تركیبات شیمیایی

بررسی تركیبات و مواد موجود در گوجه فرنگی نشان می دهد كه درمیوه ی گوجه فرنگی رسیده، گلوكز، فروكتوز، ساكاروز و تقریبا تمام آمینواسیدهای اصلی به استثنای ترپتوفان وجود دارد.

اسید آلی اصلی و عمده ی موجود در گوجه فرنگی، اسید سیتریك است. اسیدیته ی میوه به تدریج از مرحله ی سبزی به طرف قرمز شدن افزایش می یابد و حداكثر آن، موقعی است كه قرمز شدن و رنگ عوض كردن آن آغاز می گردد و پس از آن رو به كاهش می گذارد. ماده ی رنگی اصلی و عمده ی گوجه فرنگی كاروتنوئید، بتاكاروتن  و لیكوپن می باشد. حداكثر مقدار كاروتنوئیدها در حالتی است كه گوجه فرنگی در زیر تابش مستقیم نور رشد می كند.

میوه ی نارس گوجه فرنگی سمی است و باید از خوردن آن پرهیز كرد. به علاوه خوردن برگ آن که به عنوان دارو در مواردی تجویزمی شود، باید در حد اعتدال و به مقدار مجاز و محدود، در حدی كه پزشك تعیین كرده مصرف شود، زیرا برگ آن هم سمی است.

- در چین از جوشانده ی ریشه، شاخه ها و برگ های مسن گوجه فرنگی برای رفع دندان درد  استفاده می کنند و خود گیاه نیز خاصیت حشره كش دارد .

- در هند و چین از میوه ی گوجه فرنگی به عنوان ملین استفاده می شود و برای تقویت مسلولین(مبتلایان به بیماری سل )، تب های حصبه ای، رفع ورم ملتحمه ی چشم، آماس گوش(اوتیت)  و دفع سنگ كلیه  تجویز می شود.

- در اندونزی از گرد برگ های خشك كوبیده ی گوجه فرنگی، برای رفع آفتاب سوختگی پوست  و صورت استفاده می شود. از پاشیدن آب دم كرده ی برگ گوجه فرنگی، برای دفع آفت كلم  به نام كاترپیلار نتیجه خوبی گرفته شده است.

- مصرف گوجه ‌فرنگی برای مبتلایان به درد مفاصل  تجویز شده است و برای مبتلایان به نقرس  و روماتیسم  مفید است.

- گوجه فرنگی به علّت دارا بودن ویتامین‌های A  ، B، C، K  و مواد معدنی مانند کلسیم ، فسفر  و آهن در تأمین انرژی و تقویت بدن نقش موثری ایفاء می ‌کند.

- گوجه ‌فرنگی سرشار از ویتامین‌های B1  و B2  می ‌باشد؛ از این جهت در تسکین دردهای عصبی، رفع بی ‌اشتهایی، و درمان یبوست ، نقصان ترشح شیر مادر و تورم‌ دهان تجویز می ‌شود.

- گوجه ‌فرنگی، بدن را در برابر امراض و بیماری‌های عفونی  حفظ می‌ کند.

- مصرف گوجه ‌فرنگی نیرو و نشاط می ‌بخشد و پوست و دانه‌های آن به هضم غذا کمک می ‌کند و روده‌ها را پاک می ‌نماید.

- آب گوجه ‌فرنگی ادرار‌آور مفیدی است.

- برای تمیز کردن خون باید از آب گوجه فرنگی و کرفس به نسبت مساوی و به مقدار 3 فنجان در روز، قبل از غذا و به مدت 3 هفته استفاده کرد.

- گوجه ‌فرنگی هضم مواد نشاسته‌ای را آسان می ‌کند و به همین جهت از آن سس درست کرده و با حبوبات  پخته مصرف می ‌کنند.

- مصرف گوجه ‌فرنگی برای اشخاصی که مبتلا به سنگ کلیه و مثانه و کبد  هستند، تجویز شده است.

- گوجه ‌فرنگی بعد از لیموترش  بیش از سایر میوه‌ها ویتامین C  دارد و مقدار زیادی فسفر، آهن، سیلیس و کلسیم دارد.

- گوجه فرنگی گرچه دارای اسید سیتریک است، اما بدن را قلیایی می‌‌کند.

- بوی برگ ‌های گوجه ‌فرنگی، زنبورهای خرمایی را ناراحت می‌ کند، لذا می ‌توان بوته‌ ی گوجه ‌فرنگی را در باغ‌ها و بوستان‌ها کاشت تا از گزند زنبورها در امان باشند.

- اگر در محل مورچه ‌ها چند عدد برگ گوجه ‌فرنگی بگذارید، بوی این گیاه مورچه ‌ها را فراری می ‌دهد.

- برای تمیز کردن لکه ی جوهر بر روی لباس، یک تکه پنبه را در آب گوجه فرنگی فرو برده و روی لکه ی جوهر بمالید. سپس آن را بشویید.

- اگر پوست شما کک و مک  دارد، هر روز آن را با آب گوجه فرنگی تمیز کنید. کم کم کک و مک ‌ها را از بین می ‌برد.

- برای جلوگیری از مزاحمت حشرات می ‌توانید برگ ‌های گوجه ‌فرنگی را به بند بکشید و آن ‌را در اطاق خود بیاویزید، با این کار حشرات فرار می ‌کنند.

- سالاد کاهو و گوجه ‌فرنگی درمان کننده ی امراض عصبی هستند.

تذکرات:

1- گوجه ‌فرنگی نارس و کال هضمش سنگین است، لذا خوردن آن باعث دل درد می ‌شود.

2- سرخ کردن زیاد  گوجه فرنگی در روغن باعث سنگینی هضم آن می ‌شود و روی آتش کباب کردن آن مناسب است.

3- ماده‌ای سمّی به نام سولانین در گوجه‌فرنگی سبز و نارس وجود دارد که خوردن آن موجب مسمومیت می‌شود و دل پیچه، اسهال و باز شدن مردمک چشم ایجاد را می‌ کند.

4- خوردن گوجه ‌فرنگی، برای بعضی بیمارانی که دچار حساسیت یا آلرژی  (خارش بدن،قرمز شدن پوست، آسم ، کهیر و...) هستند، ضرر دارد.

سیر از سبزی هایی است که تاریخی بسیار کهن دارد. انسان خواص درمانی این گیاه را پنج قرن قبل از میلاد مسیح شناخته بود.

سیر هزاران سال برای اهداف پزشكی استفاده می شده است. این گیاه حداقل 3000 سال در طب چین كاربرد داشته است. ‏

مصریان، بابلی‌ها، یونانی‌ها و رومی‌ها از سیر برای موارد شفابخش استفاده می ‌كرده‌اند. در جنگ‌های جهانی اول و دوم نیز از سیر ‏به عنوان ماده ی ضد عفونی كننده برای پیشگیری از قانقاریا استفاده می‌شده است. ‏

در طول تاریخ، سیر در سرتاسر دنیا برای درمان ناراحتی ‌های مختلف شامل فشار خون بالا  ، عفونت‌ها و مارگزیدگی‌ها استفاده شده و ‏برخی فرهنگ‌ها از آن برای دفع ارواح شیطانی استفاده می ‌كردند. ‏

اهمیت و خواص زیاد سیر در احادیث اسلامی نیز مورد توجه بوده است. 1400 سال پیش‎ ‎رسول گرامی اسلام فرموده اند :

« كل الثوم فان فیها شفاء من سبعین داء لایقرب‎ ‎المسجد »؛ ‏یعنی« سیر بخورید، زیرا هفتاد نوع بیماری را شفا می دهد، ولی در حالیكه سیر‎ ‎خورده اید به مسجد(و اماکن عمومی) نروید.»

در حال حاضر از سیر برای كاهش میزان كلسترول  و كاهش خطر بروز بیماری ‌های قلبی-عروقی  و نیز برای بهره مندی از خواص ‏ضد میكروبی آن استفاده می ‌شود.

‏در آزمایشاتی که در سال‌های 1993 تا 1994 صورت گرفت، مشخص شد كه مصرف سیر در كاهش سطح كلسترول خون نقش اساسی ‏دارد. بر اساس توصیه‌های مهم بالینی، به بیماران گفته می ‌شود كه سیر تاثیر خفیف و كوتاه مدت در كاهش چربی خون  دارد. ‏

بیمارانی كه سابقه ی ابتلا به بیماری ترومبوز  (تشكیل لخته خونی در عروق یا قلب) را دارند، باید بدانند كه سیر می ‌تواند تاثیر اندك، اما مهم روی تجمع پلاكت‌ها داشته باشد. به علاوه باید به بیماران توصیه شود كه این گیاه خاصیت كاهش خطر ابتلا به سرطان  بویژه سرطان ‏معده و روده را دارد. ‏

تركیبات سولفور شامل آلیسین، ظاهرا تركیبات فعال آنتی اکسیدانی در ریشه ی گیاه سیر هستند. پیاز ریشه ی گیاه سیر مصرف پزشكی دارد. از آن می ‌توان به صورت تازه، خشك و یا روغن گرفته شده استفاده كرد. از آن جا كه برخی ‏تركیبات مفید در این گیاه در اثر حرارت غیر فعال می ‌شوند، لذا سیر پخته قدرت طبی كمتری دارد. ‏

معمولا اثرات جانبی مصرف سیر خفیف و غیر متداول است. ‏ظاهرا سیر تاثیری بر متابولیسم داروها ندارد، اما بیمارانی كه از داروهای ضد انعقاد استفاده می‌ كنند، باید در مصرف سیر احتیاط كنند. ‏از این رو افرادی كه جراحی می ‌كنند، باید 7 تا 10 روز پیش از جراحی از خوردن سیر خودداری كنند، چرا كه سیر زمان خونریزی را ‏طولانی ‌تر می ‌كند. ‏

کشت سیر:

در ماه فروردین هر یک از پیازهای کوچک سیر را در خاک کاملاً خشک، به فاصله 15 تا 20 سانتی متر می کارند و بین ماه های تیر و مرداد، که برگ ها پژمرده شود، سیرها جمع آوری می گردند. این گیاه در نواحی مختلف ایران به خصوص در شمال کشور به طور گسترده پرورش می یابد.

فواید سیر :

خواصی که دانشمندان (طب قدیم و جدید) برای سیر برشمرده اند، عبارتند از:

1- معده را ضدعفونی می کند، ولی نباید آن را زیاد مصرف کرد.

2- رسوبات خون را حل می کند، از این رو مصرف سیر به کسانی که درد مفاصل ، نقرس  یا روماتیسم دارند، توصیه می شود.

3- نیروی شهوت جنسی را تقویت می کند.

4- بهترین درمان برای فراموشی و نسیان است. خوردن سیر کدورت ذهن را از بین می برد.

5- بهترین تقویت کننده ی پیاز مغز است و روی سلول های مغز تأثیر مفیدی دارد.

6- عضلات قلب را به نشاط می آورد و به این وسیله گردش خون منظم می گردد. همچنین فشار خون را کاهش می دهد.

7- مجاری تنفسی را پاک می کند و به این وسیله از تنگی نفس می کاهد.

8 - برخی از انواع سل ریوی  را معالجه می کند. به خصوص وقتی که با شیر مخلوط باشد.

9- برای معالجه ی اسهال ، برونشیت، سردرد و زکام مزمن، ضعف حافظه  و سرگیجه  سودمند است.

10- در برابر امراض بسیاری مانند تب ، مقاوم است.

11- پوست بدن را خوش رنگ و گونه ها را سرخ و روده ها را از عفونت ها پاک می کند (به خصوص در کودکان) و با این خاصیت از انسان در مقابل بیماری حصبه و دیفتری  محافظت می کند.

12- سنگ کلیه  را از بین می برد و کرم های نازک شکم کودکان را نابود می سازد.

13- فلج و رعشه را معالجه می کند و در مورد مالاریا و بی خوابی  خیلی مفید است.

14- برای درمان میخچه و زگیل  باید سیر را نرم کنید و بصورت مرهم روی میخچه و زگیل بگذارید. هر چند وقت آن را تکرار کنید تا به کلی میخچه و زگیل از بین برود.

15 وقتی حشره ای شما را گزید، فوری محل نیش زدگی را با سیر بمالید تا سوزش و درد آن تسکین پیدا کند.

16- اگر یک بسته سیر را در انبار غلات آویزان کنید و یا روی آن پخش کنید، باعث فرار موش ها خواهد شد.

    دیگر فواید سیر:

1- برای بیماران مبتلا به مرض قند(دیابت) اثر شفابخش داشته و قند خون را می کاهد.

2- اثر سمی نیکوتین حاصل از دود سیگار را برطرف می نماید. چنان چه معتادین به سیگار، به علت نیکوتین دچار ناراحتی های هاضمه و قلب شده باشند، با مصرف سیر احساس بهبودی می کنند.

3- عرق بدن و خون قاعدگی را زیاد می کند.

4- مداومت در مصرف سیر به تدریج باعث ریختن موی سفید و روییدن موی سیاه می شود.

5- چنان چه سیر پخته را بر موی و پوست بمالند کشنده ی شپش است.

6- اگر سیر پخته را با شیر مخلوط نموده و از آن مرهم تهیه کنند و در محل آبسه (دمل) قرار دهند، برای گشودن هر نوع آبسه و حتی آبسه ی دندان  مفید است.

7- سیر برای درمان شقاق (ترک) مقعد، نوک پستان و پاشنه ی پا مفید است. به این منظور باید سیر را در روغنی مانند روغن زیتون، کرچک و ... جوشانده و در محل شقاق و ترک خوردگی بمالند.

8- اگر جوشانده ی سیر و روغن ( مانند مورد قبل) را در محل دردهای مفاصل و قولنج بمالند، درد و ناراحتی را تسکین خواهد داد.

9- اگر مخلوط سیر با سرکه را بر پوست بمالند، ورم اعضاء را بر طرف می نماید.

10- سیر خرد شده حاوی اسانس گوگردی است و بوی تندی دارد که برای دستگاه گوارش خاصیت آنتی بیوتیکی (ضد میکربی) دارد. اسانس فرّار آن در تمام بدن پراکنده می شود و از راه ریه و پوست دفع می گردد.

11- سیر، یک محرک پوستی است و به عنوان خلط آور در التهاب مخاط ریه ها مصرف می شود.

12- سیر، یک داروی ضد کرم ضعیف است و برای درمان بیماری تصلب شرایین به کار می رود.

13- به خاطر بوی نامطبوع سیر بهتر است به طور کامل آن را خرد و در شیر حل نمایید. این محلول برای درمان فشارخون بالا، تصلب شرایین، ناراحتی های گوارشی، (اسهال و اتساع روده) و التهاب مخاط ریه ها ها مفید است.

به طور کلی بر اساس تحقیقات جدید و موارد ذکر شده در بالا،

مهم ترین اثرات سیر در بدن شامل موارد زیر است:

* كم كردن چربی خون، بخصوص كلسترول

* پایین آورنده فشار خون بالا

* محرك دستگاه ایمنی بدن

* ضد باكتری، قارچ و انگل های روده ای

* ضدسرطان

* خلط آور‎ ‎

* ضد اسهال‎ ‎

* ضدسل ریوی ‎

* ضد آماس كبد

* تسكین دردهای قلبی‎ ‎

‎* درمان زگیل و واریس ‎

مضرات سیر:

معمولا اثرات جانبی مصرف سیر خفیف و غیر متداول است. ولی با زیاده روی در مصرف آن و در موارد خاصی مضر است. بعضی از این مضرات شامل موارد زیر است:

1- ‏ظاهرا سیر تاثیری بر متابولیسم داروها ندارد، اما بیمارانی كه از داروهای ضد انعقاد خون مثل آسپرین استفاده می‌ كنند، باید در مصرف سیر احتیاط كنند، زیرا سیر مانع از انعقاد خون می شود. ‏از این رو افرادی كه جراحی می ‌كنند، باید 7 تا 10 روز پیش از جراحی از خوردن سیر خودداری كنند، زیرا زمان خونریزی را ‏طولانی ‌تر می ‌كند. ‏

2- بنابر تحقیقات دانشمندی بنام «ری (REY)» زیاده روی در مصرف سیر، موجب سردرد و ضعف بینایی می شود. برای جلوگیری از این مضرات چند راه پیشنهاد شده است:

الف- پختن سیر در آب و اضافه کردن کمی نمک یا کره یا روغن بادام به آن.

ب- مصرف گشنیز به همراه مصرف سیر یا بعد از مصرف سیر.

3- چنانچه در مصرف سیر، مراعات سن و مزاج و فصل نگردد، مخصوصاً در مصرف سیر خام زیاده روی شود، برای دستگاه تنفسی و بیماری بواسیر مضر است.

4- زنان آبستن یا شیرده بهتر است از‎ ‎سیر استفاده نکند‎ . ‎

از بین بردن بوی سیر: ‎

1- برای‎ ‎از بین بردن بوی سیر ‎می توان نیم ساعت پس از خوردن آن، یك قاشق عسل یا كمی جعفری یا یك عدد سیب خورد. ‎

2- بهترین کار برای برطرف کردن بوی سیر، خوردن سبزی مثل کاهو است، زیرا کلروفیل موجود در سبزی ها بوی سیر را دفع می کند.

نکاتی برای مصرف سیر:

سیر را به صورت قرص سیر،ترشی سیر،سیر سرخ شده و...استفاده می کنند.

از نظر علمی، ترکیبات و مکانیسم اثر سیر تا حد زیادی پیچیده است و ترکیبات موجود در آن، زمانی که پوست حبه های سیر جدا نشده است، نسبت به وقتی که پوست کنده و خُرد می شود کمی متفاوت است، یعنی به محض له شدن سیر و مجاورت با هوا تغییراتی در آن روی می دهد، چون مواد اصلی و موثر سیر نسبت به هوا و به ویژه حرارت حساس هستند. هر چه سیر بیشتر حرارت داده شود، خواص آن کمتر می شود. بنابراین اثر سیر در غذاهای پخته و سرخ شده به مراتب کمتر از سیر تازه است.

قرص سیر : قرص سیر حاوی پودر سیر خشک شده است که بهترین شکل دارویی آن است وخواص آن تا حدودی شبیه سیر تازه است و مواد موجود در آن نیز حاوی اکثر موادی است که در سیر تازه وجود دارد. این قرص ها روکش دار هستند و بعد از خوردن، بوی سیر کمتر به مشام می رسد.

سیر ترشی : سیر وقتی به صورت ترشی در می آید، دست خوش تغییراتی خواهد شد که به حرارت محیط، سرکه، زمان نگه داری و... بستگی دارد، ولی در اکثر موارد دارای خواصی شبیه به سیر است.

منابع :

خواص سبزی ها،تالیف مرتضی نظری

WWW.IRTEB.COM

WWW.IRIB.IR/HEALTH

گردآوری مطالب:

خواص اسفناج

اسفناج یا اسپیناج گیاه بومی ایران است و از اوایل قرن اول میلادی کم کم به نقاط دیگر دنیا راه یافت. طوری که در تاریخ مسطور است اسفناج در قرن هفتم در چین و در قرن دوازدهم در اسپانیا کشت می شده است.

اسفناج، گیاهی است یک ساله، دارای ساقه ای راست، به ارتفاع نیم متر که برگ های آن پهن و نرم مثلثی شکل به رنگ سبز می باشد. اسفناج نسبت به سرمای زمستان مقاوم است.

دو نوع اسفناج وجود دارد که بنام پاییزه و بهاره نامیده می شود. اسفناج بهاره، در فصل بهار کاشته می شود و به اسفناج انگلیسی معروف است. نوع پاییزه آن که به خاک بسیار غنی احتیاج دارد، در پائیز کاشته می شود. گل های اسفناج به رنگ سبز کمرنگ می باشد.

اسفناج چون دارای مواد غذایی فراوانی است کشت آن امروز در تمام نقاط دنیا معمول است.

 اسفناج از نظر داشتن ویتامین B3 بسیار غنی است، بنابراین داروی مهمی برای برطرف كردن بیماری پلاگر است.

خواص غذایی و سلامتی :

برگ اسفناج از نظر طب قدیم ایران كمی سرد است و برخی عقیده دارند كه متعادل است، یعنی نه سرد است و نه گرم.

1) برگ اسفناج منبع غنی ویتامین A  ، B3 ، C  و آهن و پتاسیم می باشد.

2) بدن را قلیایی می كند.

3) خنك كننده است و برای پایین آوردن تب مفید است.

4) ورم روده كوچك را رفع می كند.

5) برای ورم ریه مفید است.

6) ملین است و یبوست را برطرف می كند.

7) برای لاغر شدن  و كم كردن وزن مفید است.

8) اسفناج به دلیل داشتن ماده ای بنام اسپیناسین، هضم غذا را تسریع می كند. این ماده باعث تحریك معده و ازدیاد ترشحات آن می شود.

9) خوردن اسفناج پخته یا بورانی در رفع تشنگی موثر است.

10) غرغره آب خام یا پخته ی اسفناج، برای از بین بردن ورم و درد گلو مفید است.

11) برای رفع سرفه های خشك ،برگ اسفناج را با جو پوست كنده و روغن بادام بپزید و بخورید.

12) آش اسفناج با گشنیز ، برای سردردهایی كه ناشی از سوء هاضمه و اختلال دستگاه گوارش است، مفید می باشد.

13) اگر آش اسفناج را با آب لیمو و سماق یا آب غوره بخورید، سردردهای ناشی از اختلال كیسه صفرا را برطرف می كند.

14) خوردن اسفناج از سرطان جلوگیری می كند، مخصوصا در افرادی كه به مصرف الكل و سیگار عادت دارند.

15) تحقیقات دانشمندان نشان داده است كه اسفناج در پیشگیری از سرطان روده بزرگ،  معده،  پروستات،  ‌حنجره و رحم موثر است.

16) اسفناج، كلسترول خون را پایین می آورد.

17) بهترین دارو برای كسانی است كه مبتلا به كم خونی هستند.

18) اسفناج مانند جارو، روده بزرگ را تمیز می كند.

19) ترشحات لوزالمعده را افزایش می دهد.

20) اسفناج، سبزی مفیدی برای تقویت اعصاب است.

 اسفناج، تعداد گلبول های قرمز خون را افزایش می دهد، بنابراین بهترین دارو برای افراد مبتلا به كم خونی است.

21) اسفناج پخته، برای رفع بیماری آسم  و گرفتگی صدا بسیار موثر است.

22) رماتیسم و نقرس را درمان می كند.

23) برای زیاد كردن شیر در مادران شیرده  موثر است.

24) سابقا نوعی شربت از اسفناج تهیه می شد كه در معالجه خونریزی ها و كم خونی از آن استفاده می كردند.

25) تخم اسفناج ملین و خنك كننده است.

26) تخم اسفناج برای برطرف كردن ورم كبد و یرقان  مفید است.

27) اسفناج، تعداد گلبول های قرمز خون را افزایش می دهد.

28) اسفناج ،چون دارای كلروفیل است، عضلات روده را تحریك كرده و تخلیه مدفوع را آسان می كند.

29) اسفناج اسیدیته ی خون را کم می کند و عضلات و استخوان ها را تقویت می نماید.

30) رعشه و بوی بد دهان  را از بین می برد.

31) قوت غذایی اسفناج از سایر سبزی ها بیشتر است، مشروط بر اینکه آب آن را دور نریزید و از ساقه های نازک و نورسته ی آن در سالاد استفاده کنید.

32) باعث افزایش اشتها به خصوص در کودکان می شود.

33) برای معالجه کک و مک، اسفناج را در روغن زیتون قرار دهید و بعد روی صورت بگذارید.

مضرات :

اسفناج بعلت داشتن اگزالات، برای بیماران مبتلا به ورم مفاصل  و سنگ های كلیه  و مثانه مناسب نیست. ضمنا افرادی كه سرد مزاج هستند، باید اسفناج را با ادویه های گرم نظیر فلفل، دارچین، زنجبیل و هل میل نمایند.

*مطالب مرتبط :

 - کم خونی ناشی از فقر آهن 

 - تغذیه مناسب برای رفع یبوست 

 - گرمی وسردی در طب سنتی 

*منابع:

- زبان خوراکی ها؛ نوشته دکتر غیاث الدین جزایری