امام محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابیطالب ـ علیه السّلام ـ امام پنجم شیعیان جهان است؛ لقبش باقر  و كنیه‌اش ابوجعفر، نوة دختری امام حسن مجتبی ـ علیه السّلام ـ و نوة پسری امام حسین ـ علیه السّلام ـ . پدرش امام سجاد و مادرش فاطمه (ام عبدالله) دختر امام مجتبی ـ علیه السّلام ـ است[1] و نخستین كسی است كه هم از نظر پدر و هم از نظر مادر علوی و فاطمی است . امام محمد باقر در سال 57 هجری قمری در شهر مدینه به دنیا آمد در واقعة جانسوز كربلا 4 ساله بود و در سال 114 هجری قمری در همان مدینه به شهادت رسید و در قبرستان بقیع در كنار پدرش (امام سجاد ـ علیه السّلام ـ ) و جدش (امام حسن مجتبی ـ علیه السّلام ـ ) به خاك سپرده شد.[2]

امام باقر به لحاظ ویژگی‌های اخلاقی و برتریهای علمی در زمان خود شهرت فراوانی یافت.[3] و قبل از ولادتش  مورد عنایت خاص پیامبر و امامان قبل از خود بود. جابر بن عبدالله انصاری سلام خاص رسول گرامی اسلام را به امام باقر ـ علیه السّلام ـ رساند.[4] در زهد و علم و عظمت و فضیلت سرآمد بنی هاشم بود و مقام علمی و اخلاقی او مورد تصدیق دوست و دشمن بود بسیاری از بزرگان صحابه و تابعین از محضر آن حضرت مستفیض شده و كتب دانشمندان و مورخان اهل سنت نیز پر از سخنان گهربار آن پیشوای بزرگ است.[5] اكنون به برخی از خصوصیات رفتاری حضرت در خانواده و روش و سیره حضرت در تربیت فرزندان یا نوع رابطة با آنها می‌پردازیم.

1. مقدمات

حضرت در برخی روایات علاوه بر توجه به ایجاد زمینه‌های مناسب قبل از ازدواج و قبل از تولد فرزند به مسائل تربیتی از روزهای آغازین تولد اشاره كرده و نكات مهمی را سفارش كرده‌اند ؛ مانند گفتن اذان و اقامه در گوش راست و چپ كودك، عقیقه كردن و انتخاب نام نیكو، تأثیر شیر مادر در تربیت كه در این موارد نقش مادر مهم‌تر است. اما از دوران نوجوانی نقش پدر مهمتر می‌شود به ویژه در مورد پسران.[6]

2. محبت به كودكان

نیاز كودكان به محبت از ضروری‌ترین نیازهای عاطفی است كه می‌توان با بوسیدن، در آغوش گرفتن، گفتن جملات زیبا و محبت‌آمیز، خریدن هدیه و اسباب بازی، همبازی شدن با آنها و... به این نیازها پاسخ گفت. این مسائل را امام باقر ـ علیه السّلام ـ در مورد فرزند كوچك خود امام صادق ـ علیه السّلام ـ رعایت می کرد. محمد بن مسلم نقل می‌كند كه در خدمت امام باقر ـ علیه السّلام ـ بودم. در این هنگام فرزند (خردسالش) جعفر ـ علیه السّلام ـ وارد شد... و در دستش عصایی بود كه با آن بازی می‌كرد. امام باقر ـ علیه السّلام ـ او را به گرمی در آغوش گرفت و به سینة خود فشرد و خطاب به او فرمود: پدر و مادرم فدایت... در این هنگام جعفر ـ علیه السّلام ـ خندید.[7]

3. ستایش از فرزند صالح

تشویق و ستایش از كارهای نیك فرزندان موجب احساس موفقیت و باعث ایجاد انگیزة قوی در تكرار آنهاست به ویژه اگر در موقعیت مناسبی صورت گیرد. طاهر یكی از اصحاب امام باقر ـ علیه السّلام ـ نقل می‌كند كه در محضر امام نشسته بودم كه فرزندش جعفر ـ علیه السّلام ـ وارد شد. امام باقر فرمود: او بهترین مخلوقات خداوند است.[8] حضرت نزد اصحاب خود فرزندش را با جملاتی بسیار نیكو مورد محبت و تشویق قرار داد.

4. نصیحت فرزند

والدین با این صحبتها و نصیحتها علاوه بر این‌كه رهنمودهای مهم و تجربه‌های باارزش خود را ره ‌توشه فرزندان خویش می‌كنند زمینة ایجاد روابط صمیمی را نیز فراهم می‌آورند و به فرزندان نزدیك می‌شوند. و ضمن آگاهی از مشكلات آنها در حل آن نیز به فرزندان یاری می‌رسانند. این نكتة مهم است كه پدر و مادر باید رابطة دوستانه و صمیمی با فرزندان داشته باشند ولی دوست نباشند. همانطور كه دوست رابطة صمیمی دارد ولی پدر و مادر نیست. جایگاه دوست با جایگاه پدر و مادر یكی نیست و هم‌چنین دوست مهم‌تر از پدر و مادر نیست بنابراین پدر و مادر باید با هوشیاری كامل ضمن حفظ ابهت و شخصیت خود در نزدیك شدن به فرزندان و ایجاد رابطة صمیمی با آنها بكوشند و ضمناً فرزندان ضمن رعایت ادب و احترام والدین، با آنها صمیمی باشند. در بسیاری روایات هست كه امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرزندانشان را به صورت فردی یا جمعی خطاب كرده و نصایحی مشفقانه می‌فرمودند[9] مثلاً می‌فرمود: «فرزندم از كسالت و اندوه بپرهیز كه این دو كلید هر شری است...».[10] سفیان ثوری از امام صادق ـ علیه السّلام ـ خواست تا او را نصیحت فرماید امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: «ای سفیان! پدر مرا به سه چیز سفارش و از سه چیز برحذر می‌داشت. از جمله سفارشات این بود كه فرزندم هر كه با رفیق بد همراه شود سالم نمی‌ماند و هر كه در محلهای اتهام برود مورد اتهام قرار می‌گیرد و هر كه بر زبان خود كنترل نداشته باشد پشیمان می‌شود.[11]

5. ایجاد آرامش در خانواده

بی‌تردید روابط خوب والدین با هم و نوع رفتار آنها با فرزندان در ایجاد فضای مناسب و آرام بعنوان زمینة خوشبختی و پیشرفت و رسیدن به آرزوها بسیار مهم است و برعكس نزاعهای خانوادگی و اختلاف والدین و نبودن صمیمیت و آرامش علاوه بر ایجاد فضای اضطراب و یأس موجب عدم اعتماد به نفس در فرزندان، دوری از خانواده، افتادن در دامهای اجتماعی و به مخاطره انداختن تربیت فرزندان می‌شود .پیامدهای مثبت روابط خوب و پیامدهای منفی روابط سرد بر همة اعضاء خانواده تأثیر دارد. امام باقر ـ علیه السّلام ـ سفارش می‌كند كه در خانواده هم احسان و نیكی و خوشرفتاری لازم است و هم این‌كه این خوشرفتاری را به بهترین وجه ممكن ابراز كردن. لذا می‌فرمایند: «من حسن برّه باهله زید فی عمره»[12] یعنی هر كس با روشی نیكو و پسندیده به همسر و فرزندان خود نیكی كند عمرش طولانی می‌شود.

6. عمل كردن به گفته‌های خود

در خانواده آنچه بیش از گفتار و نصیحت تأثیر دارد عمل است. اساسی‌ترین عامل تربیت در سیرة معصومین و مهم‌ترین راز موفقیت آنها در خانواده عمل آنها بود. آن بزرگواران با پایبندی به گفتار و نصایح خود بهترین الگوی رفتاری برای فرزندان و خانواده و اصحاب خویش بودند. مثلاً اگر پدر خانواده در حضور فرزندان و همسر خود صدقه دهد یا در انجام واجبات دینی كوشا باشد یا نماز اول وقت بجا آورد تأثیر آن و الگو شدن این رفتار سریعتر از آن است كه فقط آنها را به این امور سفارش كند. فرزند بزرگوار امام باقر ـ علیه السّلام ـ نقل می‌كند كه «روزی بر پدرم وارد شدم و مشاهده كردم كه هشت هزار دینار طلا صدقه داده به تهیدستان مدینه و اهل خانه‌ای را كه تعداد آنها به یازده نفر می‌رسید آزاد كرده است.»[13] در روایتی دیگر نیز امام صادق ـ علیه السّلام ـ نقل كرده است «من پیوسته رختخواب پدرم را پهن می‌كردم و منتظر می‌ماندم تا ایشان به رختخواب بروند و بخوابند و سپس بر می‌خواستم و به رختخواب خود می‌رفتم. شبی آن حضرت تأخیر كرد و من در طلب او به مسجد رفتم در حالی كه مردم خواب بودند او را در حال سجده دیدم و غیر او كسی در مسجد نبود. من صدای او را می‌شنیدم كه (دعا)می‌فرمود...».[14]

جهت مطالعة بیشتر مراجعه کنید به:

1- شیخ صدوق . خصال

2- حلیة الابرار2ـ ستارگان درخشان، ج ؛نویسنده: 7محمّد جواد نجفی،.

3ـ  امام باقر ـ علیه السّلام ـ جلوه امامت در افق روشن؛نویسنده:. احمد ترابی

------------------------------------------------

[1] . شیخ مفید، الارشاد، مؤسسة آل البیت، قم، 1413 هجری، ج 2، ص 157 و 158 ، اربلی، علی بن عیسی، كشف الغمه فی معرفة الائمه، نشر ادب الحوزه ج 2، ص 318 و 319.

[2] . شیخ مفید، همان، كشف الغمه همان.

[3] . پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، مؤسسة امام صادق ـ علیه السّلام ـ ، قم، چاپ 13، ص 306 به نقل از مناقب ابن شهر آشوب.

[4] . مجلسی، بحارالانوار، الطبعة الثانیه، تهران، المكتبة الاسلامیه، ج 46، ص 266، الارشاد، همان، ص 159 ،‌كشف الغمه، همان،‌ص 321.

[5] . سیرة پیشوایان، همان، ص 310 و 311.

[6] . مراجعه كنید به احادیث فراوان در جلد 15 وسائل الشیعه و جلد 8 تهذیب الاحكام.

[7] . مجلسی، بحارالانوار، ج 47، ص 15.

[8] . همان.

[9] . بحرانی، سید هاشم، حلیة الابرار، المطبعة‌العلمیه، قم، ج 2، ص 126 و 127.

[10] . كشف الغمه، همان، ص 341.

[11] . شیخ صدوق،‌الخصال، ص 169.

[12] . مراجعه كنید به احادیث حضرت در تحف العقول.

[13] . مجلسی، بحارالانوار، ج 46، ص 290.

[14] . حلیة الابرار، همان، ج 2، ص 330.

تسنیم: پیکر پاک و مطهر شهید «علی خالقی» پس ٢٧ سال از طریق DNA شناسایی شد. شهید بزرگوار«علی خالقی» فرزند غلام عباس، متولد سال٤٩ و اعزامی از استان کرمان است که در سال ٦٧ مفقود الاثر اعلام شد. پیکر این شهید بزرگوار در سال ٩١ توسط تیم تفحص در منطقه عملیاتی فاو کشف شد. پیکر شهید «علی خالقی» پس از کشف در تاریخ ١٣٩٢/٢/٦ مصادف با ایام فاطمیه در مشکین شهر استان اردبیل به عنوان شهید گمنام تشییع و به خاک سپرده شد.

به گزارش پایگاه خبری- تحلیلی "خیبرآنلاین" به نقل از عتبه حسینی(ع)، سمیره ولی محمد دختر فلج پاکستانی که به همراه پدر و مادرش از پاکستان به زیارت عتبات عالیات مشرف شده بود، با حضور در حرم مطهر حسینی(ع) به ناگاه از روی صندلی چرخدار خود برخاسته و به سمت ضریح سیدالشهداء(ع) حرکت کرده است.

شیخ حمزه فتلاوی، یکی از مسئولان بخش راهنمایی شرعی عتبه مقدسه اعلام کرد: در ساعت ۱۰ صبح، پس از شنیدن فریادهایی در حرم حسینی(ع) مردم دختربچه‎ فلجی را مشاهده کردند که به برکت امام حسین علیه السلام خداوند بر او منت گذارده و شفا یافته بود، به نحوی که این دختر با قدم‎های خودش به سمت پنجره‎های حرم امام علیه السلام به حرکت در آمد.

آنچنان که والدین این کودک اظهار کردند، ایمان آنها به خدا و اعتقادشان به مقام سیدالشهداء علیه السلام موجب شده بود که از پاکستان برای طلب شفای دختر فلج خود به زیارت عتبات عالیات مشرف شوند.

این در حالی است که تلاش‎های این خانواده برای درمان دختر معلولشان در بیمارستان‎های مختلف پاکستان در طول سال‎های گذشته نیز به نتیجه‎ای نرسیده بود. بر این اساس در سال جاری برای طلب شفای سمیره به زیارت حرم امیرالمومنین علیه‎السلام و زیارت کربلا مشرف شده‎اند.

پدر و مادر سمیره در توضیح نحوه شفایافتن این دختر فلج اعلام کرده‎اند: پس از زیارت حرم امیرالمومنین علیه السلام، برای طلب شفای او ابتدا به زیارت حرم ابالفضل العباس(س) رفتیم و از آنجا به سمت حرم حضرت سیدالشهداء علیه السلام حرکت کردیم، هنگامی که دخترم گنبد شریف حرم حسینی(ع) را دید به گریه افتاد و به امام حسین علیه السلام گفت که به سویت آمدم یا آقای من، به سویت آمدم ای سید جوانان بهشت و همینطور سخن می گفت تا اینکه داخل حرم حسینی علیه‎السلام شدیم، که ناگهان دختر فلج ما از روی ویلچر برخاست و شروع به حرکت به سمت ضریح سیدالشهداء علیه السلام کرد.

* منبع: مهر

1. قال النبی ـ صلّی الله علیه و آله ـ: لا تذهبُ الدنیا حتی یقوم بامر اُمتی رجلٌ من ولد الحسین یَملأُ عدلاً كما مُلِئت ظُلماً و جَوراً. ـ « بحارالانوار، ج 51، ص 66»

پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند:«دنیا به پایان می رسد تا مردی از فرزندان حسین ـ علیه السّلام ـ عهده دار مسائل و مصالح امتم گردد او زمین را آنچنان كه پر از ظلم و جور شده، پر از عدل می كند.

2. قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ لِفاطمة فی مرضِهِ: و الّذی نفسی بیده لابُدَّ لِهذِهِ الاُمَّةِ مِن مهدیٍ و هو و اللهِ مِن وُلدِكِ. ـ « بحارالانوار، ج 51، ص 67»

پیامبر اكرم در مریضی كه منجر به وفاتشان شد به فاطمه فرمودند: قسم به آن كسی كه جانم در دست اوست حتماً مهدی و هدایت گری برای این دست می آید و قسم به خدا او فرزند تو است.

3. قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ: انَّ خُلَفائی و اوصیائی و حُجَجِ اللهِ علی الخَلقِ بعدی اثنا عشر اوَّلُهم اخی و آخِرُهم وَلَدی. ـ « بحارالانوار، ج 51، ص 71»

پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند:«همانا جانشینان و اوصیاء من و حجت های الهی بر مردم بعد از من دوازده نفرند اولی آنها برادرم (علی) و آخرینشان فرزندم می باشد.

4. قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ: والّذی بَعَثَنی بالحقِّ نبیاً لولم یبقِ من الدنیا الا یومٌ واحدٌ لا طالَ اللهُ ذلك الیومَ حتی یُخرُجَ منه وَلَدی المهدیُّ فَیَنْزِلُ روحُ الله عیسی بن مریم ـ علیه السّلام ـ فَیُصلِّی خَلْفَه. ـ « بحارالانوار، ج 51، ص 71»

پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: قسم به آن كس كه مرا به حق به نبوت مبعوث كرد اگر از دنیا جز یك روز باقی نماند آن روز را طولانی می كند تا فرزندم مهدی در آن روز قیام كند پس عیسی بن مریم فرود می آید و پشت سرش نماز می خواند.

5. قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ: طُوبی لمن ادرك قائمُ اهل بیتی و هو مقتدٍ به قبل قیامِهِ یأتِمُ به و بائمةِ الهُدی من قبلِهِ و یَبرَأُ الی الله من عدوِّهم اُولئِكَ وُفقائی و اكرمُ اُمَّتی علیَّ. ـ « بحارالانوار، ج 51، ص 72»

پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: خوشا به حال كسی كه زمان قائم ـ علیه السّلام ـ را درك كند در حالی كه قبل از قیامش از او پیروی می كرده به او و ائمه هدا قبل از او متمسك شده و از دشمنانشان، به سوی خداوند بی زاری جسته آنها دوستان من و كریم ترینِ امت من هستند.

6. عن حسن بن علی بن ابیطالب ـ علیهم السّلام ـ قال: یُطیلُ الله عُمرَهُ فی غَیبَةٍ ثُمَّ یُظهِرَهُ بِقُدرَتِهِ فی صُورَةِ شابٍ، ابنِ دونَ اربعین سنةٍ ذلك لِیُعلَم اَنَّ اللهَ علی كل شیءٍ قدیر. ـ «بحارالانوار، ج 51، ص 123»

امام حسن ـ علیه السّلام ـ فرمودند: خداوند در زمان غیبت عمر او را طولانی می گرداند سپس او را با قدرت خود به صورت جوانی كه سنش كمتر از چهل سال است ظاهر می كند تا همه بدانند خداوند بر هر چیزی تواناست.

7. قال الحسین بن علی ـ علیه السّلام ـ: امّا انَّ الصابِرَ فی غیبتِهِ علی الاذی و التكذیبِ بمنزلةِ المجاهدِ بالسیف بینَ یَدَی رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ . ـ «بحارالانوار، ج 51، ص 133»

امام حسین ـ علیه السّلام ـ فرمودند:«همانا كسی كه در زمان غیبت بر آزار و اذیت و تكذیب كردنها صبر كند همانند كسی است كه با شمشیر در كنار رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ مبارزه می كند.

8. عن ام هانی قال قلت لابی جعفر ـ علیهما السّلام ـ ما معنی قولِ الله عزوجل«فلا اقسم بالخُنَّس؟» قال لی:‌یا ام هانی امام یخنس نفسه حتی ینقطع عن الناس علمه سَنَةُ ستین و مأتین ثم یبدو كالشهاب الواقد فی اللیلة الظلماء فان ادركتِ ذلك الزمان قرت عیناك. ـ « بحارالانوار، ج 51، ص 138»

ام هانی گوید به امام باقر ـ علیه السّلام ـ عرضه داشتم، معنی كلام خداوند در آیه‎ی «فلا اقسم بالخُنَّس ـ التكویر، آیه‎ی 15» چیست؟ حضرت فرمود:«ای ام هانی این آیه درباره‏ی امامی است كه خود را پنهان نموده بگونه ای كه از سال 260مردم او را نمی شناسند. سپس مانند شهابی درخشنده در شب تاریك، ظهور می كند پس اگر تو آن زمان را درك كردی چشمت روشن.

9. قال ابو عبدالله الصادق ـ علیه السّلام ـ: من اَقَرَّ بالائمةِ مِن آبائی وَ وُلدی و حَجَدَ المَهدیّ من وُلدی كان كمن اقرّ بجمیع الانبیا و جحد محمداً ـ صلّی الله علیه و آله ـ نبوته. ـ «بحارالانوار، ج 51، ص 145»

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: هر كس به امامت ائمه هدی از پدران و فرزندانم اقرار كند ولی فرزندم مهدی را انكار نماید مانند كسی است كه به نبوت تمامی پیامبران اقرار كند اما نبوت محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ را انكار نماید.

10. لَمّا حَمَلَتْ جاریةُ ابی محمد ـ علیهما السّلام ـ قال: سَتُحمِلینَ ذَكَراً و اسمُهُ محمدٌ و هو القائم من بعدی. ـ «بحارالانوار، ج 51، ص 2»

زمانی كه كنیز امام حسن عسكری (نرجس خاتون) حامله شد حضرت فرمودند: بزودی پسری را حمل می كنی كه اسم او محمد است و او امام بعد از من است.

11. عن ایوب ابن نوح قال: قلتُ لابی الحسن الرضا ـ علیه السّلام ـ: انّا نرجُوا اَن تكونَ ... ـ «بحارالانوار، ج 51، ص 37»

ایوب بن نوح گوید: به امام رضا ـ علیه السّلام ـ عرضه داشتم كه ما امید داریم شما صاحب الامر باشید و خداوند امر ظهور را به راحتی و بدون جنگ به شما واگذار كند، همانا ما با شما بیعت كرده ایم و درهم ها را بنام شما ضرب كرده ایم، حضرت ـ علیه السّلام ـ فرمودند: از ما اهلبیت احدی نیست كه نامه های (فراوانی) برای او بیاید و با انگشتان به او اشاره شود و از مسائل (متفاوتی) از او سئوال شود و اموالی برایش بیاورند مگر اینكه كشته می شود یا می میرد تا اینكه خداوند برای این امر پسر بچه ای را مبعوث می كند.

12. قال سلیمان: فقلت للصادق ـ علیه السّلام ـ : فكیف ینتفع الناس بالحجة الغائب المستور؟ قال: كما ینتفعون بالشمس اذا سترها السحاب. ـ «بحارالانوار، ج 52، ص 92»

سلیمان گوید: به امام صادق ـ علیه السّلام ـ عرضه داشتم: مردم چگونه از حجت از نظر پنهان استفاده می كنند و نفع می‏برند؟ حضرت فرمودند: همان گونه كه از خورشید پشت ابراستفاده می كنند (از او نیز نفع می برند استفاده می كنند.)

13. عن ابی عبدالله قال: رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ: لابد للغلام من غیبة. فقیل له: و لم یا رسول الله ، قال: یخاف القتل. ـ «بحارالانوار، ج 52، ص 90»

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: مهدی در حالی كه پسر بچه است غائب باشد گفته شد: ای رسول خدا غیبت برای چه، حضرت فرمودند: می ترسد كشته شود.

14. من ابی عبدالله ـ علیه السّلام ـ قال: صاحب هذا الامور تعمی ولادته علی (هذا) الخلق لئلا یكون لاحد فی عنقه بیعة اذا خرج. ـ «بحارالانوار، ج 52، ص 95»

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: ولادت صاحب الامر ـ علیه السّلام ـ بر این مردم پوشیده است تا بیعت هیچ كس در هنگام ظهور بر گردن او نباشد.

15. عن الصادق ـ علیه السّلام ـ للقائم غیبتان: احداهما طویلة و الاخری قصیره، فالاولی یَعلَمُ بمكانه فیها خاصة من شیعته و الاخری لا یعلم بمكانه فیها (الا) خاصّةُ موالیهِ فی الدینه. ـ «بحارالانوار، ج 52، ص 155»

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: برای قائم ـ علیه السّلام ـ دو غیبت وجود دارد. یكی بلند مدت و یكی كوتاه مدت، پس در غیبت اول (كه كوتاه مدت است) شیعیان خاص او جایش را می دانند اما در غیبت دوم (كه بلند است) جز خواص دوستان دینی اش كسی جای او را نمی داند.

16. عن النبی ـ صلّی الله علیه و آله ـ قال: افضل جهاد امتی انتظار الفرج. ـ «بحارالانوار، ج 77، ص 143»

پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: برترین جهاد امت من، انتظار فرج است.

17. عن علی بن الحسین ـ علیهما السّلام ـ قال: ان اهل زمان غیبة، القائلون بامامته، المنتظرون لظهوره افضل اهل كل زمان. ـ «بحارالانوار، ج 52، ص 122»

امام سجاد ـ علیه السّلام ـ فرمودند: همانا مردم زمان غیبت همانها كه امامت او را پذیرفته اند و منتظر ظهور اویند برتر از افراد همه زمانها هستند.

18. عن محمد بن علی ـ علیهما السّلام ـ قال: انه لو لم یبق من الدنیا الا یوم واحد لطول الله ذلك الیوم حتی یخرج فیملأ الارض قسطا و عدلاً كما ملئت جوراً و ظلماً. ـ «بحارالانوار، ج 51، ص 156»

امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمودند: اگر جز یك روز از دنیا نمانده باشد خداوند آن روز را طولانی می كند تا مهدی قیام كند و دنیا را آنچنان كه پر از ظلم و جور شده پر از عدل و داد گرداند.

19. قال امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ: هو شابٌ مربوعٌ، حَسَنُ الوجهِ حَسَنُ الثَّعرِ، یَسیلُ شَعرُهُ علی منكبیهِ و نُورُ وجِههِ یَعلُو سَوادَ لحِیتِهِ و رأسِهِ. ـ «بحارالانوار، ج 51، ص 36»

امام علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: او (مهدی عجل اله فرجه) جوانی است چهار شانه، نیكو روی و زیبا موی كه مویش بر شانه اش ریخته و نور صورتش بر سیاهی موی سر و صورتش برتری دارد.

20. عن یمان التمار قال: كنا عند ابی عبدالله ـ علیه السّلام ـ جلوساً فقال لنا: انَّ لِصاحِبِ هذا الامر غیبةٌ المتمسك فیها بدینه كا لخارط للقتاد. ـ «اصول كافی، ج 1، ص 335»

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: همانا برای صاحب الامر غیبتی است (پس) كسی در دوران او دین خود را حفظ كند مانند كسی است كه خار مغیلان را با دست بتراشد.

21. عن زارة قال: سمعت ابا عبدالله ـ علیه السّلام ـ .... اذا ادركتَ هذا الزمان فادع بهذا الدعاء اللهمَّ عَرِّفنی نفسَكَ فانَّك اِن لم تُعرِّفْنی نفسَك لم اعرِف نَبیَّكَ، اللهمَّ عرَّفْنی ... ـ «اصول كافی، ج 1، ص 337»

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: ... هر گاه زمان غیبت را درك كردی و در آن زمان قرار گرفتی پس این دعا را بخوان: خداوندا شناخت خودت را به من عطا كن چرا كه اگر تو خود را، به من نشناسانی، نبیت را نخواهم شناخت، خداوندا رسولت را به من بشناسان چرا كه اگر شناخت رسولت را به من عطا نكنی حجت تو (كه امام زمان است) را نخواهم شناخت، خداوندا حجتت را به من بشناسان چرا كه اگر شناخت او را به من ندهی از دینم گمراه می شوم.

22. سمعت ابا جعفر ـ علیه السّلام ـ یحدث: اذا قام القائم عرض الایمان علی كل ناصب فان دخل فیه بحقیقةٍ و الا ضُرِبَ عُنُقُهُ او یُؤَدِی الجزیةَ كما یؤدیها الیوم اهل الجزیة. ـ «روضه كافی، ص 227»

امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمودند: زمانی كه قائم ـ علیه السّلام ـ قیام كند ایمان را بر هر بت پرستی عرضه می‏كند، پس اگر واقعاً ایمان آورد او را رها می كند و اگر ایمان حقیقی نیاورد یا گردن او را می زند و یا او را مجبور به پرداخت جزیه می كند چنانكه اهل ذمه امروز جزیه می دهند.

23. سمعت ابا عبدالله ـ علیه السّلام ـ یقول: ان قائمنا اذا قام مد الله عزوجل لشیعتنا فی اسماعهم و ابصارهم حتی لا یكون بینهم و بین القائم برید، یكلمهم فیسمعون و ینظرون الیه و هو فی مكانه. ـ «روضه كافی، ص 241»

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: وقتی قائم ما ـ علیه السّلام ـ قیام كند خداوند چشمان و گوشهای شیعیان ما را تیز می كند بگونه ای كه میان قائم و شیعیانش پیكی نیست، او صحبت می كند و آنها می شنوند و او را می‏بینند در حالی كه در جای خود می باشد.

24. بدر بن الخلیل الازدی قال: كنت جالساً عند ابی جعفر ـ علیه السّلام ـ فقال: آیتان تكونان .... ـ «روضه كافی، ص 212، حدیث 258»

امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمودند: قبل از قیام قائم ـ علیه السّلام ـ دو علامت ظاهر می شود كه از زمان فرود آمدن حضرت آدم ـ علیه السّلام ـ به زمین (تا آن روز) رخ نداده است. 1. خورشید در نیمه ماه رمضان می گیرد و ماه در آخر ماه رمضان می گیرد. در این هنگام شخصی گفت: ای فرزند، رسول خدا كسوف در آخر ماه و خسوف در نیمه ماه است. حضرت فرمود: آنچه را گفتی می دانم لكن این دو نشانه هایی (بی‏سابقه‏اند و) از زمان حبوط آدم ـ علیه السّلام ـ (تا آن زمان) رخ نداده است.

25. قال ابو جعفر ـ علیه السّلام ـ: اذا رایت الفاقة و الحاجة قد كثرت و انكر الناس بعضهم بعضاً فعند ذلك فانتظر امر الله عزوجل .... ـ «روضه كافی، ص 221، ص 276»

امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمودند: هر گاه دیدی فقر و نیازمندی زیاد شد و مردم یكدیگر را نمی شناختند در آن هنگام منتظر امر الهی (یعنی ظهور، ولی عصر عجل اله فرجه) باش. به حضرت عرضه داشتم: جانم بفدای شما فقر و نیازمندی را فهمیدم، اما اینكه فرمود: مردم یكدیگر را نمی شناسند یعنی چه؟ حضرت فرمود: شخصی از شما بنزد برادر دینی اش می رود و نیاز خود را مطرح می كند و از او استمداد می طلبد پس آن شخص به گونه ای به او می نگرد و به صورتی با او سخن می گوید كه قبل از آن آنگونه با او برخورد نمی كرد.

26. لما صالح الحسن بن علی ـ علیه السّلام ـ معویة بن ابی سفیان .... قال: اما علمتم انه مامنا الا ویقع فی عنقه بیعة لطاغیة امام زمانه الا القائم الذی یصلی روح الله ـ علیه السّلام ـ خلفه. ـ «منتخب الاثر، ص 263»

زمانی كه امام حسن مجتبی با معاویه صلح كرد خطبه ای خواندند و فرمودند: آیا نمی دانید هیچ كس از ما ائمه نیست جز اینكه بیعت با حاكم ستمگر زمانش بر گردن او می رود و مجبور به بیعت می شود بجز قائم همان كسی كه عیسی بن مریم روح الله پشت سرش نماز می خواند.

27. عن امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ قال: الا و انَّ من ادركها منا یسری فیها بسراج منیر و یحذو فیها علی مثال الصالحین. ـ«نهج البلاغه، خ 150»

امام علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: بدانید كه همانا آن كسی كه از ما (مهدی عجل آله فرجه) فتنه های آینده را دریابد، با چراغی روشن در آن گام می نهد (یعنی، خود دچار فتنه می شود و دیگران او را فتنه نمی شمارند) و بر سیره و روش صالحان رفتار می كند.

28. عن سلمان الفارسی قال: قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ: الائمه بعدی اثنا عشر، عدد شهور الحول و منا مهدی هذه الامة له هیبةُ موسی و بهاءُ عیسی و حكمُ داودَ و صبوُ ایوب. ـ «منتخب الاثر، ص 26»

پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ : فرمودند: ائمه بعد از من 12 نفرند؛ به تعداد ماه های سال و مهدی این امت از ما است، هیبتی موسی گونه دارد و به زیبایی مانند عیسی است و در حكم مانند داود و صبری ایوب وار دارد.

29. عن ابی جعفر ـ علیه السّلام ـ: ان الله تبارك و تعالی حیث خلق الخلق ... اخذ المیثاق علی اولی العزم اننی ربكم و محمد رسولی و علی امیرالمؤمنین و اوصیاه من بعده ولاة امری و خزان علمی و انّ المهدی .... ـ «اصول كافی، ج2، ص 8»

امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمودند: خداوند تبارك و تعالی زمانی كه مخلوفات را آفرید .... از پیامبران اولی العزم پیمان گرفت كه من پروردگار شمایم و محمد فرستاده من است و علی و جانشین بعد از او والیان امر و مخزن علم من هستند (یعنی رهبری علمی و سیاسی بدست آنهاست.) و همانا به وسیله مهدی دینم را یاری می كنم و حكومتم را بر پا می سازم و از دشمنانم انتقام می گیرم و بوسیله او همه را به بندگی خود می كشانم خواه از روی اطاعت باشد و خواه از روی اكراه.

30. عن النبی ـ صلّی الله علیه و آله ـ قال: یخرج المهدی من ولدی یصلح الله تعالی امره فی لیلة فیملأ الارض عدلاً كما ملئت جوراً. ـ «الصراط المستقیم، ج 2، ص 122»

پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: مهدی كه از فرزندان من است قیام می كند در حالی كه خداوند یك شبه امر قیام او را اصلاح می كند پس زمین را همانگونه كه پر از ظلم و ستم شده پر از عدل و داد می كند.

31. عن امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ (فی وصایاه لابنه الحسن ـ علیه السّلام ـ): ثم تقدم یا ابا محمد و صلِّ علیَّ یا بنی یا حسن و كبّر علیَّ سبعاً و اعلم انه لا یحل ذلك لاحدٍ الا علی رجلٍ یخرج فی آخر الزمان اسمه القائم المهدی من ولد اخیك الحسین یقیم اعوجاج الحق. ـ «مستدرك الوسائل، ج 2، ص 268»

امام علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: پس ای ابا محمد بعد از من تو جانشین شو و ای فرزندم ای حسن بر من نماز بخوان و بر من هفت تكبیر بگو، و بدان حقیقت تكبیر بر كسی جایز نیست مگر بر مردی كه در آخر الزمان می آید نام او قائم مهدی است كه از فرزندان برادرت حسین است و راه حق را كه كج شده راست می گرداند.

32. عن النبی ـ صلّی الله علیه و آله ـ قال: انت ابو الائمه الاحدی عشره من صلبكَ مطهرون معصومون و منهم المهدی. ـ «الصراط المستقیم، ج 2، ص 126»

پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: (ای علی) تو پدر یازده امام كه از صلب تو هستند می باشی امامانی پاك و معصوم و مهدی از آنهاست.

33. عن النبی ـ صلّی الله علیه و آله ـ: الائمةُ من بعدی اثنا عشر اولهم انت یا علی و آخرهم القائم المهدی یفتح لله علی یده مشارق الارض و مغاربها. ـ «الصراط المستقیم، ج 2، ص 126»

پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: ائمه بعد از من 12 نفرند اولشان تویی ای علی و آخرینشان مهدی قائم است، خداوند بدست او شرق و غرب را فتح می كند.

34. قال ابو جعفر ـ علیه السّلام ـ: انّ القائم اذا قام بمكة و اراد ان یتوجه الی الكوفة نادی منادیهِ الا لا یحملْ احدٌ منكم ...

امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمودند: همانا قائم ـ علیه السّلام ـ زمانی كه در مكه قیام كرد خواست به سوی كوفه حركت كند كه منادیش ندا می دهد. «آگاه باشید هیچ كس از شما نه غذا و نه نوشیدنی حمل نكند» و حضرت سنگ موسی بن عمران را همراه خود دارند و آن بار شتری است پس در هیچ جای فرود نمی آیند مگر اینكه چشمه ای از آن می جوشد پس هر كس گرسنه باشد سیر آب می شود و این توشه آنها تا نجف است.

35. عن ابی عبدالله ـ علیه السّلام ـ قال: سَنَةُ الفَتحِ ینشَقُّ الفرات حتی یدخل الكوفة و ازقتها. ـ «اثبات الهداة، ج7، ص419»

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: سالی كه فرج حاصل می شود (و مهدی قیام می كند) فرات طغیان می كند به گونه ای كه آب وارد كوفه می شود و آنرا كوچك می كند.

36. عن ابی عبدالله ـ علیه السّلام ـ قال: السفیانی من المحتوم و خروجه فی رجب. ـ «اثبات الهداة، ج 7، ص 340»

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: خروج سفیانی از امور حتمی است و قیامش در ماه رجب است.

37. عن ابی عبدالله ـ علیه السّلام ـ قال: قبل قیام القائم ـ علیه السّلام ـ تجزل حرب قیس. ـ «اثبات الهداة، ج 7، ص 428»

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: پیش از قیام حضرت قائم جنگ قیس دامنه پیدا كند.

38. عن اصبغ بن نباته قال: سمعت علیاً ـ علیه السّلام ـ یقول: اِنَّ قَبلَ قیام القائمِ سنینَ خُداعَةً یُكَذَّبُ فیها الصادقُ و یُصَدَّقُ فیها الكاذبُ. ـ «اثبات الهداة، ج 7، ص 428»

امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ فرمودند: همانا قبل از قیام قائم (عجل اله فرجه) سالهای نیرنگ است كه در آن سالها شخص راستگو و درست كار را تكذیب می كنند و شخص دروغ گو را تصدیق می نمایند.

39. عن ابی جعفر ـ علیه السّلام ـ قال: السُّفیانی و القائمُ فی سَنَةٍ واحدةٍ. ـ «اثبات الهداة، ج 7، ص 426»

امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمودند: خروج سفیانی و قیام قائم ـ علیه السّلام ـ در یك سال اتفاق می افتد.

40. قال ابو جعفر ـ علیه السّلام ـ و قد سألته عن القائم ـ علیه السّلام ـ فقال: لا یكون حتی ینادی مناد من السماء یسمع اهل المشرق و اهل المغرب حتی یسمع الفتاة فی حذرها. ـ «اثبات الهداة، ج 7، ص 424»

امام باقر ـ علیه السّلام ـ در جواب سئوالی كه در مورد قائم ـ علیه السّلام ـ از او پرسیده شده بود فرمودند: قیام نمی كند تا منادیی را از آسمان ندا دهد، ندایی كه اهل شرق و غرب عالم حتی دختران پرده نشین از پس پرده آنرا می شنوند.

آیت‌الحق مرحوم حاج میرزا علی قاضی طباطبائی درباره ماه‌های رجب، شعبان و رمضان فرمود: هان! ای برادران عزیز و گرامیم؛ آگاه باشید! متوجّه و هشیار باشید که ما در قرقگاه زمانی (ماه‌های رجب، شعبان و رمضان) داخل شده‌ایم!

و همان‌گونه که در زمین‌های حرم باید از محرّمات اجتناب نمود و ارتکاب یک سلسله اعمالی که در جایی جرم نیست، امّا در حرم جرم محسوب می‌شود، در این ماه‌ها هم که قرقگاه زمانی محسوب می‌شوند، چنین است و باید با هشیاری و مواظبت در آن وارد شد و به همان نحو که در قرقگاه مکانی که حرم است، انسان به کعبه نزدیک می‌شود، در این ماه‌ها هم که قرقگاه زمانی است، انسان به مقام قرب خداوند می‌رسد. پس چقدر نعمت‌های پروردگار بر ما بزرگ و تمام است؟! و او هرگونه نعمتی را بر ما تمام نموده است.

پس حال که چنین است، قبل از هر چیز، آنچه که بر ما واجب و لازم می‌باشد، توبه ایست که دارای شرایط لازم و نمازهای معلومه است۱ و پس از توبه، واجب ترین چیز بر ما، پرهیز از گناهان صغیره و کبیره است تا جایی که توان و قدرت و استطاعت داریم!.

پس به راستی، هر کسی که در صدد متذکّر شدن به ذکر حقّ و در مقام خشیّت از ذات اقدس حضرت حقّ متعال بوده باشد، می تواند از راه مراقبه و محاسبه و معاتبه و معاقبه متذکّر گردد!.

پس از این مرحله، با دل‌های خود، به خداوند رو آورده، بیماری‌های گناهانتان را معالجه و مداوا نمائید و به وسیلۀ استغفار، بزرگی و سنگینی عیوب خود را کاهش دهید و بپرهیزید از اینکه حریم الهی را بشکنید و پرده‌های حجاب را بالا زده، حرمت حرم را هتک نمائید!

زیرا به راستی چنین شخصی در نظام تکوین بی آبرو و مهتوک است؛ گرچه خداوند کریم از روی کرمش، به حسب ظاهر، آبروی او را حفظ نماید و همین جزای اوست و نیازی به مجازات پروردگار ندارد!.

و امّا دستورالعمل این سه ماه:

1. بر شما باد به اینکه نمازهای فریضۀ خود را با نوافل آن که مجموعاً پنجاه و یک رکعت است، در بهترین اوقاتشان انجام دهید و اگر نتوانستید چهل و چهار رکعت آن را به جا بیاورید؛

2. و امّا در مورد نافلۀ شب، به خصوص باید بدانید که: انجام دادن آن در نظر مؤمنان و سالکان حضرت معبود، از واجبات است و هیچ چاره‌ای جز به جا آوردن آن نیست؛

3. بر شما باد به قرائت قرآن کریم در نافله‌های شب! که انسان را حرکت داده، سیر او را سریع می‌نماید و برای او بسیار مفید است. پس تا می‌توانید در شب‌ها قرائت قرآن کنید، زیرا قرائت قرآن شراب مؤمنان است؛

4. بر شما باد به انجام دادن اوراد و أذکاری که هر یک از شما به عنوان دستور در دست دارید و بر شما باد به مداومت سجدۀ یونسیّه و گفتن ذکر یونسیّه: «لا إلهَ إلا أنتَ سُبحانکَ إنی کُنْتُ مِن الظالمین۷» در سجده از پانصد تا هزار مرتبه؛

5. بر شما باد به زیارت مشهد اعظم، که مراد همان حرم مطهّر امیرمؤمنان(ع) و قبر نورانی آن بزرگوار است و نیز سایر مشاهد مشرّفۀ اهل‌بیت(ع) و مساجد معظّمه، مانند: «مسجد الحرام»، «مسجدالنّبی»، «مسجد کوفه»، «مسجد سهله» و به طور کلّی هر مسجدی از مساجد؛ زیرا مؤمن در مسجد، همانند ماهی است در آب دریا!

6.هیچ‌گاه پس از نمازهای واجب خود، تسبیحات حضرت صدّیقه(س) را ترک ننمایید؛ زیرا این تسبیحات، یکی از انواع «ذکر کبیر» شمرده شده است؛

7.یکی از وظایف مهم و لازم برای سالک إلی‌الله، دعا برای فرج حضرت حجّت(عج) در قنوت «وَتْر» است. بلکه باید در هر روز و در همۀ اوقات و همۀ دعاها، برای فرج آن بزرگوار دعا کرد.

8.یکی دیگر از وظایف لازم و مهم، قرائت زیارت جامعه، معروف به «جامعۀ کبیره» در روز جمعه است.

9. لازم است که قرائت قرآن حتماً کمتر از یک جزء نباشد.

10. تا می‌توانید بسیار به دیدار و زیارت برادران نیکوکار خود بشتابید؛ زیرا به راستی آنها برادرانی هستند واقعی که در تمام مسیر، همراه انسانند و با رفاقت خویش، آدمی را از تنگناها و عقبات نفس عبور می‌دهند!

11. به زیارت اهل قبور ملتزم باشید؛ ولی نه به صورت مداوم و همه روزه (مثلاً در هفته، یک روز انجام بگیرد) و نباید زیارت قبور در شب واقع گردد