معانی ترویه

سیراب کردن، سیراب گردانیدن، کسی را بر روایت شعر داشتن، در کاری اندیشه کردن، اندیشیدن در کار و نگریستن پایان آن را و تعجیل نکردن در جواب (لغت نامه دهخدا)

راوی می‌گوید از امام صادق علیه‌السلام پرسیدم چرا روز ترویه را روز ترویه نامیده‌اند؟ حضرت فرمود: زیرا در عرفات آب نبود و حاجی‌ها روز هشتم ذیحجه از مکه آب برمی‌داشتند و به عرفات می‌بردند و برخی از ایشان به بعضی دیگر می‌گفتند: تروّیتم، تروّیتم (سیراب شدید، سیراب شدید)(۱)

در نقلی دیگر آمده است زمانی که ابراهیم علیه‌السلام مأمور شد خانه کعبه را بسازد، مکان آن را نمی‌دانست. خداوند جبرئیل سلام‌الله علیه را نازل کرد تا مکان خانه را برای ابراهیم مشخص کند. ضمن این‌که پایه‌های کعبه را از بهشت نازل فرمود و حجرالاسود نیز نازل شد. سپس ابراهیم برای کعبه دو در قرار داد. دری در سمت مشرق و دری در سمت مغرب که مستجار نامیده می‌شود. وقتی ساخت کعبه به اتمام رسید، ابراهیم و اسماعیل حج بجا آوردند و جبرئیل در روز هشتم ذیحجه(روز ترویه) بر آن دو نازل شد و گفت برخیزید و آب جمع‌آوری کنید؛ چون در زمین عرفات آبی وجود ندارد. سپس ابراهیم علیه‌السلام گفت پروردگارا این شهر را محلی امن قرار بده و اهل آن را از میوه‌ها بهره‌مند کن.(۲) 

امام صادق علیه‌السلام فرمود: منظور از بهره‌مندی از ثمرات، ثمره قلوب یعنی محبت مردم و تمایل آن‌ها نسبت به مکه است تا بسوی آن بروند.(۳)

از ابن عباس نقل شده که حضرت ابراهیم علیه‌السلام در خواب دید که فرزندش را سر می‌برند. پس صبح بیدار شده و همه آن روز را می‌اندیشید که آیا خواب او امری است از جانب خدا یا نه؟ از این رو آن روز ترویه نامیده شد. پس از آن در شب دوم در خواب دید؛ چون صبح شد دانست که آن از جانب خداست. از این رو آن روز عرفه نامیده شد.

 منزلت روز ترویه

روز ترویه یکی از ارزشمندترین روزهاست که آداب و اعمال مخصوصی دارد.

رسول خدا صلی‌الله علیه و آله فرمود: خدای تبارک و تعالی از هر چیز چهار شماره برگزید.

از فرشتگان: جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل.

از پیغمبران چهار نفر برای مبارزه با شمشیر: ابراهیم و داوود و موسی و من و از خاندان‌ها چهار خاندان: خاندان آدم و نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برگزید.

از شهرها چهار شهر برگزید و فرمود: «و التین و الزیتون و طور سینین و هذا البلد الامین»

پس مقصود از تین مدینه است و زیتون بیت‌المقدس و طور سینین کوفه و بلد امین مکه.

از زن‌ها چهار زن برگزید: مریم، آسیه، خدیجه و فاطمه سلام‌الله علیها

از اعمال حج چهار عمل را برگزید: قربانی کردن و صدا به لبیک بلند کردن و احرام و طواف.

ازماه‌ها چهار ماه که ماه‌های حرام هستند، برگزید: رجب، ذی‌القعده و ذی‌الحجه و محرم.

از روزها چهار روز برگزید: روز جمعه، روز ترویه (هشتم ذی‌الحجه)، روز عرفه و روز عید قربان.(۴)

شیخ صدوق در امالی آورده است که از جمله اعمال مستحبی حج این است که روز ترویه از هنگام زوال شمس تا شب را درک کند و این‌گونه تمام حج تمتع را درک کرده است.(۵)

طبق این روایات، منزلت روز ترویه تا جایی است که درک آن مساوی با درک تمام حج انگاشته شده است؛ چراکه روز ترویه در اصل آماده شدن برای ورود به عرفات و عید قربان است.

اعمال این روز

محمدبن ابی عمیر از یکی از یارانش از امام صادق علیه السلام نقل کرده است که فرمود: روزه روز ترویه کفاره گناهان یک سال و روزه روز عرفه کفاره گناهان دو سال است.(۶)

 محدث قمی در مفاتیح‌الجنان روزه این روز را برابر با کفاره شصت سال برشمرده است و آورده است که شیخ شهید غسل این روز را مستحب دانسته است.

وقایع این روز

فرستادن نامه امام حسین علیه‌السلام به کوفه توسط مسلم‌بن عقیل

مورخین خروج امام حسین علیه‌السلام از مکه به سمت کوفه را هشتم ذیحجه؛ یعنی روز ترویه نگاشته‌اند که اکنون به بررسی آن می‌پردازیم.

دیدگاه فقها

از دیدگاه فقهی این سخن مشهور که امام حسین علیه‌السلام حج خود را نیمه تمام گذاشت، سخن نادرستی است؛ زیرا امام علیه‌السلام در روز هشتم ذی‌الحجه (یوم ترویه) از مکه خارج شد، در حالی که اعمال حج با احرام در مکه و وقوف در عرفات و از شب نهم ذی‌الحجه آغاز می‌شود. بنابراین امام علیه‌السلام اصولاً وارد اعمال حج نشده بود تا آن را نیمه تمام گذارد. ایشان در هنگام ورود به مکه عمره مفرده انجام داد. البته مشهور است در برخی از کتاب‌ها مانند ارشاد شیخ مفید آمده که حضرت حج خود را تبدیل به عمره کرد و طواف و سعی انجام داد و از احرام بیرون آمد؛ زیرا قادر نبود حج خود را تمام کند که این نظر بعید است.

امام صادق علیه‌السلام فرمود: «قد اعتمر الحسین‌بن علی علیه‌السلام فی ذی‌الحجه ثم راح یوم‌الترویه الی العراق و الناس یروحون الی منی و لابأس باعمره فی ذی‌الحجه لمن لایرید الحج؛ امام حسین علیه‌السلام در ماه ذی‌الحجه عمره انجام داد و سپس در روز ترویه (هشتم) به سوی عراق حرکت کرد و کسی که نمی‌خواهد حج انجام دهد، می‌تواند عمره انجام دهد»(۷)

دلایل خروج امام حسین علیه‌السلام

- خطر جانی

- شکسته نشدن حرمت بیت‌الله الحرام

ایشان به عبدالله‌بن زبیر فرمود: «به خداوند سوگند، اگر یک وجب خارج از مکه کشته شوم، برای من دوست داشتنی‌تر است تا آن‌که به اندازه یک وجب در داخل مکه کشته شوم. به خداوند سوگند اگر من به لانه‌ای از لانه جانواران پناه برم مرا از آن بیرون خواهند کشید تا آن‌چه را از من می‌خواهند، به دست آورند.»(۸) و (۹)

---------------------------------------

پی‌نوشت‌ها:

1. علل‌الشرایع، ج ۲ ص ۳۹۹ باب ۱۷۱

2. سوره ابراهیم، آیه ۳۵

3. قصص‌الانبیاء، ص ۱۹۳

4. خصال ترجمه مهری، ج ۱ ص ۲۴۹

5. امالی شیخ صدوق، ترجمه کمره‌ای، ص ۶۵۱، احتجاجات ترجمه ج ۴، بحارالانوار ج ۲ ص ۳۹۱

6. ثواب‌الاعمال، ترجمه انصاری، ص ۱۴۵

7. کافی، ج ۴، ص ۵۳۶

8. وقعه‌الطف ص ۱۵۲

9. منبع: راسخون

التماس دعا