نکاتی برای ایجاد محدوده اسایش زیست-اقلیمی

¨ فرم ساختمان مکعبی شکل و با بریدن قسمتی از مکعب و پر نمودن حفره ایجاد شده با سایه (سایه دیوار-درخت-پیچک-چفته مو)و هوای خنک شده بوسیله تبخیر اب سطح چمن،برگ درختان،حوض و فواره میتوان اقلیم نسبتا مناسبی در ساختمان ایجاد کرد که در اطراف باغچه داخلی پلان ساختمان ازاد و ساختمان درونگراست.

¨ در زمستان اتاقهای رو به جنوب ودر تابستان اتاقهای رو به شمال استفاده میشود ¨ میزان تهویه طبیعی در روز را باید به حداقل میزان ممکن رساند چون با سرعت هوای 15 متر بر ثانیه که از طریق درز پنجره ها تامین میشودامکان سرد شدن بدن از طریق تبخیر عرق بدن وجود دارد. ¨ در عصر و شب تهویه طبیعی امکان سریع خنک شدن هوای داخلی را بوجود میاورد نیاز به کوران در عصر و شب وجود پنجره های بازشو را ضروری میسازدام باید توجه داشت راندمان تهویه با اندازه پنجره ها متناسب نیست بلکه محل ،شکل و نحوه باز شدن پنجره ها مهم است . ¨ در مناطقی که گرد و غبار وجود دارد ساختمان بر روی پیلوتی قرار میگیرد مقدار بسیار کمی از گرد و غبار و شن موجود در هوا را دریافت مینماید،چون معمولا در ارتفاع بیش از 10 متر میزان شن موجود در هوا به شدت افت مینماید. ¨ نوع سیستم مکانیکی مورد نیاز به دلیل بالا بودن رطوبت هوا و بدلیل گرمای زیاد کولر گازی یا سیستم تهویه مطبوع پیشنهاد میشود.در زمستان با توجه به شرایط حرارتی با طراحی مناسب ساختمان که مستقیما از انرژی خورشیدی استفاده کند درصد بالایی از انرژی گرمایی را میتوان به وسیله انرژی خورشیدی تامین کرد و فقط در ماهههای اذر و دی استفاده از وسایل مکانیکی ضروری است.ماههای بهمن،اسفند و ابان به منطقه اسایش نزدیک هستند و در نیمه اول سای به جز ماههای اردیبهشت و شهریور در بقیه ماهها نیاز به وسایل مکانیکی است.

¨ در هر صورت بهره گیری از انرژی خورشیدی،کاهش اتلاف حرارت ساختمان و جلوگیری از تاثیر هوای گرم خارج و تابش شدید افتاب بر ساختمان و ایجاد رطوبت در فضای محصور داخلی از اهداف عمده طراحی اقلیمی در یزد است.

ویژگی های بافت قدیم شهری و روستایی یزد

¨ استفاده از باد مطلوب و تابش افتاب در طراحی ساختمان

¨ بافت شهری به هم فشرده و ابنیه متصل به هم

¨ کوچه ها باریک (برای عبور 2 نفر) وپیچ در پیچ و قرار گرفتن معابر بر روی خط شکسته

¨ خانه هایی با دیوارهای نسبتا بلند جهت سایه اندازی

¨ فضای شهری کاملا محصور به وسیله برج و باروی شهر

 

1 کلیه بناها به جز حمامها دارای حیاط مرکزی میباشند .

2 قرار دادن کلیه بازشوها رو به حیاط (بخاطر حوض وسط و باغچه) /مسدود نمودن جداره خارجی ساختمان بجز در ورودی

3 بامها اغلب قوسی و گنبدی شکل به خاطر اینکه چوب در مناطق کویری یافت نمیشود، گرمای تابشی را باز میگرداند،دهانه وسیعی پوشیده میشود،پس دادن گرمای شبانه در سرمای شب

4 استفاده از دیوارهای قطور و مصالح با ظرفیت حرارتی بالا

5 سطح خارجی دیوارها اغلب سفیدکاری شده تا اثر تابش افتاب کاهش یابد(یا استفاده از کاهگل ) .

6 قرارگیری بخشی از ساختمان در دل زمین جهت بهره گیری از شرایط گرمایی متعادل عمق زمین با ایجاد زیرزمین

7 ارتفاع سقف ها زیاد منظور شده است.

8 از ایجاد کوران هوا و ورود هوای خارجی به ئاخل از طریق بازشوهای خارجی جلوگیری به عمل امده در عوض عناصر دیگری چون بادگیر برای خنک نمودن هوای داخلی پیش بینی شده است.

9 جهت مطلوب ساختمان 25 درجه شرقی است. (بین 0 تا 35 درجه نیز قابل قبول است.)

10 جان پناه بلند بامها (حداقل 1 متر) خانه را از انظار محافظت کرده به علاوه ضلع مناسبی است در مقابل باد نامطلوب ،روی بامها و کوچه ها سایه انداخته ،کوچه ها و حیاطها را گودتر میسازد

حیاط مرکزی

بامها قوسی و گنبدی شکل

بافت فشرده و سقف های گنبدی

سطح خارجی دیوارها اغلب سفیدکاری شده

قرارگیری بخشی از ساختمان در دل زمین

ارتفاع سقف ها زیاد منظور شده است

بادگیر برای خنک نمودن هوای داخلی و توجه به جان پناه

تحلیلی بر طراحی ساختمانهای بافت قدیم

¨ ایوان یا تالار بخش اصلی خانه ها در شهر یزد و روبه شمال شرق واقع شده است.جهت ایوانها عموما پشت به قبله است. کف ایوان را 2 یا 3 پله بلندتر از کف حیاط بوده و ایوان به حیاط مسلط می شده است. در این اختلاف ارتفاع هواکشهای سردابی را که زیر قسمت تابستان نشین قرار می گرفته پیش بینی شده است.سرداب معمولا زیر ایوان و پنج دری وسط پیش بینی می شده است و در بعدازظهرها ی گرم تابستان استفاده می شده. ¨ هرچند سعی می شده ایوانها به سمت باد خنک ساخته شده ولی به خاطر بسته بودن و فشرده بودن مجموعه بیشتر از بادگیرهاست که شهر تنفس می کند. ¨ جهت شمال شرقی بخش اصلی خانه یعنی تابستان نشین قرار گرفته که عمدتا در سایه قرار بگیرد. ¨ روبروی این بخش،در ضلع جنوب غربی قسمت زمستان نشین ساخته شده که از افتاب مطبوع بهره گیرد.صاحب خانه بسته به وسع و توانایی دو طرف دیگر حیاط را می ساخته است. ¨ خانه هایی که حیاط در مرکز و چهارطرف ان راساختمان فرا می گرفته را چهارفصل می نامیدند ولی اهمیت معماری در قسمت تابستان نشین است.

تحلیلی بر طراحی ساختمانهای بافت قدیم(بادگیر)

نامهای باستانی وگوناگون آن مانند واتفر، بادهنج، باتخان، خیشود،خویش خوان ،خیشور، ماسوره و هواکپ بر می آید که پدیده ای بس کهن است

¨ هنگامی که درمنطقه باد مطلوب،باد غالب است از بادگیرهای بلند و 4 طرفه استفاده میشود.وقتی بادهای پرگردوخاک کویری را شاهد هستیم بادگیر خوب کار نمی کند و در عوض مکشهایی که به جای بادگیر پیش بینی شده هوای سردابها را خنک می کند . ¨ جریان هوا در خانه بدین صورت است که دهانه سرداب زیر ایوان ساخته می شود و مختصر جریان هوا در حیاط از راه دهانه سرداب به سرداب،و به وسیله دو یا یک مکش به بالا کشیده میشود. ¨ بادگیر در خانه معمولا در محلی قرار میگیرد که با توجه به وسعت خانه و تعداد ان ،قسمت تابستان نشین را خنک کند. اتاقی را که بیشتر در تابستان مورد استفاده قرار میگرفته را بادگیر میگذاشتند. ¨ یک حالت قرار گرفتن بادگیر درست در محور اتاق پنج دری وسط یا در دو طرف ان و یا در محور تالار بوده که معمولا به سرداب زیر نیز راه داشته است. ¨ در شهرهایی که باد مطلوب جهت مشخصی دارد به بادگیر یک طرفه برخورد می کنیم ،در این گونه مناطق بیشتر ایوانها و بادگیرها به علت باد مطلوب ساخته شده و شهر جهت محسوسی به خود میگیرد. در برابر بادهای طوفانی که بر پشت بادگیرها می وزد، اینبادگیرها کار مکش را انجام داده و هوای داخل را بیرون میکشند.

 

جهت گرفتن شهر به وسیله بادگیرها

تحلیلی بر طراحی ساختمانهای بافت قدیم (خانه های چهار صفه)

نمونه دیگر خانه های چهار صفه است که بدون وجود بادگیر خانه را خنک میکند.

در وسط ساختمان،بالای چهار طاقی وسط، یک هواکش قرار دارد که چهار طاقی را نیز روشن میکند.

 

چشم انداز آینده بادگیر

فتحی معمار مصری كه تلاش فوق ‌ العاده ‌ ای برای تلفیق معماری سنتی و تكنولوژی روز خود انجام داده است، از یك پمپ آب در داخل كانال بادگیر ساختمان ‌ هایش استفاده می ‌ كرد كه با ایجاد فواره ‌ ای در روزهایی كه هوا گرم و پرگرد و غبار بود، هم از میزان گرما و هم از میزان گرد و غبارمی ‌ كاست . علاوه بر موارد گفته شده، طرح ‌ های دیگری در سایر كشورها كه با تكیه به تهویه طبیعی طراحی
شده به عنوان مثال در مركز فروش بلوواتر انگلیس هوای تازه از طریق دنباله ‌ ای از بادگیرهای مخروطی با ارتفاع دو متر تامین می ‌ شود این بادگیرها روی بام سوار شده ‌ اند تا هوای خنك ‌ تری را بهپایین فرستاده و آن را در فضای داخی پخش كنند. آنها در فاصله 15 متری نسبت به هم و روی محور مركزی مجتمع قرار گرفته ‌ اند و پس از دریافت جریان هوای خارجی، هوای تازه را به داخل ساختمان می ‌ فرستند . همچنین برج آرموری چین شامل مجموعه ‌ ای از بلوك ‌ های هم ‌ شكل سوار شده بر یكدیگر با كاربری اداری، خرده ‌ فروشی، هتل و مسكونی است. در فصل تابستان یك بادگیر هوای تازه را به سمت پایین دهلیز میانی سوق می ‌ دهد. سپس این هوا از جداره ‌ ها به سمت بیرون كشیده می ‌ شود. در فصل زمستان این بادگیر هوا را از بدنه ساختمان و مجرای جذب كننده ‌ های خورشیدی به سمت خود می ‌ كشد و از ساختمان خارج می ‌ كند . نمونه قابل ذكر دیگر لیستر انگلستان است میزان مصرف انرژی در ساختمان كوئینز دانشگاه مونتفورت، نصف انرژی مصرفی در یك ساختمان معمولی مشابه این بنا است كه در آن سیستم تهویه مطبوع استفاده شده است. بادگیرهای مرتفع جلو اغتشاش هوایی را گرفته و برای انتقال هوای داخل به خارج از بنا طراحی شده است .