دانستنش خالی از لطف نیست كه اگر بدانیم آخرین سوال ابوریحان بیرونی در چه موضوعی بود .دیروز که مشغول تدریس این درس بودم دانش آموزی این سوال رو به عنوان سوال چهارم خود ارزیابی از بنده  پرسید.

  در فارسی سوم راهنمایی می خوانیم : ابوریحان بیرونی در بستر بیماری افتاده بود وواپسین لحظات عمرخود را میگذراند . یكی از دوستان بر او وارد شد و او پاسخ مسأله‌ای را از وی پرسید . مرد جواب داد این چه جای پرسش است كه ابوریحان در پاسخ چنین گفت : ((آیا پاسخ این سوال را بدانم و بمیرم بهتر است یا ندانسته بمیرم؟)) مرد هم جوابش را داد . هنوز از خانه خارج نشده بود كه صداى شیون بلند شد و ابوریحان از دنیا رفت .(  خدایش بیامرزد ) آمین.

          و ما هم هیچ وقت نفهمیدیم كه ابوریحان بیرونی چه سوالی پرسید . سوالش در مورد چه موضوعی بود وكسی هم نگفت وحتی اگر كسی از ما یا حتی ما از كسی می پرسیدیم می گفتیم ومی گفتند : (در مورد طب ،یا نجوم ،یا ریاضیات ، یا فیزیك ، یا فلسفه ویا شاید هم كیمیا ، . . .)

اما دریغ هیچ كدام ازاین موضوعات نبود ! فقط یك مسئله ی فقهى در باب ارث پرسیده بود .

منبع كتاب تعلیم وتربیت استاد مطهری

از بین روایت‌های فراوان «تاریخ بیهقی،» داستان حسنک وزیر از بهترین‌هاست، هرچند که به‌قول فردوسی، «یکی داستان است پر آب چشم.» من این داستان را بارها خوانده‌ام و هر بار چیز تازه‌ای از آن آموخته‌ام.

«ابوعلی حسن بن محمد میکال،» معروف به «حسنک،» مردی از خاندان میکائیلیان، از خاندان‌های معروف نیشابور در قرون چهار و پنج هجری، بود. او در دربار سلطان محمود غزنوی سمت وزارت داشت و از «غلام و ضیاع و اسباب و زر و سیم و نعمت» مستغنی بود. حسنک گمان می‌کرد که بعد از محمود، پسر او «امیرمحمد» بر تخت سلطنت تکیه خواهد زد؛ به‌همین دلیل، دل «مسعود،» دیگر فرزند سلطان، را «بیازرد» و «چیزها کرد.» امیرمحمد پس از مرگ پدرش بر اریکه‌ی قدرت تکیه زد اما چه سود که به‌قول حافظ، «دولت مستعجل بود.» مسعود، که هنگام مرگ پدرش در عراق بود، به خراسان لشگر کشید و برادرش را شکست داد و کور کرد و خودش سلطنت را به‌دست گرفت.

دشمنان و حاسدان و بدخواهان حسنک دست به کار شدند. در راس آن‌ها «بوسهل زوزنی» بود که پس از «بونصر مشکان،» به دبیری دیوان رسالت رسیده بود. می‌گفتند حسنک «قرمطی» است. (قرمطی متعلق به طایفه‌ای از فرقه‌ی اسماعیلی‌ست؛ در آن زمان با اسماعیلیه و قرمطیان مبارزه‌ای شدید انجام می‌شد). این تهمت از دربار خلیفه‌ی عباسی نشأت گرفته بود و سلطان محمود زیر بار آن نرفته بود، اما حالا که مسعود بر تخت نشسته بود، بهترین بهانه برای کشتن حسنک محسوب می‌شد. سلطان مسعود بی‌میل نبود از خون این وزیر خوش‌نام و محتشم بگذرد: «چون خدای عز و جل بدان آسانی تخت ملک را به ما داد، اختیار آن است که عذر گناهان بپذیریم و به گذشته مشغول نشویم.» بسیاری از بزرگان و صاحب‌منصبان دربار و مردمان شهر هم مخالف کشتن حسنک بودند. با وجود این، توطئه‌ی بوسهل زوزنی و دیگر بدصفتان نتیجه داد و حکم مرگ حسنک را صادر کردند. او را به دار کشیدند، سرش را از تن جدا کردند، و جسدش را هفت سال بر دار نگه داشتند.

«جهان خورده و کارها راندم و عاقبت کار آدمی مرگ است.» (حسنک وزیر، پیش از بر دار کشیده‌شدن)