یكی از امامان معصوم و نوه ی بزرگ پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ حضرت امام حسن مجتبی است كه مورد ظلم بنی امیه و دیگر دشمنان واقع شده و با زهر كینه به شهادت رسیده و بعد از شهادت نیز، جنازه مطهر آن حضرت مورد حمله و تیرباران واقع شد.[1]
این دشمنان چه كسانی بودند؟ و چرا با امام حسن مجتبی كه به گفته پیامبر سید جوانان اهل بهشت بود این گونه برخورد كردند؟ و هدفشان چه بود؟
به گفته مورخین یكی از افرادی كه در آزار و اذیت امام حسن ـ علیه السلام ـ ، چه در حال حیات و چه بعد از شهادت آن حضرت نقش مؤثری داشت، معاویه پسر ابی سفیان است. او از طرف امام حسن برای آینده ی بنی امیه احساس خطر می‌كرد و سرانجام بادروغ و تزویر جَعده- كه همسر امام حسن بود- را وادار کرد که آن حضرت را به شهادت برساند.[2]
فرد دیگری كه عداوت بسیاری با امام حسن داشت و حتی در جلوگیری از دفن جنازه ی ایشان در كنار مرقد پیامبر نقش مؤثری داشت؛ مروان پسر حكم بود. همان كسی كه پیامبر او و پدرش را به خاطر كارهای خلاف و دشمنی‌هایشان نسبت به اسلام از مدینه بیرون كرده بود،و عمر و ابوبکر از رفع تبعید آنها امتناع کرده بودند اما عثمان در زمان خلافتش آنها را به شهر آورد و مروان را داماد خود كرد. مروان نسبت به خاندان پیامبر بغض و كینه ی شدیدی داشت و هیچ زمانی از آزار و اذیت اهل بیت دریغ نمی‌كرد.
چنانکه می دانید مسلمان شدن بنی امیه و آل ابی‌سفیان از روی ناچاری بودوآن‌ها زمانی مسلمان شدند كه اسلام قدرت حاكم شده بود و آنها برای حفظ جان خود اسلام آوردند.از این رو آنها هیچ وقت با خلوص نیّت مسلمان نشدند و از هر فرصتی برای ضربه زدن به اسلام استفاده می‌كردند. آنها به گفته‌های پیامبر و دستورات حضرت اعتنایی نداشتند. در جریان دفن امام حسن ـ علیه السلام ـ وقتی كه ابوسعید خدری (از اصحاب پیامبر) به مروان گفت: آیا از دفن حسن در كنار جدش ممانعت می‌كنی در حالی كه رسول خدا او را سید جوانان اهل بهشت نامید؛ مروان با تمسخر به او گفت: اگر امثال تو حدیث پیامبر را روایت نمی‌كردند ضایع شده و از بین می‌رفت.[3]
با توجه به روایت می‌فهمیم كه مروان و امثال او چقدر به اسلام پای بند بودند! و حتی سعی داشتند احادیث و سفارشات پیامبر گفته نشود و مردم آنها را فراموش كنند. بنی امیه از اسلام بعنوان سپری برای پیشبرد اهداف خود استفاده می‌كردند.
دلیل دیگری كه در رابطه با جلوگیری مروان از دفن امام حسن ـ علیه السلام ـ گفته شده این است كه چون مروان آن زمان از حكومت مدینه عزل شده بود با این اقدام می‌خواست معاویه را از خودش راضی كند و به این وسیله، خوش خدمتی خود را به معاویه نشان دهد و دوباره به حكومت مدینه برسد و به همین خاطر بعد از اینكه از دفن امام جلوگیری كرد آنرا با آب و تاب برای معاویه گزارش كرد.[4]
فرد دیگری كه در جلوگیری از دفن امام در كنار مرقد پیامبر نقش داشت عایشه دختر ابی بكر و همسر پیامبر بود كه به تحریك مروان[5] و همچنین به خاطر عداوتی كه از امام علی ـ علیه السلام ـ و فرزندان آن حضرت داشت از دفن امام در روضه ی پیامبر جلوگیری كرد. مروان به عنوان سردمدار این فتنه می‌گفت كه چرا عثمان باید بیرون مدینه دفن شود و حسن ـ علیه السلام ـ در كنار پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ . در این میان نیز آل امیه و آل ابی‌سفیان و فرزندان عثمان با او همصدا شدند و از این كار جلوگیری كردند. عایشه نیز به فرزندان امام علی ـ علیه السلام ـ مخصوصاً به امام حسن ـ علیه السلام ـ بدبین بود و نسبت به او كینه داشت.
عایشه در جریان دفن امام حسن ـ علیه السلام ـ گفت: می‌خواهید كسی را كه من دوست ندارم به خانه ی من داخل كنید.[6] البته ادعای عایشه هم مانند ادعای سایرین بهانه بود؛ چون عایشه از خانه پیامبر سهم كمی داشت و نمی‌توانست ادعا كند كه خانه همه‌اش مال اوست اما چون از حضرت علی ـ علیه السلام ـ و فرزندان آن حضرت به خاطر وقایعی كه پیش از این جریان اتفاق افتاده بود كینه و عداوت داشت با این بهانه از دفن امام جلوگیری كرد.
هدف دیگری که مخالفین از این اقدام خود داشتند همانا دور کردن خاندان پیامبر ازایشان وجایگزینی وابستگان خود به عنوان نزدیکان پیامبر بود که البته در رسیدن به این هدف توفیق چندانی نیافتند.
معرفی منابع، جهت مطالعه بیشتر:
1ـ زندگانی امام حسن مجتبی، سیدهاشم رسولی محلاتی.
2ـ حیات امام حسن، باقر شریف قرشی.
3ـ علی و فرزندانش، محمدعلی خلیلی (مترجم).
4ـ حسن كیست؟ فضل الله كمپانی.
[1] . قرشی، سید علی اكبر، شخصیت امام مجتبی، چاپ میهن، 1380 هـ ، ص 372، نوبت چاپ اول.
[2] . اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، كتابفروشی صدوق، 1349، ص 65.
[3] . جعفریان، رسول، حیات فكری سیاسی امامان شیعه، قم، انتشارات انصاریان،چاپ پنجم، 81، ص168.
[4] . همان، ص169، به نقل از انساب الاشراف، ج3، ص65.
[5] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، مؤسسه وفاء، بیروت، چاپ دوم، 1403 هـ ، ج44، ص157.
[6] . قائمی، علی، در مكتب كریم اهل‌بیت امام حسن مجتبی ـ علیه السلام ـ ، انتشارات امیری، چاپ اول، 74، ص 442، و قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، ج1، انتشارات هجرت چاپ هشتم، 73، قم، ص440.
اندیشه قم
