از این روی چنانچه زبان اوستا را به گویش اورامی و گوران نزدیك و یا همانند دانست بایستی مفاد همان حكم اعتباری پژوهندگان رانیز مشمول آن دانست ، چرا كه مطالعات زبان شناسی در سال های اخیر ، اورامی و وران را زبان جداگانه ای از زبان كُردی دانسته است و پژوهشگرانی كه قدمت زبان كُردی را تا حد بیش از هفت قرن و تا نُه قرن پیش از میلاد مسیح علیه السلام می دانند ، موجودیت پوست پاره های مكشوفه را به عنوان كهنگی زبان كُرد بَل فراتر قدمت گویش اورامی و گوران و به تعبیر آنان زبان اورامی شاهد می آورند. (2) گروهی نیز براین باور هستند كه پیشینه ی گویش اورامی به سی قرن می رسد و ( واسیلی نیكی تین ) نیز می نویسد : ( قول عام چنان است كه اگر زبان و ادب فارسی از بین برود ، می توان از روی مایه های اصیل زبان كُردی و فولكلوریك این قوم ، آن را از نوبنیاد كرد ) (3) در حالیكه این فرضیه را هم می توان در مورد زبان كُردی صادق دانست و لذا در میان شعب گویش های كُردی دیالكتیك اورامی را رگ حیاتی تصور كرده اند كه بدون این گویش هویتی برای زبان كُردی وجود ندارد (4) و این نیز نظریه و فرضیه ای است كه می تواند حكم قراردادی و اعتباری را برآن مجری دانست نه باور قطعی و در هر حال نظریات و فرضیات و پژوهش ها پیرامون قدمت گویش اورامی بسیار بوده ، از جمله این كه آمده است : » گویش هورامی ، ارزش باستاین فراجهانی دارد و پیشینه ی تاریخی آن به مادها و اوستا و هخامنشی و ... برمی گردد و دكتر جمال رشید نوشته است : مبداء زبان كُردی و پیشینه ی تاریخی آن به هزاره ی دوم پیش از میلاد برمی گردد از استناد به مندرجات قباله هایی كه در اورامان پیدا شده اند می توان قدمت تاریخی و میزان بصیرت و پیش بینی و اسلوب كتابت مردم آنجا را نشان داد و دریافت كه آنان دارای زبان واحدی بوده اند . )(5) در هر حال آنچه كه به موجب شواهد تاریخی نظر پژوهشگران را به سمت و سوی گویش اورامی جلب كرد تا جایی كه از آن تحت عنوان زبان و مبداء زبان كُردی یاد شود ، بدواً قباله هایی بوده است كه در اورامان كشف گردید و از آن قباله ها ذیل عنوان پوست پاره های مكشوفه هم یاد شد و لذا كشف قباله های مورد بحث موجب گردید تا پژوهشگران خودی و بیگانه پیرامون آن اظهارنظرهایی به عمل آورند. (6) و در این راستا نظریاتی چند نیز ارائه گردیده از جمله محمدامین هورامی نوشته است ( تعداد قباله ها سه تاست ، كه بر روی پوست آهو نوشته شده ، دو نمونه ی آن با الفبای یونانی ( گریك) است كه قدمت آن به 88-21 و 22 قبل از میلاد برمی گردد. )(7) شادروان دكتر پرویز ناتل خانلری نیز در این باره نوشته اند : ( این دوسند به دو زبان ، یكی یونانی و دیگری پهلوانیك مشتق از آرامی ، دراورامان به دست آمده و بر روی پوست آهو نوشته شده است . ) (8)

مقایسه و بررسی دو نظریه ی محمد امین هورامی و روان شاد دكتر پرویز ناتل خانلری ، منافاتی را نشان می دهد از جمله دكتر خانلری دو قباله یا دو سند اعلام داشته كه یكی از آنها به زبان پهلوی است . در حالیكه هورامی عقیده دارد قباله ها سه تا هستند ، دوتای آنها به زبان یونانی است كه از جانب پروفسور ایلیس مینس ) به زبان انگلیسی ترجمه شده است و قباله ی سوم به زبان آرامی است و به صورت (هُزواریش) (9) خوانده می شود كه از طرف دانشمندی به نام ( كاولی) در سال 1919 م در مجله ی آسیای شاهانه چاپ و منتشر شده است .(10) و بر اساس این واژه ها و الفاظ ، قباله ها ، با زبان اوستا اشتراك لفظ داشته و بسیاری از واژه ها و الفاظ ، قباله ها ، با زبان اوستا اشتراك لفظ داشته و بسیاری از واژه های كهن ( اورامی ) در آن دیده می شود ، دكتر جمال رشید نیز در این باره اظهارنظر كرده است كه قباله هایی كه در (اورامان ) ، ( پالنگان ) پیدا شده از پوست آهو است ، كه یكی از آنها با خطر آرایی كهن درهشت سطر نگاشته و به عصر ( فراتیس ) یا فرهاد چهارم 28 قبل از میلاد ، امپراتور پارت ها ، برمی گردد كه توسط دكتر سعید خان از شیخ علاء الدین گرفته شده اند و به دست پروفسور اپلیس مینس رسیده و قباله ی دیگر را برای ( كاولی ) فرستاده است . (11) مندرجات قباله ها ، درباره ی خرید و فروش و معاملات می باشد كه اسامی خریدار و فروشنده و نام گواهان و شاهدان در آن درج است ، و اما برمی گردیم به سرایش شعر كُردی با گویش اورامی و نام آوران آنان بعد از اسلام ، نخستین كس در این استا عمر وبن لهب یا بهلول ماهی است كه از او و یارانش دوبیتی هایی با اوزان هجایی سروده شده .

دكتر صدیق صفی زاده می نویسد : ( از بهلول دوبیتی هایی به گویش گورانی و چگامه هایی به زبان عربی به جای مانده كه برخی از آنها در نامه ی سرانجام به نام دوره ی بهلول و پاره ای در كتاب های عربی دیده می شود . این سروده ها گویای راز درونی و اندیشه های بلند اوست و بیشتر سروده های بهلول و یارانش به سبك و شیوه ی دوبیتی است و ده هجایی می باشند ، یاران بهلول را چهارتن لرستانی نگاشته اند با ذكر این مورد كه تمامی داستان های رزمی ایران نیز ده هجایی می باشند.

منابع و پی نویس:

1- گویش های بومی مردم استان كرمانشاهان یا سیر تحول زبان كُردی ، مأخذ مورد اشاره پیشین ، بخش اول

2- همان مأخذ

3- واسیلی نیكی تین ، ترجمه ی محمد قاضی ، كُرد وكردستان ، انتشارات نیلوفر ، چاپ دوم ، سال 1366

4- گویش هورامی ، و ارزش تاریخی آن ، محمد عادل محمد پور ، نشریه سیروان و آوینه شماره 24 ـ سال 1376 ، در این مقاله نویسنده از گویش اورامی با عنوان زبان یاد كرده است نه گویش.

5- تحلیل زبان شناسی تاریخ ملت كُرد ، جمال رشید ، آوینه 4 ، آنچه كه دكتر جمال رشید از مبداء زبانی و به عنوان زبان كُردی از آن یاد كرده اند لزوماً نظر مشارالیه و گویش اورامی است.

6-گویش هورامی و ارزش تاریخی آن ، همان.

7- تاریخ تطور زبان كُردی ، محمد امین هورامی ، مجله آوینه شماره 24

8- تاریخ زبان فارسی ، دكتر پرویز ناتل خانلری ، جلد اول ، انتشارات فردوسی ، سال 1377 ، چاپ ششم ، تهران

9-( هُز وارش ) را برابر دانسته به این كه به جهت دشواری در خواندن خط پهلوی بعضی از واژه ها و نوشته ها را با زبان آرامی نوشته و به زبان ایرانی ( پهلوی پارسی ) می خوانند.

10- تاریخ تطور زبان كُردی ، محمد امین هورامی ، همان

11- تحلیل زبان شناسی تاریخ ملت كُرد ، حمال رشید ، همان ص 22

12-نوشته های پراكنده درباره ی یارسان ( اهل حق ) به انضمام فرهنگ لغات گورانی ، تألیف صدیق صفی زاده بوره كه یی ، موسسه ی مطبوعاتی عطایی تهران ، چاپ اول ، 1361 ، صص9-10 و ...

13.منبع