به قلم مسافر حسین
این مواد اصل درد و عامل ایجاد كننده درد
را از بین نمی برند فقط شخص را نسبت به درد بی تفاوت می كنند...
به نام خدا
مواد مخدر و مغز
مهم‌ترین محل اثر مواد مخدر مغز است. در مغز گیرنده‌هایی وجود دارد که این مواد بر آنها اثر می‌کنند.
این گیرنده‌ها به ۳ گروه تقسیم می‌شوند که تأثیر موادمخدر بر هریک از آنها به صورت زیر است:
۱ -اثر بر گروه اول سبب تنظیم و کاهش احساس درد، کاهش فعالیت مرکز تنفس، یبوست و اعتیاد می‌شود.
۲- اثر برگیرنده‌های دوم سبب کاهش احساس درد، افزایش حجم ادرار و ایجاد حالت آرامش می‌شود.
۳ -اثر مواد مخدر بر گیرنده‌های گروه سوم سبب کاهش احساس درد می‌شود.
حدود بیست‌وپنج سال پیش مشخص شد که در بدن انسان موادی شبیه مواد مخدر [مرفین] تولید می‌شود که مهم‌ترین آنها به نام اندورفین‌ها و انکفالین ها است. به‌طور طبیعی وقتی بدن دچار آسیب‌های دردزا و حوادث ناراحت‌کننده می‌شود مغز این مواد را ترشح می‌کند و سبب کاهش احساس درد و ناراحتی می‌شود.
اثر مواد مخدر بر روی سیستم پاداش
در شرایط معمولی وقتی بشر از انجام دادن کاری لذت ببرد و به‌عبارتی‌دیگر پاداش بگیرد، از مناطق پایینی مغز او موادی به اسم دوپامین و نوراپی نفرین ترشح می‌شود و بر روی قشر و سایر مراکز حیاتی آن اثر می‌کند و احساس لذت و پاداش به او دست میدهد و سعی در تکرار آن عمل دارد. یکی از آثار مهم مواد مخدر فعال کردن همین سیستم است؛ بنابراین کسانی که یک‌بار با این مواد آشنا می‌شوند به دلیل آنکه سیستم پاداش در مغز آنها تقویت‌شده، تمایلی شدید به تکرار مصرف آنها پیدا می‌کنند.
از بین مواد مخدر، هروئین خیلی راحت‌تر در چربی حل می‌شود. مغز انسان مقدار زیادی چربی دارد، بنابراین در مقایسه با مرفین و مشتقات آن، هروئین پس از مصرف در طی زمان کوتاه‌تری روی مغز اثر می‌کند بنابراین آثار پاداش‌دهنده و خوشی آور و ضد درد سریع‌تری دارد. کدئین که از مشتقات تریاک است به‌آسانی در سیستم گوارش جذب‌شده و در بدن تبدیل به مرفین می‌شود. در یک مطالعه روشن‌شده که در معتادان، یکی از آثار مصرف مواد مخدر، کاهش جریان خون در بعضی از نواحی مغز است.
اما گذشته از آثار ثابت‌شده مواد مخدر، مردم ممکن است با باورهای غلط زیر، اقدام به مصرف آنها کنند.
۱ - برای تسکین درد:
این مواد واکنش انسان را نسبت به حس درد کاهش می‌دهند و روی عامل اصلی ایجاد درد هیچ‌گونه اثری ندارند. بسیاری از بیماری‌های بشر ازجمله اضطراب، افسردگی، بیماری‌های استخوان و مفاصل، سرطان‌ها و بیماری‌های عفونی با درد همراه است اما مصرف‌کنندگان و توصیه‌کنندگان به مصرف مواد توجه ندارند که نسبت به اثر ضد درد این مواد تحمل ایجاد می‌شود؛ یعنی مثلاً در پنجمین مصرف برای اینکه همان درد اولیه کاهش یابد باید مقدار بیشتری مصرف شود که این مقدار گاهی تا ۳۰ برابر مقدار مصرف اولیه لازم می‌شود.
۲ - عقیده غلط دیگری که وجود دارد، اثر این مواد بر روی بیماری‌هایی مثل قند یا دیابت است. به نظر می‌رسد چنین باورهای غلطی توسط قاچاقچیان دامن زده می‌شود تا درآمد مالی بیشتری کسب کنند یا مصرف‌کنندگان این ادعا را مطرح می‌کنند تا خود را گناهکار جلوه نداده و بگویند ما برای پیشگیری یا درمان این بیماری‌ها، مواد مصرف می‌کنیم. در هیچ تحقیق علمی اثر پیشگیری‌کننده و درمانی برای این مواد ثابت نشده است.
۳ - گاهی افراد بی‌اطلاع توصیه می‌کنند که مصرف مواد مخدر برای کاهش آلام روحی و اضطراب و افسردگی و سایر بیماری‌های روانی که نسبتاً شایع و به‌شدت آزاردهنده هستند، مفید میباشد. اضطراب معمولاً با تنگی نفس، احساس خفگی، تپش و احساس ناراحتی در قلب، سنگینی سر، احساس درد و ناراحتی در شکم و درد در سایر قسمت‌های بدن همراه است. تفکر غلط اثر تسکینی مواد مخدر بر بیماری‌های روانی و اضطراب ازآنجا ناشی شده که این مواد دارای اثر تسکین‌بخش و آرام‌بخش هستند. هر ماده آرام بخشی علائم ظاهری اضطراب را کاهش میدهد. اکثر بیماری‌های روحی همراه اضطراب هستند. افسردگی که بیماری قرن است در بسیاری از موارد همراه با اضطراب است.
بنابراین در اوایل مصرف، شخص که به هر علت دچار اضطراب و ناآرامی روحی است ممکن است با مصرف مواد احساس آرامش کند؛ اما این پدیده ثابت‌شده که در افراد مضطرب و ناآرام پس از اولین مصرف، خطر اعتیاد بسیار بالا است و مواد اعتیادآور قطعاً پس از مدتی، خود افسردگی زا و به‌تبع آن اضطراب‌آور خواهند بود.
یعنی درنهایت نه‌تنها با مصرف مواد مخدر افسردگی، اضطراب و آلام روحی انسان کاهش نمی‌یابد، بلکه تشدید هم می‌شود زیرا تغییر خلق و ایجاد حالت شادی کاذب توسط مواد مخدر فقط در اوایل مصرف ایجادشده است. نوجوانان و جوانان در مقطعی از زندگی خود هستند که بحران و ناآرامی روحی و اضطراب فراوانی دارند و به همین دلیل است که با اولین آشنایی آنان با مواد خطر اعتیاد در آنها زیاد است. نوجوان، روابط اجتماعی و خانوادگی آرام و حمایت‌کننده‌ای لازم دارد تا آلام روحی او کاهش‌یافته و به سمت اعتیاد نرود.
۴ - توصیه دیگری که ناآگاهان برای مصرف مواد مخدر دارند در مورد مشکلات روابط جنسی مردان به‌خصوص مردان جوان است. مشکلات جنسی در آنان معمولاً ریشه در هیجانات و اضطرابات شخص دارد اگر این مواد در موارد نادری از مشکلات فوق بکاهد، در طولانی‌مدت باعث ایجاد افسردگی و کاهش میل جنسی می‌شود.
۵ - مواد مخدر یعنی مشتقات مرفین حرکات پیش برنده روده‌ها را کند می‌کند و ترشحات آن را کاهش میدهد. دردهای دستگاه گوارش می‌تواند ناشی از افزایش حرکات دودی روده‌ها باشد. در اسهال این حرکت سریع و گاهی دردناک می‌شود. در بسیاری از هیجانات و اضطراب‌ها حرکات لوله گوارش مختل شده، افزایش یا کاهش می‌یابد. مثلاً در روده‌های تحریک‌پذیر عصبی دل‌درد، دل‌پیچه یا اسهال و یبوست متناوب وجود دارد. اگر مبتلایان به این بیماری‌ها با مواد مخدر آشنا شوند، خطر اعتیاد جدی است. مثلاً در مورد اسهال که همراه با افزایش حرکات روده‌ای است، اگر مشتقات تریاک در دسترس شخص بیمار قرار بگیرد با توجه به کند کردن حرکات پیش برنده روده و بهبود ظاهری اسهال، خطر اعتیاد بعدی را دارد.
۶ - متأسفانه بعضی از کسانی که پس از رانندگی ممتد دچار خستگی می‌شوند پس از چند بار مصرف و احساس رفع خستگی و سرخوشی کاذب، در دام اعتیاد گرفتار می‌شوند.
۷ - این مواد حالت خمودگی، ابرگرفتگی شعور و یا آگاهی ایجاد می‌کنند یعنی می‌توانند بیداری بیش‌ازحد بشر را کاهش دهند. زندگی پیچیده امروز، نیاز به کار فکری زیاد و گاهی خسته‌کننده دارد درواقع آدم‌های پرکار و آن‌هایی که در زندگی روزمره با مسائل پیچیده برخورد می‌کنند مجبورند با تمام قوای فکری و ذهنی خود وارد میدان شوند.
بشر امروز برای تطابق با شرایط روزمره، بیش‌ازحد بیدار و شاید دائم در حال جنگ فکری است، در حد اعلای این پدیده بعضی آدم‌ها همانند خروس‌جنگی دائم هوشیارتر از مردم دیگر هستند. مواد مخدر و الکل این حالت بیداری بیش‌ازحد را کاهش میدهد؛ بنابراین آن‌هایی که کار فکری شدید، یکنواخت و خسته‌کننده می‌کنند با اولین آشنایی در معرض ابتلای به اعتیاد هستند و مواد مخدر و الکل ابتدا آنها را آرام می‌کند اما پس از مدتی قدرت مبارزه، کار و ثمربخشی را از آنها می‌گیرد.
۸ - قسمت اعظم دردهای بشر روان زاد است، انواع کمردردها، پشت‌درد، سردرد، دل‌دردهای مزمن، دردهای عضلانی و استخوانی، می‌تواند جنبه روانی داشته باشد. کسانی که با مراجعه به پزشکان مختلف و استفاده از روش‌های مرسوم فرهنگی، تسکینی برای درد خود نمی‌یابند، در مقابل مواد مخدر بسیار آسیب‌پذیر هستند. این مواد اصل درد و عامل درد را از بین نمی‌برند فقط شخص را نسبت به درد بی‌تفاوت می‌کنند.
مثلاً اگر کسی شکستگی داشته باشد، درد ایجادشده سبب کم‌حرکتی یا بی‌حرکتی عضو شکسته شده می‌شود و فرصتی برای محل شکسته ایجاد می‌شود تا استخوان‌سازی صورت گرفته و محل شکستگی ترمیم یابد اما مواد مخدر واکنش انسان را به درد که همان بی‌حرکتی و کم‌حرکتی است از بین برده و عضو حرکت کرده می‌تواند جوش خوردن شکستگی را به تأخیر بیندازد.
۹ - در مسیر اعتیاد بتا اندورفین‌ها که مواد شبه مخدر درون‌زا هستند کاهش می‌یابد، زیرا با ورود مواد مخدر خارجی به بدن سلول‌های مغز شخص معتاد تنبل شده و این مواد درون‌زا را ترشح نمی‌کنند و مرفین خارجی جای شبه مرفین‌های مفید و تولیدشده در بدن شخص را می‌گیرد؛ بنابراین پس از ترک اعتیاد و در حین آنکه مواد مخدر خارجی به بدن نمی‌رسد و مغز، دیگر مواد شبه مرفین درون‌زا ترشح نمیکند، درد و حالت روحی ناخوش و اضطراب و بی‌قراری در شخص زیاد است که البته با درمان اعتیاد و بصورت تدریجی مجدداً مغز مواد لازم را ترشح خواهد کرد.
۱۰ - با کاهش اندورفین‌ها [مواد شبه مرفین درون‌زا] در مغز شخص معتاد و بدن او، خاصیت دشمن‌کشی مونوسیت ها که از سلول‌های دفاعی بدن هستند کاهش می‌یابد؛ بنابراین شخص معتاد نسبت به افراد سالم به عفونت‌ها حساس‌تر است و زودتر مبتلا می‌شود.
مواد مخدر آن دسته از سلول‌های دفاعی بدن که مسئول از بین بردن مهاجمان به بدن هستند را کاهش می‌دهند و نیز با کاهش فعالیت آنها می‌توانند سبب رشد سلول‌های سرطانی شوند.
با تقدیم احترام؛ آگاه و پیروز باشید...
نگارش: مسافر حسین رهجوی کمک راهنما مسافر رضا
