• نه، من این جمله را قبول ندارم، زیرا منشور كورش از ایران بیرون نرفته است كه بخواهد روزی برگردد. این اثر از بابل كه یكی از شهرهای تاریخی عراق به شمار می‌رود خارج شده و به موزه بریتانیا رفته است، اما به اشتباه بسیاری در محاورات شخصی خود می‌گویند به عنوان مثال منشور كورش به ایران بر می‌گردد.

• ببینید من روی سایت موزه بریتانیا چیزی در این باره ندیدم؛ اما این كشف می‌تواند از نگاهی درست باشد، زیرا بریتیش میوزیم در دنیای معاصر، گنجینه عظیمی از تاریخ باستان را در دل خود پنهان كرده است. خود من نزدیك به 150 جلد از گل نبشته‌های آن را چاپ شده دیده‌ام كه نشان از مخزنی بزرگ در این زمینه دارد. این مساله می‌تواند بازپیدایی قطعه‌ جدیدی باشد كه در این گنجینه عظیم نگهداری می‌شود یا آن‌كه توجه به تكه‌ای دیگر باشد كه در گنجینه‌های دیگر دنیا وجود داشته و این روزها در اختیار بریتیش میوزیم قرار گرفته و البته شناسایی شده است. باز هم تاكید می‌كنم كه من تاكنون چیزی در این باره روی سایت رسمی این موزه ندیده‌ام.

• خیلی كمك می‌كند، زیرا اطلاعات ما اكنون به هر حال قطعات شكسته شده‌ای است كه جسته و گریخته از چیزی كه ما از سال 1972 شناسایی و مولاژ آن را تهیه كرده‌ایم به دست آمده و این تكه‌های جدید می‌تواند اطلاعات تازه به ما بدهد. ببینید ما اكنون اطلاعات جالبی از روی این منشور داریم. به عنوان مثال هزینه‌های روزانه برای پرستشگاه اسگیله (معبد مردوك، خدای بزرگ بابلی) چقدر بوده است. با این اطلاعات می‌دانیم كورش شروع به بازسازی دیوار حصار شهر كرده است كه در جایی از این منشور بصراحت می‌گوید خودم تكمیلش كردم. در آن زمان چون رود فرات از وسط بابل می‌گذشته، جاهایی كه احتمالا آسیب دیده با قیر و آجر بازسازی شده است. در هر صورت كشف این قطعات صددرصد اطلاعات كامل‌تری به ما می‌دهد كه چه اتفاقات دیگری در آن زمان روی ‌داده است و ایرانیان باستان به چند درصد از دانش و فناوری رسیده بودند كه خواسته‌اند آن را روی منشوری حك كنند.

• بله قیر. ما از خیلی پیشتر‌ها قیر را در ایران باستان به كار می‌بردیم. زیرا اولا این‌كه قیر طبیعی از زمین به بیرون می‌جوشیده است، هم در عراق و هم در ایران. ما اكنون در نزدیك مسجد سلیمان می‌بینیم كه چشمه‌های قیر طبیعی هنوز هم وجود دارند. در عراق هم از این چشمه‌های قیر كناره رود فرات وجود دارد. شما در گورهای شوش پیش از این‌كه عیلامی‌ها به شوش بیایند ظرف‌های قیری بسیار مستحكمی می‌بینید. فرانسوی‌ها كه در این محوطه‌های تاریخی كار می‌كردند، می‌گفتند ما نمی‌دانیم در آن زمان ایرانیان چگونه این كاسه‌ها را پرورانده‌اند كه از سنگ سخت‌تر شده است.

• ببینید آن قسمت حقوق بشر این منشور بخشی از گزارش كورش از فتح بابل است. آن قسمت نهایی كه حالا یك تكه نیز به آن چسبانده شده در واقع سرانجام كار است كه به عنوان مثال كورش چه كارهایی پس از فتح در بابل انجام داده است. این كتیبه نوشته روحانیون پرستشگاه مردوخ در بابل است. این منشور چندین بخش دارد، اما در بخش اول آن آمده است كه وقتی نبونید (بخت‌النصر) پادشاه بوده و بیداد و ستم روا می‌داشته، خدایان خشمگین شدند و شهرهایشان را رها كردند و مردوخ در شهرها به دنبال یك آدم دادگر گشت و كورش را پیدا كرد و دستش را گرفت و رهنمون شدند به سمت بابل. می‌توان گفت كورش بزرگ، بی‌جنگ و خونریزی و تنها در عرض یك روز یا حداكثر 2 روز بابل را فتح كرده است؛ به عنوان مثال 2 روز قبلش می‌بینیم كه كورش در 60 كیلومتری بابل بوده است و 2 روز بعدش در بابل بوده است. یعنی 10 مهرماه 538 قبل ازمیلاد در 60 كیلومتری بابل بوده و 12 مهرماه نیز در خود بابل بوده است و این‌كه در بخش دیگری از منشور از اهدای هدایایی گفته شده كه از كل جهان آن روز برای كورش آمده و سپس پادشاهی‌اش را پذیرفته‌اند. اما در مورد آن تكه حقوق بشر منشور تنها این نكته است كه كورش می‌گوید: «سربازان من دوستانه در كاخ بابل قدم برمی‌داشتند و دوستانه بوده است هر كاری كه انجام شده و من هم نگذاشته‌ام كسی كس دیگری را اذیت كند و بترساند، و بعد از این گزارش‌ها ادامه می‌دهد: «خدایان من خشنود شدند و با شكست مردوخ برای من و سربازانم و فرزندانم دعا كردند» و سپس می‌گوید كه آن‌گاه من این كارها را در بابل كرده‌ام. البته این تنها بخشی از منشور است كه برای شما بازگو كردم، اما قسمت حقوق بشر منشور بخشی از اطلاعات فراوانی است كه این منشور می‌تواند به ما بدهد.
  

• نه، به هیچ وجه من با این موضوع موافق نیستم؛ زیرا اولا این كتیبه نوشته روحانیون بابل است و برای بابل نوشته شده است؛‌ كارهایی كه كورش در بابل كرده است. اگر گزارش فتحی باشد كه به جاهای دیگر فرستاده شده باشد به احتمال 99 درصد می‌توانسته به خط آرامی (خطی است كه آرامی‌ها از عبری گرفته و به اشكال مختلف درآورده‌اند.) نگاشته شده باشد. چون زبانی بوده است كه تمام غرب آسیا (از عراق و خود بابل) در زمان كورش به كار می‌بردند. از سویی غرب بابل یعنی غرب عراق، سوریه، فلسطین همه‌ چون خطشان آرامی شده بود، پس آرامی می‌دانستند، بنابراین منشور نمی‌توانسته به خط میخی نوشته شده باشد، بلكه به آرامی نوشته شده است. با این اوصاف اگر واقعیت این گونه بوده است (البته منهای آن قسمتی كه كورش در بابل چه كرده است) دیگر برای اقوام دیگر نیازی نبوده است كه این منشور فرستاده شود. به همین دلایل كه گفته شد شك دارم كه از این منشور تعداد بیشتری وجود داشته و به اقصا نقاط جهان فرستاده شده باشد.
  

• قطعه قبلی را در دانشگاه ییل پیدا كرده‌اند و می‌تواند تكه‌ها همه جای دنیا باشند.

• من نشنیدم، اما اگر وجود داشته باشد بسرعت ترجمه‌اش را در سایت موزه بریتانیا اضافه می‌كردند. من هفته پیش در سایت موزه فقط خبر پیدا كردن قطعه‌ای را دیدم كه سال 1972 پیدا شده و دیگر هیچ خبر جدیدی در این زمینه اعلام نشده است.

• بله، ممكن است و من و عده دیگری هم‌چنین تصور می‌كنیم كه این تعلل به عمد صورت می‌گیرد.

• برای این‌كه انگلیسی‌ها موضوع امنیت شیء تاریخی خودشان را مطرح می‌كنند؛ زیرا یك سند با ارزش باستانی را دارند و به قول خودشان نمی‌خواهند خطری وجود داشته باشد. حالا هرچقدر هم بیمه‌اش بكنند مهم نیست. غربی‌ها معتقدند مونالیزا را 100 میلیارد دلار بیمه كنید، اگر خراب شد دیگر مونالیزا نیست. آثار باستانی كه دیگر نمونه نخواهند داشت، هركدام به نوبه خود یك شیء بسیار با ارزش كهن هستند كه دیگر تكرار نمی‌شوند. آنها با این تصور كه شاید امنیت اثر در ایران تامین نشود نمی‌خواهند به ایران بیاید.

• این یكی را نمی‌دانم.

• خب برای پاسخ این پرسش باید خاطره‌ای تعریف كنم. یادم می‌آید تابستان 1333 بود كه من به موزه ایران باستان رفتم. درست زمانی بود كه كشفیات تپه مارلیك به نمایش در آمده بود. دوباره در سال 1335 كه دانشجو بودم به این موزه رفتم و در نهایت سال‌ها بعد از آن كه مدت‌ها ایران نبودم، وقتی برگشتم و دوباره به موزه ایران باستان رفتم دیدم در طول چندین دهه تنها كم و بیش یك یا دو شیء اضافه شده بود و البته همان چیزهایی كه از قدیم وجود داشت در همان محل قدیمی دوباره وجود داشتند. بی‌آن‌كه موزه هیچ تغییری داشته باشد یا آن‌كه مقاوم‌تر شود. ببینید نگهداری آثار تاریخی در موزه ویژگی‌های خاصی می‌خواهد. به عنوان مثال دانشگاه شیكاگو موزه بسیار كوچكی دارد، اما این موزه كوچك هم قسمت مخزن و هم قسمت نمایش آن طوری ساخته شده است كه در تمام مدت سال با یك درجه رطوبت معین و 21 درجه سانتی‌گراد ثابت است. ببینید چندین میلیون دلار برای این مهم در این موزه خرج كرده‌اند تا آثار تاریخی این موزه كوچك در نهایت دقت نگهداری شوند.همه این خرج‌ها فكر می‌كنید به خاطر چه بود؟ تنها برای این‌كه مسوولان این موزه دیدند یك تكه پارچه تاریخی كه در این موزه نگهداری می‌شود ممكن است در صورت گرما و رطوبت از بین برود. رفتند و كل مجموعه را با صرف هزینه‌های چند میلیون دلاری تغییر دادند.البته باید بگویم كار من موزه‌داری نیست و اطلاعاتی در مورد موزه ملی ایران ندارم كه اشیا در این موزه اكنون چگونه نگهداری می‌شوند.
  

• مثلا چه موضوعاتی؟

• اگر كسی روند نوشتن نوشته‌های باستانی بین‌النهرین را بداند، این صحبت را نمی‌كند، زیرا نوشته‌های باستانی روال بخصوصی دارند. معمولا با تركیب كلمه آن‌گاه كه... شروع می‌شوند، سپس گزارشی از اتفاقی می‌دهند و بعد در انتها می‌گویند به عنوان مثال بعد از این اتفاق من چنین كاری كردم.ببینید در این منشور بخش اولش كه نمی‌تواند در مورد خداپرستی باشد برای این‌كه درباره ظلم و ستم و جوری است كه نبونید (بخت‌النصر) روا می‌داشته است. در آخرش هم ما می‌توانیم ببینیم چه كارهایی كرده است. حالا جایی شاید سطر آخرین منشور به این موضوع اشاره كرده باشد كه البته من نمی‌توانم در این باره اظهار نظری بكنم.
  

• خب باید این تكه‌ها سرانجام در جایی بچسبند كه ترجمه شوند.

• منظورتان دقیقا كدام كتیبه است؟

• كتیبه بیستون هم یك روال تاریخی را بازگو می‌كند. این كتیبه وقایع یك دوره بخصوص را شرح می‌دهد كه باز یك نتیجه‌گیری دارد و در انتها هم یك پند و اندرز به خوانندگان كتیبه. كتیبه‌های ما همه‌شان همین‌طور هست. ابتدا شرح می‌دهند كه چه شده و سرانجام چنان شده است.

• این‌كه بازسازی بخشی از پرستشگاه مردوخ و البته نذر و نذوراتی كه در این پرستشگاه صورت گرفته دلیل موجهی نیست كه برای تمام دنیا فرستاده شود. مثلا در این منشور می‌گوید من در لودیه این كار را كردم، در كادازاكیا این كار را كردم یا در فلسطین این كار را كردم، اینها دلیل موجهی برای فرستادن این منشور به تمام جهان نیست.

• ببینید در این زمینه دو دیدگاه مطرح می‌شود؛ اول دید علمی است كه ریزترین نكات این كتیبه كه برای من به عنوان یك زباندان مجهول مانده آشكار می‌شود كه خیلی با ارزش است. اما از دید دیگر ما تمام چیزی كه از منشور خواسته‌ایم به دست آورده‌ایم و این كشف نمی‌تواند اطلاعات دست اول‌تری به ما بدهد. به عبارت دیگر ما انتظار چیز زیادی از این تكه‌های كوچك نداریم. یعنی خارج از انتظارم چیز مهمی در این تكه‌ها نخواهد بود مگر تكمیل آن داده‌هایی كه دارم.

• خب. این هم دلیل دیگری برای این‌كه سربازان كمبوجیه را باور نكنیم. اما دومین دلیل این است كه هرودوت 2 قرن بعد از این جنگ می‌گوید هنوز استخوان‌های این سربازان روی زمینه ریخته است، یعنی هنوز دفن نشده‌اند. جالب است بدانیم در این اردوی نظامی نه تنها سربازان ایرانی، بلكه سربازان یونانی بودند كه هم در اردوی ایران می‌جنگیدند و هم در اردوی مصر. اینها در واقع سربازان اجیری بودند. چطور ممكن بوده 200 سال جنازه سربازان قوم‌های مختلف روی زمین بدون آن‌كه دفن شوند همین طور رها شوند؟باید اول بیاییم سابقه توفان شن را در این كشور بررسی كنیم كه آیا اصلا سابقه چنین طوفانی وجود داشته یا خیر. برای این‌كه نزدیك به 200 سال همه این چیزها ثبت شده و می‌دانیم كه حداقل آب و هوای این كشور طوری است كه به عنوان مثال توفان شن ممكن است در این كشور رخ دهد یا آن‌كه اصلا چنین چیزی در این كشور ممكن نیست.
  

• بله من هم بیشتر حرف‌هایش را قبول ندارم. بیشتر وقت‌ها قصه‌پردازی كرده است تا این‌كه نمایشی را مورد توجه آتنی‌ها قرار بدهد. من كه تصور می‌كنم خیلی وقت‌ها این مورخ از خودش داستان ساخته است. این است كه من زیاد به این فرد اعتماد ندارم و داستانش را درباره شكست خوردن ارتش كمبوجیه در صحرای مصر باور ندارم.

• ببینید در دهه 1350 خوزستان ایران از نظر محوطه‌های باستانی مورد بررسی قرار گرفت و نزدیك به 1700 تپه باستانی در این منطقه شناسایی شدند. اما این روزها یكی از دوستان من كه مسوول بررسی این تپه‌هاست، می‌گفت اكنون شاید تنها نزدیك به 600 تپه باستانی وجود داشته باشد. یا مثالی دیگر را در این زمینه درباره فتح شوش مطرح می‌كنم. كاوش‌هایی كه آقای كابلی باستان‌شناس خوب كشورمان در دیوار غربی شوش انجام داد، نشان داد برخلاف یونانی‌ها كه می‌گفتند شوش و شهردارش براحتی تسلیم شده، تحقیقات نشان می‌دهد جنگ سختی در كنار آن دیوار صورت گرفته است. اما به یكباره می‌بینیم بقیه كار كاوش دیواره ناتمام می‌ماند تا هیچ‌كس نداند چه اتفاقاتی در آنجا رخ داده است. باید بگویم البته این موضوع در بسیاری از محوطه‌های باستانی كشورمان نیز به وفور به چشم می‌خورد كه محوطه‌ها یا كاوش نشده‌اند، یانیمه كاره باقی مانده‌اند.
  

• من می‌گویم به جای این كه ما به دنبال حرف یونانی‌ها برویم كه گفته‌اند برای مثال 10 هزار سرباز ایرانی در آنجا مدفون شده‌اند، بیاییم در همین ایران خودمان ببینیم چه جنگی با یونانی‌ها داشته‌ایم. اینجا را رها كرده‌ایم و می‌خواهیم به مصر برویم؟

• بازگشت به فهرست پایه
  

برچسب ها : منشور كوروش-برچسب ها : استوانه-برچسب ها : نسخه-برچسب ها : موزه بریتانیا-برچسب ها : كتیبه-برچسب ها : تخت جمشید-

نظرات ()