاگروس له گێشت بوارێگەو دەوڵەمەنه وه خەڵک زاگروس نشین کوردیش ئڕا خاتر پەیوەندی وەل خوەێیان و سرووشتێیانا هەوەجه‌ێیان کەفتێیەسەو ناو نان ئڕا تمام کۊیەیل و گیانەوەرەیل و مەلەوەرەیل و دارەیل جیاواز هە له سەرەتا تا ئێرنگه ک ئەیه خوەێ مدوو سەرەکییێگه ئڕا پڕ وشە بۊون و دەوڵەمەن بۊون زوان کوردی له بوار ژمار کەلیمەوا. هەر ئەو جووره ک ئاماژه کردیم زاگروس بۊیەسه هۆکارێگ ئڕا پڕ وشە و قت قورس بۊون زووان کوردی. تۊیەنیم له ڕوانگەێ تریشە و ئەێ بەش له ئەێ بابەتە وه هەلێوا کاریگەریێ له سەر کەلتوور و فەرهەنگمان شییەو بکەیم ، واته تۊیەنیم بۊشیم هەر ئەو وشەیل ڕەسەن و تایبەت وه سرووشته ک وه خاتر ژیان نەتەوەێ کورد له زاگروس وه وجوود هاتێیه بۊیەسه هۆکارێگ ئڕا خوڵقاندن که‌لتوور و فەرهەنگ جیاواز و پڕناوەڕووک کوردەواری واته، هەڵوەسەیل دڵنشین و مەسڵه‌تەیل پڕ ناوەڕووک و چەوچەوەیل سەرنج ڕاکیش و لاوەلەوەیل پڕ هەست و... ئڕا نموونه : ئا)هەڵوەسەیل دڵنشین کوردی ک بەش دیارییگ له کەلتوور کوردەواریین ، وه له زوورمێیان له وشەیل ڕەسەن تایبەت وە زاگروس کەڵک گریاێه ک ئەیه خوەێ مدوودێگه ئڕا پڕناوەڕووکەو بۊون و ئەوزێنەێ زووان کوردی. بەسبار: فەداێ مانشت وام ئەرجن هاوسایه زڵه‌ێ وەڵنگه وەن و وەفراو له پایه کەڵەیل دانەو دەر نەچیرەیل چڕین کەڵوەزەیل گرتن هەڵەتەیل بڕین و... ب) تمام مەسڵەتەیل ڕەنگین کوردی ک بەش گەوراێگ له کەلتوورمانن و بۊنه‌سه هۆکارێگ ئڕا قورس و قۊلەو بۊون زوان کوردی، بەسبار: تنگس درووزن، واێه‌م تەڕهاڵه کەڵه‌وەن بچەقێ ئەوسا وەهاره یان بەلیەک تیەڵه ،له باوانێیه یان چۊ پۊشگ شوون پەنجەس و... پ)چەوچەوەیل سەرنج ڕاکیش ک وە ڕاس بەش جیاواز تر له کەلتوورمانن، ک نە تەنیا کاریگەری له بان ئاوەز و فکر خەڵک دێرن بۊنەسه مدووێگیش ئڕا گەشەێ زوان کوردی. بەسبار: تک تک چکێ، تک تک زاێ ئامێژەن نەێرێ، وه خوەێ ماێ (جاجگ تیەڵه) چشتێ دێرم لەو تەنگ و سارا بێ مێخ و ستۊن، بێ دیلەک دارا (خارچگ) داڵگ یەک و کوڕ هزار هۊلگ هۊلگ و کڵاو لار (بەڕۊ) و... ت)لاوەلاوەیل دڵنشین ک فەره‌ێیان له وشەیل ڕەسەن تایبەت وه زاگروس کەڵک گرتنه‌و پڕن له هەست و ئهساس ، ک ئەیه خوەێ هۆکار تره ئڕا پڕناوەڕووکەو بۊون زووانمان. بەسبار: دار پیر کلوور لانەێ سەموورەک کوورپه ئەزیزه ها له هەلوورەک وەن گرتێیه وەناو بەڕۊ لەرزانه دەنگ کورم تیەێ له مەرتەوخانه و... بێ شک تمام ئەێ بەشه له زوان و کەلتوورمان پەیوەندی تایبەت و ڕاستوخووێگ وه‌ل زاگروس و سرووشت جیاوازێیا دێرێ ، چۊن وە ڕاس ئەگەر مەڵوەن و ماواێ نەتەوەێ کورد له زاگروس نەۊیاتا بەرجد ئێرنگه له تمام ئەێ کەلتوور جوان و ڕیکوپیکە بێ نەسیو و بێ بەش بۊمن. ۲ـ زاگروس و پاراستن زووان کوردی هەر ئەو جووره ک له بەش یەکم ئەێ بابەتە وه تایبەتمەندییەیل سرووشت زاگروس جوور: کۊیەو کاوانەیل بەرز و دەروەنەیل ناهامار و ... ئاماژه کردیم و وەتیم بۊنەسه مدووێگ ئڕا گەشە و ئه‌وزێنەێ زوان کوردی، له بوار تریشەو هەر ئەی تایبەتمەدییەیل سرووشتییه بۊنەسه هۆکارێگ ئڕا پاراستن زوان کوردی له دریژای مێژوو کورد تا ئێرنگه. هۆکار سەرەکی ئەی پاراستنیشه چشتێگ نییه بێجگه له سرووشت جیاواز زاگروس، چۊن نەتەوەێ کورد له هەر سەردەمێگ ک هەست کردێیه بۊیەسه وەردەنگێگ ئڕا هێرش و هڵامات زوان و کەلتوورەیل تر وه پەنا و ماوا گردن له کۊیه و کاوانەیل بەرز زاگروس له خوەێ و زوان بەرگری کردێیه و کەلتوور خوەێ پارێزانێیه. بڵام تۊیەنیم بۊشیم خەڵکەیل تر ڕووژهڵات ناوڕاس له ئەی پاراستنه بێ بەش بۊنەو فەره له زوان و کولتورەیل هێرەش‌بەر تر کاریگەری گرتنه واته یا زوان و کەلتوور خوەێیان وە کول له دەس دانه یان تا ڕادەێ فەرەێگ له زووان هێرش‌بەر کاریگەری گرتنه. وە ڕاس ئەگەر مەڵوەن و ماواێ ئیمەێ کورد ک له دریژای مێژوو له وەر هێرش و هڵامات زوان و کەلتوورەیل تر بۊیه له زاگروس تەۊیاتا ، ئێرنگه بەرجد وه خاوەن ئەێ زوان و کەلتوور له کول بوار دەوڵەمەنە نەۊمن. زاگروس داڵگ زوان کوردی... له ئاخرەو وه‌ێ ڕستەێ پڕ ناوەڕووکه بابەتە وه کووتایی تیەریم ک ئۊشێ: "بێجگه له کۊیەسان هیچ کەس دووس کورد نییه"  فرهنگ لغت وزین و با ارزش کوردی کلهری "باشور" جمع آوری شده توسط عباس جلیلیان(ئاکو) در کافه بازار اندروید... همراهان عزیز میتوانند این نرم‌افزار ارزشمند را از طریق کافه بازار و یا لینک پایین به صورت رایگان و با حجم کم دانلود کنند https://cafebazaar.ir/app/com.themagicpick.farhangebashur/?l=fa سڵام هاوڕێان. ئەێ وەختدانه وه خەێر. له شوون ماوەێگ تەقلاێ دڵسووزانه تۊیەنسیم بەرهەم دووەم نەرم ئەفزاری وەل دڵسووزەیل زووان و کەڵتورمانا وه شێوەێ ئەندرۆید ئڕا سەر گووشی دراریم تا خزمەت بۊچگێ بوود وه زووان و فەرهەنگمان. بەرهەم گەرمە شین له مامۆستا عەلی ئوڵفەتی جی دێرێ لەێره له بەڕێزان: موسڵم حەیدەر پووڕ جواد ئبراهیمی لەیلا بەیات و مەیدی سەفەری قەێر زانی بکەم ک زامەت فەرەێگ له ئەێ بوارەو کیشن. هاوڕێان عەزیز ئڕا داشتن ئەێ بەرهەمه تۊیەنین له ڕێ کافه بازار وە هە لێوا لینک خوارە كەڵک بگرین. بەشاریدان له دانڵود ئەێ بەرهەمه بووده پشت گرتنێ له لێ ئڕا له وەر چەو بۊون له کافە بازار. بەرهەم گەرمەشین له بەڕێز ئوڵفەتی. کارێگ له ئنتشارات "چاوش" ئڕا داگردن ئێ کتاوە لە سەر هێڵ خوار کرتە بکەن.داگــــــــــــــــــــــــــــــــردن هیوادارم ک وه دڵدان بوود.  بێ شک کار له سەر ئەدەبیات مناڵان وه تایبەت شیعر و هەڵوەس هەوەجه وه سەرنج و هۊرد بوونەوەێ خاسێ ئڕا پێت چینی له باوەت دەنگە و خوەنش دێرێ. لەێ سەردەمه ک زوانمان گیرودەێ نامهرەبانی هاتێیه وه داشتن ئەێ جوور بەرهەمەیلێگ تۊیەنیم هەست و ئحساس باریمەو وه ناو خەڵک، وه له کەڵک گرتن لەێ هەڵوەسەیله باێەخ قورسێگ بەیمه زووانمان. لەێ چەنی ساڵه کارەیل وە نرخێگ ئڕا ئەدەبیات مناڵان کریاێه، جوور وەڕێیەو چیین ساڵانەێ هەمایش مناڵ و مەلۊچگ له ئەێوان غەرب ک هەستیارەیل وەناو بانگێگیش جوور جناب مەوزوونی؛ کەیوومەرس بەڵەده و ... له ناوێ بەشداری کردنه. وە تازەیش هەستیارەیل جوانێ جوور مەیسەم خوڕانی دەس کردنەسه کار له سەر ئەدەبیات و هەڵوەس مناڵان ک لەێ باوەتەو کارەگانێیان له چەن کتاو جوور " مانگ و خوەر " ، " کورپه" و " دەم و چەو پڕ مەتەڵ" چاپ کریاێەو ک قسیه ئڕا وەتن دێرن. چەن پارچه هەڵوهس مناڵان له بەڕێزەیل مەوزوونی و خوڕانی: "میمگە جاڕوو بەرقی" ئیلاو ئەولا هەر گل خوەم هەرچێ دۊنم هۊتێ دەم ملم دریژ، پایلم کوڵ ناو مال ئڕاد کەمه گوڵ کارم فره عالیه ! شاتم ،فەرش و قالیه ! ئلان زانی م کیێم؟! میمگه جاڕوو بەرقیێم ! "خەرەنگز..."(زنبور) ئەێ خەرەنگز چوە کەیدن؟ چز چزمەو نەکەیدن! باڵد ڕەنگین و قرمز! نەیدەو سەرم وه وز وز! م یەێ مناڵ خاسم هه کار گەن نیەناسم گۆنا نیەکەم، سوواو کەم ماڵد ئڕا خراو کەم ماڵد ئڕا لێواسه؟! پیەنەو ، کونا کوناسه هه ئۊشم خوەش وه هاڵد سی چل وتاقه ماڵد. شاعێر : ڕەزا مەوزونی ، له کتاو " میمگه جاڕووبەرقی" "خودای ناونازار" ڕەفیق مە عەزیزە نۊرە، پیەکە، تەمیزە دەنۊک داسە مەلۊچگ وە خشنگ پایل بۊچگ عەتر داگە لە گوڵەیل مێهرەبانی وە دڵەیل وە کیەنی دا ترنگەی ئاو وە ئایەم شەکەت خاو هەرچگە هەس لەی دنیا هن ئەۊە وە تەنیا لە ئاسمان وساسە ناو نازارێ خوداسە شاعێر : مەیسەم خوڕانی له کتاو : ئەور و خوەرـنشر کالج علمی 1393 @khoranimeysam ، کاناڵ تلگرام ئەدەبیات مناڵان بەڕێز خوڕانی @rezamouzooni کاناڵ تلگرام بەڕێز مەوزوونی  له شوون ماوەێگ تەقەڵاێ دڵسووزانه وەل خاون هەستەیل وه زووان و کەڵتورمان تۊیەنسیم هەڵبەستەیل دیوان " شاکه و خان مەسۊر " وه شێوەێ ئەندرۆید ئڕا سەر مۆبایل دراریم تا گامێگ بوود هەر چەن بۊچگ ئڕا خزمەت وه زووان و کەڵتورمان. جی دێرێ لەێره له بەڕێز موسڵم هەیدەرپووڕ وه هەلێوا بەڕێزانێ ک پێت چینی ئەێ نەرمەئامرە داشتن قەدرزانی بکەم: بەڕێزان : حەنانه ئبراهیمی، کەوسەر رەهیمی، جواد ئبڕاهیمی، ئێمان ئەسەدی ، عەڤدلا پەروه. ویرایش و پێشەکی : جواد ئبراهیمی، مەیدی سەفەری هاوڕێان عەزیز تۊیەنین ئڕا داگرتن ئەێ بەرهەمە له لینک خوار کەڵک بگرین. هیوادارم ک وه دڵدان بوود.
زوان مناڵه‌یل له ته‌مه‌ن خوار:
(په‌ێوه‌ندی داڵگ و مناڵ له رێ کوڵه وشه‌یل)
هه‌ر ئه‌وجووره ک زانیم مناڵ له‌و سه‌رده‌مه ک ده‌س که‌ێد وه قسیه‌کردن له وشه‌یل کوڵ و رهه‌تێگ ئڕا قسیه‌کردن که‌ڵک گرێد ک وه ئاسانی له ده‌مێ چه‌رخێ وه ته‌نانه‌ت بڕێگ له لێیانیش ده‌سکرد خوەێیه تا مه‌به‌ستێ وه داڵگ و بنه‌ماڵه‌ێ هالی بکه‌ێ، واته‌ێ یه‌سه ک لان‌که‌م خوه‌ێ و بنه‌ماڵه‌ێ له‌و وشه‌یله ره‌سنه‌و.
بڵام له ناو که‌لتور خوه‌مان قه‌ێرێ "کوڵه وشه" دیریم ک لاناوە ئڕا وشه یا کرداره‌یل گشتی. (کردار گشتی جوور: خواردن، نیشتن و... ، وه وشه جوور: ئه‌سباو بازی ، خوارده‌مه‌نی و ... .) ئه‌ێ وشه یا کرداره‌یل گشتیه له ژیان هه‌ر روژه‌ێ ئه‌و مناڵه وه کار چن، بڵام وه شێوه‌ێ کوڵ‌تر تا مناڵ و داڵگ بتۊیه‌نن مه‌به‌ستێان وه یه‌ک هالی بکه‌ن. ئه‌ێ کوڵه وشه‌یله به‌شێگه له فه‌رهه‌نگ خوه‌مان ک به‌رجد هه‌ڵگه‌ردێده‌و وه زۊنه. هه‌ڵگه‌ردێده‌و وه هه‌ست ڕەنگین داڵگه‌یل ک بتۊیه‌نن تا سه‌رده‌م ریک‌ڕاس قسیه کردن مناڵێیان وه‌ێ له‌ونه‌و په‌ێوه‌ندی وەلێا بگرن.
هاوڕێیان عەزیز: چه‌ن گله له‌ێ "کوڵه‌وشه‌یله" کووەو کردمه تا بزانیم ک که‌ڵتور و فه‌رهه‌نگ خوەمان ته‌نانه‌ت له‌ێ بواریشه‌و قسیه ئڕا وەتن دێرێ وه تۊیه‌نیم له جی وشه‌یل بێگانه، له فه‌رهه‌نگ خوەمان که‌ڵک بگریم.
ئــه‌ت : کــوشتن یا لێ دان وه زوان مناڵه‌یـــل
تــه‌تــه : چــی‌چــی : ئه‌سباوبازی یا ویلکان وه زوان مناڵه‌یل
بــڤــه : ترســانن منــاڵ له چیــشته‌یل نائه‌من
جــزه : جززه : لـانـاو کـــه‌واو ئڕا منــاڵه‌یــل
تــخــه : نجــاســات لــه زوان مــناڵه‌یــل (سه‌بارەت وه ده‌س وه ئاو چیین)
قــخــه : ئــه‌خ :گــه‌ن له زوان مناڵه‌یل (سه‌باره‌ت وه قه‌یخه کردن مناڵ له خواردن چشته‌یل گه‌ن)
گــلگــه : خــوارده‌مــه‌نی له زوان مناڵه‌یل (سه‌باره‌ت وه خۆراکی جوور کولیچه)
چــیــچ : نیــشتــن لــه زووان منـــاڵه‌یــل
چــه‌چ : ده‌س و په‌نجه له زوان منـــاڵه‌یــل
فیــش : خــوش : ده‌س وه ئاو چیین له زوان مناڵه‌یل (سه‌باره‌ت وه ئدرار کردن)
قــغــه : ســۊیەقه له زوان منـــاڵه‌یــل
ئــوخـــوو : کوڵه‌وشه‌ێگ ئڕا ترسانن مناڵ له چشته‌یل خــووفناک (سه‌بارەت وه گیانه‌وه‌ر جوور مار و ...)
ئــه‌م : خــوارده‌مه‌نی وه زوان منــاڵه‌یــل (سه‌باره‌ت وە قۊت غه‌زا و ...)
ئــغ : ئــغ ئــوو : یه‌کێ له یەکمین کوڵه‌وشه‌یلێگ ک داڵگ نه‌ێده زوان مناڵ ئڕا په‌ێوه‌ندی گردن
بــه‌بــه : "منـــاڵ" وه زوان مــناڵــانه
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
دەسکرد: ابداع، ساختن مه‌به‌ست : منظور واته : معنی لاناو : اصطلاح گشتی: عمومی کردار : فعل به‌رجد : حتما
ئۊشن لە قەدیمەو هەر کەس تواسێە نووڕ(نفرین) خراو یەکێ بکەێد وەتێە بچوو ئاگر بکەفێدەو میلکاند... وە راسی ئیمە ئاێمەیل دیریم چووە وە سەر میلکان خوەمان تیەریم!؟ مەگەر میلکان ئاێەم فەقەت بنەماڵەێ خوێە؟ ئەنۊ ئەێ جەنگەڵەیل زاگروسە ک هزاران ساڵە باوگ و داڵگەیلمان لە داوان خوەێان گرتنە میلکان ئیمە نیین؟؟؟ وە راسی دیریم چووە وە سەرێان تیەریم...؟  سپاس لە جناب مەوزوونی ک ئەێ شعر پڕ لە داخە نانە دەسڕەس ماڵپەڕ میلکان کەڵهۆڕ داخ دار . . . ئەێ بەور سییەێ پەخشان لەێ کۊیە یە زڵف سزیاێ دار بەڕۊیە یە بەڕۊ نیە یە لەیل منە یە گیس سزیاێ خوەیشکەیل منە داخ بەێداخ کوتاس وەو بان یاڵەو تەرم وەن ها بان شان شەماڵەو ئۊشن لەێ ژانە هەێ هەێ لە کێەو ملیەنێ هەر شەو پێچ خوەێ وە خوێەو لە خەوف شۊیەڵەێ ژان ملیەنەێ سەرکەش سەر ناێە لە داوان خوەێ بشکێ ئەو پایلە بشکێ ئەو دەسە ئاگر خس لە گیان کۊیەێ بێ کەسە پەناێ بێ کەسی ساڵەیل دۊرم گەرمی داواند چۊ چی لە هۊرم دامەد وە ئاگر بۊم وە دشمند یە چۊ شەرمم نات لە دار وەند یە چۊ شەرمم نات لە شاقەێ کەود ئڕا شێوانم شیرینی خەود تریکەێ دڵتەنگی تیەێدن لەو تووە یە ئاخ داخ باخ ئەمرووە لا لا تەرەکیا سینەێ سەرد کەور شاخ کەڵەگان بەن بەن بۊیە بەور کی وەتێە کۊوە قەڵب لە سانە سان دڵێ تەقێ لەێ وەیشت ژانە ئۊشن لە ماڵ کەچەڵ کوو پرسە پیشت شکیاێە لەێ داخ قورسە نووڕێ وە بێ دەنگ وەێ دەیشت و دەرە خوەێ ساهەو ئەزا خوەێ پرسە کەرە کۊیەسان کزە نەمەنێە مەیلێ وە کوورە بوەێ داخ رووڵەیلێ هەێ هەێ لەێ سووز سەردی هەناسە موور چڕێ کوچگ شین کەرێ واسە ئاگر، وەڵنگ و وا ، وانگوو شین و وەێ وە کوورە بوەێ بار ژان خوەێ زاگروس غەریب قڵاێ دڵ گریای وە دەس ئاێەم ئاگر بەش دریاێ قەسەمد وە وەن وە تۊل باێەم باوشد وا مەکە رێ مەێ وە ئاێەم قەسەمد وە وەن وە تۊل باێەم رۊ مەکە لە رۊ نەتەوەێ ئاێەم قەسەم وەو دار سزیاێ سییە عۆمرێگە ئاێەم دی دووسد نیە بگر وە کووڵەو داخ و ژانەگەد بوو بنە لە بوو سەختی سانەگەد ئەێ داخوو ژانە گیشتێ ئڕا ئۊیەس ئۊشن هەر داخێ سەختە ئڕا کۊیەس 31 مرداد 94 رەزا مەوزوونی آدرس فایل صوتی شعر داخ دار جهت دانلود با صدای آقای موزونی http://opload.ir/downloadf-62a3f3231af21-mp3.html  لە ئەوەڵ ئەێ بابەتە جی دێرێ لە نوو هاتن وەهار و ساڵ تازەێ کوردەواری وە گیشت ئیوە هاوڕێیەیل عەزیز پیرۆزبایی بۊشم. بڵام ئەێ بابەتە تەنیا تەبریک و پیرۆزبایی نییە ، یەێ دەرد نادیارە ئڕا ئیمەو دەرد گەوراێ ئڕا جەنگەڵەیل زاگرۆس ... وە راسی تا ئێرنگە وەختێ وە دامان کۊیە چیمنە چەن کەڕەت وە ئۆقووفەو(با دقت) سەێر دار و کەژ و کۊیەگان کردیمنە!؟ دار و جەنگەڵەیل ک هەم ئاێەم وە ئاگردان و سزانن هەم وە کشت و کاڵ وە هەم مەێمان ناوەختێگ جوور تەپ و تووز و خاک خۆڵ دنیا لێیان کردێیەسە سوو گۆنووژێگ!(استعارە از اوضاع وخیم) بڵام گەپ ئمڕوژ م دەرد و ژان خراوترێگ ئڕا بەڕۊیە ک وە مۆخوڕ ناسیاێە. دڵنیام ک تا ئێرنگە کەمتر کەسێگ ئەێ کەلیمە وە گووشێ خواردێیە! ئەێ مۆخوڕە دەرد گەوراێگە جوور سەرەتان ئڕا دار بەڕۊ ک وە یەێ مدوو(دلیل) نادیارێگ خوەێ وە زوور بڕێدە مل بەڕۊیەو بوودە بەشێگ لە دارەگە و تا هاز ها لە گیانێ لە دار بەڕۊ مژێد و پەل پەل وشکێ کەێد تا وەختێگ ک دار بەڕۊ لە پا درارد و ئەوسا خوەیشێ وشک کەێد. وە راسی ک دەرد سەرەتانێگەو ئەقەرەیش وڵاوا بۊیە(گسترش یافتە) ک وە سەختی دەرمان بوود! ئێرنگە یەێ پرسیار گەوراێگ هەس ک خوەێ نیشان دەێد: ئەێ دەردە لە ناو ئەێ دەورەێ هەر کە ئڕا خوێیە کی باێەد دەرمانێ بکەێد!؟ کی باێەد وە هاوار جەنگەڵەیل زاگرۆس بڕەسێد. جەنگەڵەیلێگ ک چەن هزار ساڵە جوور داڵگ دڵسووزێگ، داڵگ و باوگەیل ئیمە لە داوان بێ منەت خوه ێیان بازڵەوا کردنە (بزرگ کردن و پرورش دادن)، تا ئێرنگە، ک جوور ئەمانەت گەوراێگ ئڕا مناڵەیل بانان رەسیەسە دەس ئیمە... . تکام (خواهش) لە ئیوە هاو وڵاتیەیل یەسە ک لە ئەێ وەهار رەنگینە ک داڵگ تەبیعەت و سرۆشت وە ئیمە پێشکەش کردێیە وە ئەنازەێ بەش خوەمان ئڕا دەرمان ئەێ دەرد زاگرۆسە بەشداری بکەیم. رێ ئاسانیشێ ئڕا بەشداری لە دەرمان ئەێ دەردە یەسە ک لە هەر شوونێگ مۆخوڕ وە قەێ دارەو دیمن وە یەی لەونێگ(روش) لە دار بەڕۊ جیاێەو بکەێم. ئڕا دەس وە پێ کردن لە دەرمان ئەێ دەردە من و چەن نەفەر لە هاو شاریەیلم وە قەد هاز و توانای خوەمان بەشداری کردیمنەو کەیم. هیوا دارم ئیوە هاو وڵاتیەل و هاو ڕێیەیل عەزیزیش لە ئەی بابەتە وە قەد تواناێ خوەدان بەشداری بکەین. لە هۊرمان بوود ک تەبیعەت و سرۆشت ئەمانەت گەوراێگە لە دەس ئیمە ئڕا مناڵەیل بانان... . وە هیواێ ڕزگار بۊن جەنگەڵەیل زاگرۆس لە ئەێ دەردە... . لە شوون ئەێ بابەتە وێنەێ چەن گلە دار بەڕۊ ک گرفتار ئەێ دەردە بۊنەو نێشان دریاێە ک وە کومەک چەن نەفەر لە هاو شاریەیلم دەرمانێان کردیمنە. شوون بابەت
هاتن ساڵ تازەێ کوردەواری 2715 وە تمام ملەت کورد پیرۆزبائی ئۊشم. هیوا دارم ساڵێگ پڕ لە خوەشیو سەر کەوتن داشتۊن.    سەرکەوتنی کوبانی پیرۆز بێت بە هیوای ڕزگار بوونی تەواوی کوردستان لە دەس چەتە پیسەکان داعش
کوبانی.... وە ڕاسی کەلیمەو وشە ناتەوانە لە نیشان دانوو بڵاو کردنەوەێ مقاومەتوو بەرخوەدان ئەێ شارە. شارێ ک فەرە تر لە 100 ڕوژە لە بەرابەر چەتەگان داعش وە گیانوو دڵ بەرخوەدان کەێد. هاوڕێان عەزیز قسیەیل ڕەنگین خوەدان لە بارەێ ئەێ شاروو قارمانەگانێ بنۊسن تا وە ناو خوەدان لە ناو ماڵپەڕ خوەدان بڵاو بکریەێد تا وەێ جوورە نیشان بەیم وە ڕاسی کوبانی تەنیا نیە.....  Ali : وە هیواێ ڕزگار بۊن کوبانی... کاکه ئۆمید لە کامیاران : کوبانی جیگاێ دلیران سیمین خانم له کرماشان : وە ڕاسی ک کوبانی تەنیا نیە کاکه عبدالله له ماڵپەڕ ئێڤار : Kobanî wekî endamek meye Pîroziya wî , pîroziya meye
ئڕا گیشت دۊیەتەیل کورد وە سپاس ئەیە ک یەێ ڕووژ بوونە داڵگەیل قارەمان وڵاتەگەمان ئڕا پارێزەوانی لە فەرهەنگ و زووان کوردەواری. لە کوتائی کامین بەیان بێ ناز گرەوسیایدە گ ئیقەرە رەنگینی!؟ ئامیژەن چەن ماچ دەم بەیانی گ ئەێ چۊنە وە چۊز کەفتێ و خۆدا رەژدیدەید!؟ هەر چێ هەید رەنگینی دۊیەت کورد... (هەڵوێژیاێ لە ڕومان ئاگر مەلۊچ نۊسەر عەباس جەلیلیان* ئاکو*)   برای دیدن ادامه عکسها اینجا کلیک کنید. گوورانیەیل مەسعوود عەزیزی(کاوان کەلهۆر) پیشکەش وه ئیوه هاورێیەیل عەزیز
کەلهۆر.mp3 بەو دەرمانم بکە.mp3 لەیلی.mp3  مالپەڕ میلکان کەلهوڕ له لاێەن خوێا هاتن سال 2714 کوردی وه تمام مەردم کورد له هەر چوار پارچەێ کوردستان پیروز بائی ئۊشید. هیوا داریم سالێگ پڕ له خوەشیو سەر کەوتن داشتۊن. بژی کورد 
 وه ڕاسی یەکێ له ناودارترین هوره چڕەیل کەڵهوڕ سەیقولی کشاوەرزه. ئەێ بەڕێزه له ساڵ 1320 هەتاوی له ئاوایی وه ناو لالەوەن (یەکێ له ئاواییەیل دەیشت ماێشت) هاتێەسه دنیاو تا ئێرنگەیش له ئەو ئاواییه نیشته جاس .بەڕێز کشاوەرز له قەوڵ خوەێ له تەمەن 14-15 ساڵانا وه گووش تەکانن له هورەیل هوره چڕەیل گەوراێ ئەو زەمانه جوور عەلی نەزەر مەنووچهری و ڕووسەم زابۆڵی و... دەس کردێەسه هوره چڕین وه تا ئێرنگەیش خەریک ئەێ هۆنەرەسه. هیوا داریم هەمیشه لەشێ ساق و عۆمرو تەمەنێ بەردەوام بود و جوور جاران وه ئەێ ئاواز ئەهوراییه خزمەت بکەێد. له لینک خوار تۊیەنین هورەێ دڵ نشینێگ له بارەێ پیری له بەڕێز کشاوەرز وەربگرین. دڵنیام ک وه شنەفتن ئەێ هوره ڕێز و ئترام بیشترێگ ئرا گەورایل خوەمان دانەیمن. هوره پیری له_سیقلی کشاورز.mp3
گەرمەسێر......    وە ڕاسی زۆڵم فەرە گەوڕەێگە وە سروشت خوەمان... وە هیواێ ئەو ڕۆژە ک وە قەێر ئەێ تەبیعەتوو سروشتە بزانیم.
" داڵگ " گەرمی کوانێ و نۊر ماڵ ها وە پیدەو داڵگە ناێدن ئەو ڕووژە ئاگر و نۊر بۆکۆشیەێدەو داڵگە ئۊشن بهەیشت ها ژێر پاێ ت داڵگە وە خۆدا بهەیشت کەمە ئڕاێ ت داڵگە
" تەنیای ئێواران " لەو ڕووژەوا ک چیدە ئاگر نیشتەو میلکانم لە دۊریید سزیامە نەمەن ئازای سقانم م مەنمەو خوەر ئاواو تەنیای ئێوارانمە بەورەو عەزیز دووارە بێ هازە ئەێ گیانمە
یافته های جدید باستان شناختی در منطقه تپه چێاگاوانه در اسلام آباد غرب بقایایی از دانه های گندم. جو و عدس را از یک کلونی انسانی متعلق به 12 هزار سال پیش نشان میدهد. از سال 2009 حفاریهایی به رهبری "نیکولاس کونارد" باستان شناس دانشگاه "توبینگن" آلمان در این منطقه آغاز شده بود. طبق فرضیه ی پیشین دانشمندان منشأ کشاورزی در منطقه ای در غرب هلال حاصلخیز (دانشمندان اصطلاح هلال حاصلخیز را به عنوان منشأ پیدایش کشاورزی در خاور میانه نام میبرند) در بین عراق و ترکیه و سوریه و اردن میدانستند اما با یافته های جدید دانه های متلعق به 12هزار سال پیش به همراه اشیائی از دوران سنگی انسانی در تپه های چغاگاوانه در اسلام آباد غرب(در استان کرمانشاه در منطقه زاگرس) منشأ کشاورزی های اولیه را به ایران منتقل میکند. منبع پیام نمای شبکه 3 در تاریخ 16/6/1392 در ادامه مطالب توضیحاتی درباره این تپه باستانی آورده شده است. ادامه مطلب
ماڵپەڕی میلکانی کەڵهۆڕ لە لایەن خۆیا کووچی دووای شاعیر گەورەی کۆرد شێرکو بێ‌کەس بە هەمووی کۆردان تەسلییەت عەرز ئەکات. ناو و بیرێ بۆ هەموو ڕۆژان بەردەوام.........
در سال 1300 شمسی در روستای توره سرخك اسلام آباد در خانواده ای كه نسل اندر نسل هوره چر بوده و صدای خوش داشتند به دنیا آمد (در بعضی منابع و مقالات او را اهل كرندغرب دانسته اند كه صحیح نیست). از همان كودكی با طبیعت دوستی گزید و این ارتباط برحس سرشار و ذوق لطیف او تأثیر عمیق گذاشت....... برای دانلود هوره "علی نظر" وادامه متن اینجا کلیک کنید
برگزاری جشن باشکوه نوروز در شهرستان اسلام آباد غرب- کرماشان لە تەرەف خوەمو تمام مەردم کۆرد زوان وە تایبەت مەردم کەڵهۆر لە ڕووژ هەڵات کۆردستان لە تمام عەزیزەیلێ ک وە داشتنو بۊن ئەێ هەمگە سەختیەو تۊەنسن دۊاێ 40ساڵ ئەێ جەژنە بخەنەو ڕێ تەشەکۆرۆ قەدرزانی کەم. جی دێرێ لەێرە لە جناب داریوش مرادی ؛ فراد جەهانبەیگی؛سجاد جەهانفەرد؛ خاتون سوما ئەمینی وە هەلێوا شاعر گەورەێ کەڵهۆر کاک سەعید عبادەتیان و گوورانی بێژ دەنگ خوەش کۆرد کاک حۆسەین سەفامەنش ک وە هەرچێ خاس ئەو ڕێ کەفتن ئەێ جەژنە کومەک کردن تەشەکۆر بکەم. وە هیواێ ئەو ڕووژە ک تمام مللەت کۆرد بتۊەنن ئەێ نەوروز کۆردەواریە هەر چێ خاستر وە بێ هیچ مۆشکڵوو دەغدەغەێ جەژن بگرن. هەر بژی کورد   بقیە عکسها در ادامە مطالب ئڕا نووڕسن ئەو دیواێ وێنەگان لەێرە کرتە بکەن(ادامە مطالب)
"هه‌ڵپه‌ڕكه" ناو تازه‌ترین ئالبوم هونه‌رمه‌ند جوان و ده‌نگ خوه‌ش كورد "مه‌سعود عه‌زیزی"ه ك بڕیاره له نه‌ورووز 2713ه‌ی كوردی بڵاوه‌و بكریه‌ێ.
له‌باره‌ی ناوه‌ڕوك ئالبومه نووه‌گه‌ی هه‌میش وت: "ئالبوم هه‌ڵپه‌ڕكه، 8 تراك گورانی له‌خوه‌ێ گردێه ك تراكیگی وه زوان سۆرانی و تراكیگیشی وه‌زوان هه‌ورامی و ئه‌و باقییشی وه‌زوان خوش كه‌ڵهوڕیه. تێكست گورانییه‌گان له‌لایه‌ن هه‌ر كام له شاعره‌یل: سه‌عید عباده‌تیان، په‌رویز به‌نه‌فشی و ئاراس جه‌واد نویسیانه، كار دابه‌شكردن و موزیكیش له‌لایه‌ن هونه‌رمه‌نده‌یل ده‌یڤید نیازی و سه‌عید لوتفی ئه‌نجام دریاس". دانلۆد دۆ گوورانی لە کاوان کەڵهۆڕ (مەسعوود عەزیزی) ئڕا وەرگرتن لە سەر لینکەگان خوار کرتە بکەن  آلبوم جدید شاعر گرانقدر کلهر زبان سعید عبادتیان با نام "داخ دوران" روانه بازار شد. این آلبوم که توسط شرکت سروه تنبور منتشر گردیده شامل هشت قطعه میباشد. نثر و صدای این آلبوم توسط آقای سعید عبادتیان به زیبایی اجرا شده و با موسیقی دلنشین استاد خشایار رشیدی و همچنین گروه تنبور نوازان چنگ رام کامل گردیده است. علاقه مندان به این آلبوم میتوانند در "ادامه مطالب" این قطعات را دانلود کنند. ادامه مطلب یه ک نیشتمان چوار دانه یه‌ک نابێ به چوار، ئه‌بێ به یه‌ک چوار ده‌ست و قاچ نابێ به چوار، ئه‌بێ به گیان کرماشان و سلیمانی و قامیشلو و وان نابێ به چوار، ئه‌بنه خاکی یه‌ک نیشتمان چوار زاراوه، چوار قاسپه‌ی که‌و نابێ به چوار ئه‌بنه شیرین ترین زمان، به خوشترین ده‌نگی جیهان... با توجه به نوع سیستم عامل (ویندوز) مورد استفاده خود لطفا یکی از فایلهای زیر را دانلود کرده و سپس طبق راهنمای نصب و استفاده ای که به زبان پارسی آماده شده است عمل کنید. جهت دانلود به ادامه مطلب بروید. ادامه مطلب"دانلود" طبقه بندی: دانلود فونت و صفحه‌کلید کوردی با راهنمای نصب، |
لە بارەێ ماڵپەڕ
امکانات وب
| ||
| [قالب وبلاگ : سیب تم] [Weblog Themes By : SibTheme.com] | ||||
