1. قال الامام الكاظم - علیه السّلام - : اِنَّ خَواتیمَ أعمالِكُم قَضاءُ حَوائجِ إخوانِكُم والإحسانِ إلیهِمْ ما قَدَرْتُم و الاّ لَمْ یُقْبَلْ مِنْكُم عَمَلٌ.

«بحار الانوار، ج 75، ص 379»

امام كاظم - علیه السّلام - فرمود: همانا مُهر قبول اعمال شما، برآوردن نیازهای برادرانتان و نیكی كردن به آنان در حد توانتان است و الا (اگر چنین نکنید)، هیچ عملی از شما پذیرفته نمی شود.

ادامه مطلب

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( | 

امام جواد(ع) ـ الگوی دانشمندان جوان

آن گرامی در سال 203 قمری و در سن هفت سالگی بعد از شهادت پدر بزرگوارش این مسؤولیت را پذیرفته و عملاً به هدایت و ارشاد مردم پرداخت.

در آن هنگام برخی این سؤال را مطرح می کردند که آیا می توان رهبری جامعه را به یک کودک هفت ساله سپرد؟ آیا یک کودک هفت ساله مدیریت، دوراندیشی و درایت یک مرد کامل را دارد؟

از منظر باورهای شیعه که موضوع امامت را یک موهبت الهی می داند، پاسخ این پرسش روشن است، چرا که از این دیدگاه خداوند متعال هر کسی را که شایسته این مقام بداند، به منصب پیشوایی امت بر می گزیند؛ حتی اگر در سنین کودکی باشد. مقیاس سن بالا، گرچه در میان مردم مقیاسی برای رسیدن به کمال محسوب می شود، اما در بینش وحیانی قرآن ممکن است یک فرد در سن کودکی فضائل و کمالات و شرائط رهبری جامعه را دارا باشد و امتیازات ویژه ای را که لازمه رهبری و امامت و نبوت است در او موجود باشد و خداوند متعال موهبت رسالت و امامت را به او عنایت کند و اطاعت از وی را بر مردم واجب و لازم گرداند.

ادامه مطلب

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( | 

حضرت امام موسى بن جعفر(علیه السلام)، معروف به كاظم و باب الحوائج و عبد صالح در روز یكشنبه 7 صفر سال 128 قمرى در روستاى «ابواء»، دهى در بین مكّه و مدینه، متولّد گردید.
نام مادر آن حضرت، حمیده است.
آن حضرت در 25 رجب سال 183 قمرى، در زندان هارون الرّشید عبّاسى در بغداد، در 55 سالگى به دستور هارون مسموم گردید و به شهادت رسید.

ادامه مطلب

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( | 

ولادت، کنیه و القاب

هفتمین امام شیعیان حضرت موسی بن جعفر علیه السلام در هفتم ماه صفر سال 128 هجری قمری در ابواء متولد گردید.
پدر بزرگوارش حضرت امام جعفر صادق علیه السلام و مادر گرامیش حمیده است.
میلادش برای امام صادق علیه السلام چنان شادی‌بخش بود که آن حضرت به‌همین مناسبت سه روز جشن گرفت و مردم مدینه را اطعام نمود.
نام مبارکش موسی و القاب و کنیه هایش متعدد است؛ مشهورترین لقبش کاظم و صابر و معروف‌ترین کنیه‌اش ابوالحسن است. نقش نگین انگشتری‌اش جمله حسبی الله بوده است.

ادامه مطلب

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( | 

حضرت امام موسى كاظم(علیه السلام) عابدترین و زاهدترین، فقیه ترین، سخىترین و كریمترین مردم زمان خود بود، هر گاه دو سوم از شب مىگذشت نمازهاى نافله را به جا مىآورد و تا سپیده صبح به نماز خواندن ادامه مىداد و هنگامى كه وقت نماز صبح فرا مىرسید، بعد از نماز شروع به دعا مىكرد و از ترس خدا آن چنان گریه مىكرد كه تمام محاسن شریفش به اشك آمیخته مىشد و هر گاه قرآن مىخواند مردم پیرامونش جمع مىشدند و از صداى خوش او لذّت مىبردند.آن حضرت، صابر، صالح، امین و كاظم لقب یافته بود و به عبد صالح شناخته مىشد، و به خاطر تسلّط بر نفس و فروبردن خشم، به كاظم مشهور گردید.مردى از تبار عمر بن الخطاب در مدینه بود كه او را مىآزرد و على(علیه السلام) را دشنام مىداد.برخى از اطرافیان به حضرت گفتند: اجازه ده تا او را بكشیم، ولى حضرت به شدّت از این كار نهى كرد و آنان را شدیداً سرزنش فرمود.روزى سراغ آن مرد را گرفت، گفتند: در اطراف مدینه، به كار زراعت مشغول است.حضرت سوار بر الاغ خود وارد مزرعه وى شد.آن مرد فریاد برآورد: زراعت ما را خراب مكن، ولى امام به حركت خود در مزرعه ادامه داد وقتى به او رسید، پیاده شد و نزد وى نشست و با او به شوخى پرداخت، آن گاه به او فرمود: چقدر در زراعت خود از این بابت زیان دیدى؟ گفت: صد دینار.
فرمود: حال انتظار دارى چه مبلغ از آن عایدت شود؟ گفت: من از غیب خبر ندارم.امام به او فرمود: پرسیدم چه مبلغ از آن عایدت شود؟ گفت: انتظار دارم دویست دینار عایدم شود. امام به او سیصد دینار داد و فرمود: زراعت تو هم سر جایش هست. آن مرد برخاست و سر حضرت را بوسید و رفت. امام به مسجد رفت و در آنجا آن مرد را دید كه نشسته است. وقتى آن حضرت را دید، گفت: خداوند مىداند كه رسالتش را در كجا قرار دهد. یارانش گرد آمدند و به او گفتند: داستان از چه قرار است، تو كه تا حال خلاف این را مىگفتى. او نیز به دشنام آنها و به دعا براى امام موسى(علیه السلام) پرداخت. امام(علیه السلام) نیز به اطرافیان خود كه قصد كشتن او را داشتند فرمود: آیا كارى كه شما مىخواستید بكنید بهتر بود یا كارى كه من با این مبلغ كردم؟و بسیارى از این گونه روایات، كه به اخلاق والا و سخاوت و شكیبایى آن حضرت بر سختیها و چشمپوشى ایشان از مال دنیا اشارت مىكند، نشانگر كمال انسانى و نهایت عفو و گذشت آن حضرت است.

بعد از شهادت
سندى بن شاهك، به دستور هارون الرّشید، سمّى را در غذاى آن حضرت گذارد و امام(علیه السلام) از آن غذا خورد و اثر آن در بدن مباركش كارگر افتاد و بیش از سه روز مهلتش نداد.وقتى امام به شهادت رسید، سندى گروهى از فقها و بزرگان بغداد را بر سر جنازه اش آورد و به ایشان گفت: به او نگاه كنید، آیا در وى اثرى از ضربه شمشیر یا اصابت نیزه مىبینید؟گفتند: ما از این آثار چیزى نمىبینیم و از آنها خواست كه بر مرگ طبیعى او شهادت دهند و آنها نیز شهادت دادند!آن گاه جسد شریف آن حضرت را بیرون آورده و آن را بر جسر (پل) بغداد نهادند و دستور داد كه ندا دهند: این موسى بن جعفر است كه مرده است، نگاه كنید. عابران به او نگاه مىكردند و اثرى از چیزى كه نشان دهنده كشتن او باشد، نمىدیدند.یعقوبى در تاریخش مىگوید: پس از آن كه امام كاظم(علیه السلام) مدّت درازى را در زندان هاى تاریك هارون الرّشید گذراند، به ایشان گفته شد: چطور است كه به فلان كس نامه اى بنویسى تا درباره تو با رشید صحبت كند؟ امام فرمود: پدرم به نقل از پدرانش حدیثم كرده: «خداوند به داود(علیه السلام) سفارش كرده كه هر گاه بنده اى، به یكى از بندگان من امید بست، همه درهاى آسمان به رویش بسته مىشود و زمین زیر پایش خالى مىگردد.»در مدّت زندان آن حضرت، اقوال مختلفى وجود دارد.آن حضرت، چهار سال یا هفت سال یا ده سال یا به قولى چهارده سال در زندان به سر برده است.حضرت امام موسى كاظم، سى و هفت فرزند پسر و دختر از خود به جاى گذارده كه والاترینشان حضرت على بن موسى الرّضا(علیه السلام) مىباشد.از میان كلمات و سخنان ارزنده حضرت امام موسى كاظم(علیه السلام)، چهل حدیث را برگزیدم كه هر یك با نورانیّت ویژه اش، روشنگر دلهاى اهل ایمان و پاكباختگان وادى حقیقت و عرفان است.

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( | 

ولادت حضرت امام موسی كاظم (ع)

ابوالحسن موسی بن جعفر (ع) امام هفتم از ائمه اثنی عشر (ع) ونهمین معصوم از چهارده معصوم (ع) تولد آن حضرت در ابواء (محلی میان مكه و مدینه) به روز یكشنبه هفتم صفر سال 128 یا 129 ق واقع شد.
 به جهت كثرت زهد و عبادتش معروف به (العبد الصالح) و به جهت علم و فرو خوردن خشم و صبر بر مشقات و آلام زمانه مشهور به (الكاظم) گردید. آن حضرت به كنیه های ابو ابراهیم و ابو علی نیز معروف بوده است. مادر آن حضرت حمیده كنیزی از اهل مغرب یا اندلس (اسپانیا) بوده است و نام پدر حمیده را صاعد مغربی (بربری) گفته اند ..... برادران دیگر امام از این بانو اسحاق و محمد دیباج بوده اند. امام موسی الكاظم (ع) هنوز كودك بود كه فقهای مشهور مثل ابوحنیفه از او مسئله می پرسیدند و كسب علم می كردند بعد از رحلت پدر بزرگوارش امام صادق (ع) (148 ق) در بیست سالگی به امامت رسید و 35 سال رهبری و ولایت شیعیان را برعهده داشت....
چگونگی به امامت رسیدن آن حضرت:
 در زمان حیات امام صادق (ع) كسانی از اصحاب آن حضرت معتقد بودند پس از ایشان اسماعیل امام خواهد شد. اما اسماعیل در زمان حیات پدر از دنیا رفت ولی كسانی مرگ او را باور نكردند و او را همچنان امام دانستند پس از وفات حضرت صادق (ع) عده ای چون از حیات اسماعیل مأیوس شدند پسر او محمد بن اسماعیل را امام دانستند و اسماعیلیه امروز بر این عقیده هستند و پس از او پسر او را امام می دانند و همینطور به ترتیب و به تفضیلی كه در كتب اسماعیلیه مذكور است. ـ پس از وفات حضرت صادق (ع) بزرگترین فرزند ایشان عبدالله نام داشت كه بعضی او را عبدالله افطحمی دانند این عبدالله مقام و منزلت پسران دیگر حضرت صادق (ع) را نداشت و به قول شیخ مفید در�ارشاد� متهم بود كه در اعتقادات با پدرش مخالف است و چون بزرگترین برادرانش از جهت سن و سال بود ادعای امامت كرد و برخی نیز از او پیروی كردند اما چون ضعف دعوی و دانش او را دیدند روی از او برتافتند و فقط عده قلیلی از او پیروی كردند كه فطحیه موسوم هستند.
-برادر دیگر امام موسی كاظم (ع) اسحق كه برادر تنی آن حضرت بود به ورع و صلاح و اجتهاد معروف بود اما برادرش موسی كاظم (ع) را قبول داشت و حتی از پدرش روایت می كرد كه او تصریح بر امامت آن حضرت كرده است.
ـ برادر دیگر آن حضرت به نام محمد بن جعفر مردی سخی و شجاع بود و از زیدیه جارودیه بود و در زمان مامون در خراسان وفات یافت اماجلالت قدر و علو شأن و مكارم اخلاق و دانش وسیع امام موسی كاظم (ع) بقدری بارز و روشن بود كه اكثریت شیعه پس از وفات امام صادق (ع) به امامت او گرویدند و علاوه بر این بسیاری از شیوخ و خواص اصحاب حضرت صادق (ع) مانند مفضل ابن عمر جعفی و معاذین كثیر و صغوان جمال و یعقوب سراج نص صریح امامت حضرت امام موسی الكاظم (ع) را از امام صادق (ع) روایت كردند و بدین ترتیب امامت ایشان در نظر اكثریت شیعه مسجل گردید.
- شخصیت اخلاقی:

 او در علم و تواضع و مكارم اخلاق و كثرت صدقات و سخاوت و
 بخشندگی ضرب المثل بود. بران و بداندیشان را با عفو و احسان
 بیكران خویش تربیت می فرمود.
شبها بطور ناشناس در كوچه های مدینه می گشت و به مستمندان كمك می كرد. مبلغ دویست، سیصد و چهارصد دینار در كیسه ها می گذاشت و در مدینه میان نیازمندان قسمت می كرد. صرار (كیسه ها) موسی بن جعفر در مدینه معروف بود. و اگر به كسی صره ای می رسید بی نیاز می گشت معذلك در اطاقی كه نماز می گذارد جز بوریا و مصحف و شمشیر چیزی نبود.

 ـ برخورد حاكمان سیاسی معاصر با امام:
مهدی خلیفه عباسی امام را در بغداد بازداشت كرد اما بر اثر خوابی كه دید و نیز تحت تأثیر شخصیت امام از او عذرخواهی كرد و به مدینه اش بازگرداند گویند كه مهدی از امام تعهد گرفت كه بر او و فرزندانش قیام نكند این روایت نشان می دهد كه امام كاظم (ع) قیام را در آن زمان صلاح و شایسته نمی دانسته است و با آنكه از جهت كثرت عبادت و زهد به (العبد الصالح) معروف بوده است بقدری در انظار مردم مقامی والا و ارجمند داشته است كه او را شایسته مقام خلافت و امامت ظاهری نیز می دانستند و همین امر موجب تشویش و اضطراب دستگاه خلافت گردیده و مهدی به حبس او فرمان داده است.
- زمخشری در (ربیع الابرار) آورده است كه هارون فرزند مهدی در یكی از ملاقاتها به امام پیشنهاد نمود فدك را تحویل بگیرد و حضرت نپذیرفت وقتی اصرار زیاد كرد فرمود می پذیرم به شرط آن كه تمام آن ملك را با حدودی كه تعیین می كنم به من واگذاری، هارون گفت حدود آن چیست؟ امام فرمود یك حد آن به عدن است حد دیگرش به سمرقند و حد سومش به افریقیه (آفریقا) و حد چهارمش كناره دریای خزر است. هارون از شنیدن این سخن سخت برآشفت و گفت: پس برای ما چه چیز باقی می ماند؟ امام فرمود:
می دانستم اگر حدود فدك را تعیین كنم آن را به مامسترد نخواهی كرد (یعنی خلافت و اداره سراسر كشور اسلام حق منست) از آن روز هارون كمر به قتل موسی بن جعفر (ع) بست. در سفر هارون به مدینه هنگام زیارت قبر رسول الله (ص) در حضور سران قریش و روسای قبایل و علما و قضات بلاد اسلام گفت: السلام علیك یا رسول الله، السلام علیك یا بن عم و این را از روی فخر فروشی به دیگران گفت. امام كاظم (ع) حاضر بود و فرمود: السلام علیك یا رسول الله، السلام علیك یا ابت (یعنی سلام بر تو ای پدر من)می گویند هارون دگرگون شد و خشم از چهره اش نمودار گردید.
زندان نمودن امام و چگونگی شهادت:
درباره حبس امام موسی (ع) به دست هارون الرشید شیخ مفید در ارشاد روایت می كند كه علت گرفتاری و زندانی شدن امام، یحیی بن خالد بن بر مك بوده است زیرا هارون فرزند خود امین را به یكی از مقربان خود به امام جعفربن محمد ابن اشعث كه مدتی هم والی خراسان بوده است سپرده بود و یحیی بن خالد بیم آن را داشت كه اگر خلافت به امین برسد جعفربن محمد را همه كاره دستگاه خلافت سازد و یحیی و بر مكیان از مقام خود بیفتند. جعفر بن محمد بن اشعث شیعه بود و قایل به امامت موسی (ع) و یحیی این معنی را به هارون اعلام می داشت. سرانجام یحیی پسر برادر امام را به نام علی بن اسماعیل بن جعفر از مدینه خواست تا به وسیله او از امام و جعفر نزد هارون بدگویی كند. گویند امام هنگام حركت علی بن اسماعیل از مدینه او را احضار كرد و از او خواست كه از این سفر منصرف شود. و اگر ناچار می خواهد برود از او سعایت نكند. علی قبول نكرد و نزد یحیی رفت و بوسیله او پیش هارون بار یافت و گفت از شرق و غرب ممالك اسلامی مال به او می دهند تا آنجا كه ملكی را توانست به هزار دینار بخرد. هارون در آن سال به حج رفت و در مدینه امام و جمعی از اشراف به استقبال او رفتند. اما هارون در قبر حضرت رسول (ص) گفت یا رسول الله از تو پوزش می خواهم كه می خواهم موسی بن جعفر را به زندان افكنم زیرا او می خواهد امت ترا برهم زند و خونشان بریزد. آنگاه دستور داد تا امام را از مسجد بیرون بردند و او را پوشیده به بصره  نزدوالی آن عیسی بن جعفربن منصور بردند.
 عیسی پس از مدتی نامه ای به هارون نوشت وگفت كه موسی بن جعفر در زندان جز عبادت ونماز كاری ندارد یا كسی بفرست كه او را تحویل بگیرد یا من او را آزاد خواهم كرد. هارون امام را به بغداد آورد و به فضل بن ربیع سپرد و پس از مدتی از او خواست كه امام را آزاری برساند اما فضل نپذیرفت و هارون او را به فضل بن یحیی بن خالد برمكی سپرد. چون امام در خانه فضل نیز به نماز و روزه و قرائت قرآن اشتغال داشت فضل بر او تنگ نگرفت و هارون از شنیدن این خبر در خشم شد و آخر الامر یحیی امام را  به سندی بن شاهك سپرد و سندی آن حضرت را در زندان مسموم كرد و چون آن حضرت از سم وفات یافت سندی جسد آن حضرت را به فقها و اعیان بغداد نشان داد كه ببیند در بدن او اثر زخم یا خفگی نیست. بعد او را در باب التبن در موضعی به نام مقابر قریش دفن كردند. تاریخ وفات آن حضرت را جمعه هفتم صفر یا پنجم یا بیست و پنجم رجب سال 183 ق در 55 سالگی گفته اند.
نجمه همسر امام:
 نجمه , مادر بزرگوار امام رضا(ع ) و از زنان مومنه , پارسا, نجیب و پاكیزه بود.حمیده ، همسر امام صادق (ع )، او را كه كنیزى از اهالى مغرب بود، خرید و به منزل برد.
نجمه در خانه امام صادق (ع )، حمیده خاتون را بسیار احترام مى كرد و به خاطر جلال و عظمت او، هیچ گاه نزدش نمى نشست !روزى حمیده در عالم رویا، رسول گرامى اسلام (ص )را دید كه به او فرمودند:اى حمیده ! نـجـمـه را به ازدواج فرزند خودموسى درآور زیرا از او فرزندى به دنیا خواهد آمد كه بهترین فرد روى زمین باشد.پس از این پیام ، حمیده به فرزندش امام كاظم (ع ) فرمود: پسرم !.نـجـمـه بانویى است كه من هرگز بهتر از او را ندیده ام ، زیرا در زیركى و محاسن اخلاق ، مانندى ندارد.من او را به تو مى بخشم ، تو نیز در حق او نیكى كن .ثـمـره ازدواج امـام مـوسـى بـن جعفر(ع ) و نجمه ، نورى شد كه در شكم مادر به تسبیح و تهلیل مـشـغـول بـود و مـادر از آن ، احـسـاس سنگینى نمى كرد وچون به دنیا آمد، دست ها را بر زمین گذاشت ، سر را به سوى آسمان بلندكرد و لب هاى مباركش را به حركت درآورد: گویا با خدایش رازو نیازمى كرد.پس از تولد امام هشتم (ع )، این بانوى مكرمه با تربیت گوهرى تابناك ، ارزشى فراتر یافت .
 فرزندان امام:
بنا به گفته شیخ مفید در ارشاد امام موسی كاظم (ع) سی و هفت فرزند پسر و دختر داشت كه هیجده تن از آنها پسر بودند و علی بن موسی الرضا (ع) امام هشتم افضل ایشان بود از جمله فرزندان مشهور آن حضرت احمد بن موسی و محمد بن موسی و ابراهیم بن موسی بودند. یكی از دختران آن حضرت فاطمه معروف معصومه سلام الله علیها است كه قبرش در قم مزار شیعیان جهان است. عدد اولاد آن حضرت را كمتر و بیشتر نیز گفته اند.
تأثیر علمی آن بزرگوار:
امام هفتم (ع) با جمع روایات و احادیث و احكام و احیای سنن پدر گرامی و تعلیم و ارشاد شیعیان، اسلام راستین را كه با تعالیم و مجاهدات پدرش جعفر بن محمد (ع) نظم و استحكام یافته بود حفظ و تقویت كرد و علی رغم موانع بسیار در راه انجام وظایف الهی تا آنجا پایداری كرد كه جان خود را فدا ساخت.
 سخنان برگزیده
* امام رضاعلیه السلام: زیارَةُ قَبرِ أبی مِثلُ زِیارَةِ قَبِر الحُسَینِ؛
زیارت قبر پدرم، موسى بن جعفرعلیه السلام، مانند زیارت قبر حسین‏علیه السلام است.
* روایت شده است: أنّهُ (الكاظِم َ‏علیه السلام) كانَ یَبِكی مِن خَشیَةِ اللَّهِ حَتّى‏ تَخضَلَّ لِحیَتُهُ بِالدُّمُوعِ؛
امام كاظم همواره از بیم خدا مى‏گریست، چندان كه محاسنش از اشك تر مى‏شد.
* امام كاظم ‏علیه السلام: ثَلاثٌ مُوبِقاتٌ: نَكثُ الصَّفَقَةِ و تَركُ السُّنَّةِ و فِراقُ الجَماعَةِ؛
سه چیز تباهى مى‏آورد: پیمان شكنى، رها كردن سنّت و جدا شدن از جماعت.
* امام كاظم ‏علیه السلام: عَونُكَ لِلضَّعیفِ أفضَلُ الصَّدَقَةِ؛
كمك كردن تو به ناتوان، بهترین صدقه است.
* امام كاظم‏ علیه السلام: لَو كانَ فِیكُم عِدَّةُ أهلِ بَدرٍ لَقامَ قائمُنا؛
اگر به تعداد اهل بدر (مؤمن كامل) در میان شما بود، قائم ما قیام مى‏كرد.
* امام كاظم‏ علیه السلام: لَیسَ مِنّا مَن لَم یُحاسِب نَفسَهُ فی كُلِّ یَومٍ؛
كسى كه هر روز خود را ارزیابى نكند، از ما نیست.
 * امام كاظم ‏علیه السلام: ما مِن شَى‏ءٍ تَراهُ عَیناكَ إلّا و فیهِ مَوعِظَةٌ؛
در هر چیزى كه چشمانت مى‏بیند، موعظه‏اى است.
* امام كاظم ‏علیه السلام: مَن كَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النّاسِ كَف َّ اللَّهُ عَنهُ عَذابَ یَومِ القِیامَة؛
هر كس خشم خود را از مردم باز دارد، خداوند عذاب خود را در روز قیامت از او باز مى‏دارد.
 * امام كاظم ‏علیه السلام: إذا كانَ ثَلاثَةٌ فی بَیتٍ فَلا یَتَناجى‏ إثنانِ دونَ صاحِبِهِما فَإنَّ ذلِكَ مِمّایَغُمُّهُ؛
هر گاه سه نفر در خانه ‏اى بودند، دو نفرشان با هم نجوا نكنند؛ زیرا نجوا كردن، نفر سوم را ناراحت مى‏كند.
* امام كاظم‏ علیه السلام: إیّاكَ أن تَمنَعَ فی طاعَةِ اللَّهِ فَتُنفِقُ مِثلَیهِ فی مَعصِیَةِ اللَّهِ؛
مبادا از خرج كردن در راه طاعت خدا خوددارى كنى، و آن‏گاه دو برابرش را در معصیت خدا خرج كنى.
* امام كاظم ‏علیه السلام: لاتُذهِبِ الحِشمَةَ بَینَكَ و بَینَ أخیكَ وَأبْقِ مِنها فَإنَّ ذَهابَها ذَهابُ الحَیاءِ؛
مبادا حریم میان خود و برادرت را (یكسره) از میان ببرى؛ چیزى از آن باقى بگذار؛ زیرا از میان رفتن آن، از میان رفتن شرم و حیا است.
* امام كاظم ‏علیه السلام: أبلِغ خَیراً و قُل خَیراً ولا تَكُن أمُّعَةً؛
خیر برسان و سخن نیك بگو و سست رأى و فرمان‏برِ هر كس مباش.
* امام كاظم ‏علیه السلام: المُصیبَةُ لِلصّابِرِ واحِدَةٌ و لِلجازِعِ اثنَتانِ؛
مصیبت براى شكیبا یكى است و براى ناشكیبا دوتا.
* امام كاظم‏ علیه السلام: الصَّبرُ عَلَى العافِیَةِ أعظَمُ مِنَ الصَّبرِ عَلَى البَلاءِ؛
شكیبایى در عافیت بزرگ‏تر است از شكیبایى در بلا.

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( | 

رسول گرامى اسلام در طول 23 سال رسالت پر ثمر خود ، حقایق قرآن و نحوه عمل به آن را به مردم تعلیم داد . در این مسیر امیرمؤمنان على (علیه السلام) بیش از همه مسلمین ، از این سرچشمه كمال فیض و دریاى بى ساحل علماً و عملاً بهره مند شد(1) ; و به خاطر علم ، عمل ، معرفت و دانشش ، از طرف خداى بزرگ

1 ـ امیرمؤمنان (علیه السلام) در خطبه 192 نهج البلاغه به این دوران حساس اشاره كرده و مى فرماید :

وَقَدْ عَلِمْتُمْ مَوْضِعى مِنْ رَسُولِ اللهِ بِالْقِرابَةِ الْقَریْبةِ وَالْمَنْزِلَةِ الْخَصِیصَةِ ، وَضَعَنى فى حِجْرِهِ وَاَنَا وَلَدٌ یَضُمُّنى اِلى صَدْرِهِ وَیَكْنُفُنىِ فى فِراشِهِ وَیُمِسُّنى جَسَدَهُ وَیُشِمُّنى عَرْفَهُ وَكانَ یَمْضَعُ الشَّىءَ ثُمَّ یُلْقِمُنِیهِ وَما وَجَدَ لى كَذْبَةً فى قَوْل وَلا خَطْلَةً فى فِعْلٌ . . .وَلَقَدْ كُنْتُ اَتَّبِعُهُ اِتِّباعَ الْفَصِیلِ اَثَرَ اُمِّهِ ، یَرْفَعُ لى فى كُلِّ یَوْم مِنْ اَخْلاقِهِ عِلْماً وَیَأْمُرُنى بِالاْقتِداء ِبِهِ . « شما به خوبى موقعیّت مرا از نظر خویشاوندى و قرابت و منزلت و مقام ویژه نسبت به رسول خدا مى دانید ، او مرا در دامن خویش پرورش داد . من كودك بودم و او مرا در آغوش خویش مى فشرد و در استراحتگاه مخصوص خود جاى مى داد ، مرا به سینه مى چسبانید و من بوى پاكیزه او را استشمام مى كردم ، غذا را مى جوید و در دهان من مى گذاشت ، هرگز دروغى در گفتارم نیافت و اشتباهى در كردارم پیدا ننمود . من مانند بچه شترى كه مادرش را دنبال مى كند ، شبانه روز به دنبال آن حضرت حركت مى كردم ، و او هر روز نكته تازه اى از اخلاق نیك را براى من آشكار مى نمود و مرا فرمان مى داد تا به او اقتدا كنم . . . » .« ابن ابى الحدید » كه از عالمان مشهور علماى سنى است در شرح نهج البلاغه ج 20 ، ص 316 آورده است كه حضرت فرمود :وَلاََقُولَنَّ ما لَمْ اَقُلْهُ لاَِحَد قَبْلَ هذا الْیَوْمِ : هم اینك مطلبى را مى گویم كه تا بحال به كسى نگفته ام :سَأَلْتُهُ مَرَّةً اَنْ یَدْعُوَ لِى بِالْمَغْفِرَةِ فَقال : اَفْعَلُ ، ثُمَّ قامَ فَصَلىّ ، فَلَمّا رَفَعَ یَدَهُ بِالدُّعاءِ اِسْتَمَعْتُ اِلَیْهِ فَاِذاً هُوَ قائِلٌ : « اللّهُمَّ بِحَقِّ عَلِىٍّ عِنْدَكَ اِغْفِرْ لِعَلَىٍّ » . فقُلْتُ : یا رسول الله ! ما هذا الدُّعاءُ ؟ فَقالَ « اَوَ أَحَدٌ اَكْرَمُ مِنْكَ عَلَیْهِ فاسْتَشْفِعَ بِهِ اِلَیْهِ .یك بار از رسول خدا خواستم تا از خدا برایم طلب مغفرت كند . فرمود : چنین خواهم كرد . پس برخاست و نماز گزارد ، آنگاه دست هایش را به دعا گشود و برایم دعا كرد . من به دعاى حضرتش گوش مى دادم شنیدم كه فرمود : « پروردگارا ! تو را به مقام و قرب و منزلت « على » سوگند مى دهم كه على را مشمول عفو و غفران خود قرار دهى » .گفتم : اى رسول خدا ! این چه دعایى است ؟ فرمود : مگر كسى گرامى تر از تو در پیشگاه الهى هست تا او را شفیع درگاهش قرار دهم ؟ » .براى رهبرى امت ، پس از پیامبر انتخاب گردید . پس از على (علیه السلام)یازده فرزند او به دستور خدا و اعلام پیامبر ، به رهبرى امّت انتخاب شدند و قرآن مجید به حكم آیه شریفه :( أَطِیعُوا اللهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِى الاَْمْرِ مِنْكُمْ ) . پیروى از امامان معصوم را واجب شمرد .امامان بزرگوار در طول امامت خود ، به حكم خداى بزرگ ، همان وظیفه رسول گرامى اسلام را كه سرپرستى جامعه ، و هدایت آنان به سوى رشد و كمال بود ، دنبال كردند و در این راه ، به خاطر موانعى كه دشمنان خدا ایجاد كردند به انواع مصایب و آلام دچار شدند .1 ـ « از خدا اطاعت كنید و [ نیز ] از پیامبر و صاحبان امر خودتان [ كه امامان از اهل بیت و هم چون پیامبر داراى مقام عصمت اند ] اطاعت كنید » [ نساء (4) : 59 ] .رنج امامان ، پس از رحلت پیامبر شروع و تا غیبت امام دوازدهم (عج) ادامه یافت ; ولى پیشوایان امّت ، لحظه اى از مسئولیت عظیمى كه بر عهده داشتند ، چشم نپوشیده و براى برگرداندن حق به مسیر خودش ، كوشش فراوانى كردند و در این راه نصیبى جز زجر ، تبعید ، زندان و شهادت نداشتند(1) .1 ـ ماجراى غدیر و انتخاب جانشینى امیرمؤمنان (علیه السلام) در روز 18 ذى حجه سال دهم هجرى به دستور خداى متعال صورت گرفت . در این مراسم 120 هزار نفر بیعت كردند و این واقعه در حالى صورت گرفت كه تنها 69 روز به پایان زندگانى رسول گرامى اسلام باقى مانده بود . پس از رحلت جانسوز نبى گرامى اسلام ، مشتى دنیاپرست پلید تمام غیرت و مردانگى خود را در كاسه اى از شراب دنیاپرستى سركشیدند و در سقیفه بنى ساعده كردند آنچه كردند .سردمداران سقیفه خانه وحى را مورد هجوم قرار دادند و حرمت ام الائمه فاطمه زهرا سلام الله علیها را شكستند . محسنش را سقط كردند و خانه اش را به آتش كشیدند . امیرمؤمنان (علیه السلام)را دست بستند و بیعت خود را زیر پا لگدمال كردند ، این ماجراى شوم به پشتیبانى سكوت مردم تقویت یافت و غاصبان خلافت بر مسند امامت جا خوش كردند . قریب به 25 سال امام على (علیه السلام) را از حكومت ظاهرى محروم ساختند و سرانجام با بالا بردن پیراهن عثمان زمینه شهادتش را فراهم نمودند . امیرمؤمنان (علیه السلام) در مدت حكومت الهى خود همواره با مشكلات و معضلات منافقان و دنیاپرستان روبرو بود ، و در این مدت كوتاه جز سركوب كردن فتنه ها و اصلاح فرهنگ غریب مردم كه آثار و پى آمدهاى فرهنگ غلط غاصبان خلافت بود مشغولیتى نداشت . پس از شهادت امام على (علیه السلام) ، امام مجتبى (علیه السلام) بر مسند امامت نشست ; اما دیرى نپایید كه بر اثر عدم همكارى و یارى مردم ، حضرت را به صلح كشاندند و خانه نشینى حضرتش را به تماشا نشستند . هنوز خون فرق مبارك امیرمؤمنان (علیه السلام)و جگر پاره پاره امام مجتبى (علیه السلام) خشك نشده بود كه همین مردم كمر به قتل جگر گوشه مصطفى ، حسین (علیه السلام) زدند . او را غریبانه در كربلا متوقف كردند و با لبان تشنه سر بریدند. این حادثه تلخ در كمتر از 50 سال بعد از رحلت جانسوز پیامبر اسلام اتفاق افتاد.

پس از حادثه عاشورا و سرنگونى حكومت بنى امیه ، سفّاكان بنى العباس بر سر كار آمدند و در عمل نشان دادند كه در رذالت و پستى گوى سبقت را از بنى امیه ربوده اند . دوران امام سجاد (علیه السلام) تا امام عسكرى (علیه السلام) در شرایط بسیار سختى گذشت تا جایى كه هر كسى را به جرم محبّت اهل بیت (علیهم السلام)دستگیر مى كردند و اموالش را به غارت مى بردند .عمده فعالیت هاى اهل بیت (علیهم السلام) در این دوران پر خفقان در زیر چتر تقیّه و یا مخفیانه صورت مى گرفت . در این قسمت به نوع فعالیت اهل بیت (علیهم السلام) به طور فهرستوار توجه كنید :امام سجاد (علیه السلام) ; با انشاء دعا و مناجات پرده از جنایات ظالمان برمى داشت ، و نیز با گریه مداوم خود ، خاطره حادثه عاشورا را زنده نگه مى داشت .امام باقر و امام صادق (علیهما السلام) ; با تشكیل كرسى درس و تربیت شاگردان اقدامات فرهنگى خود را شكل مى بخشیدند .امام كاظم (علیه السلام) ; غیر از دورانى كه در زندان حبس بودند ادامه مكتب علمى پدربزرگوار خود را فراهم آورد و با انتخاب افرادى مطمئن در دستگاه هارون ( مانند : على بن یقطین كه سمت وزارت حكومت هارون را بر عهده داشت ) فعالیت مى كرد .امام رضا (علیه السلام) ; پس از فراخوانى به طوس با شركت اجبارى یا اختیارى در مناظرات علمى پرده از حقایق برمى داشت .امام جواد (علیه السلام) ; نیز راه پدر را ادامه داد و با انتخاب وكلاى مطمئن هدایت مردم را ثمر بخشید .امام هادى (علیه السلام) ; در سخت ترین دوران زندگى مى كرد و متوكل عباسى كه از سفاك ترین خلفا و غاصبان خلافت بود ، امام (علیه السلام) را به شدت تحت كنترل گرفته بود ; اما با این همه امام (علیه السلام)دست از فعالیت نكشید و همچنان رهبرى شیعیان را بعهده داشت .امام عسكرى (علیه السلام) ، با فعالیت بى دریغ خویش زمینه غیبت امام عصر (علیه السلام) را فراهم آورد و در سخت ترین شرایط به شهادت رسید .

ولایت فقیه تداوم قانون وحى

این رهبرى كه از زمان آدم شروع شده بود ، به غیبت امام عصر خاتمه پیدا نمى كرد ، بلكه خطى بود كه باید تا قیامت ادامه مى یافت ، تا انسان بدون سرپرست الهى نباشد و حجت هم بر او تمام شده و زمینه تشخیص حق را از باطل داشته باشد .به همین خاطر امامان بزرگوار ، مردم را براى بعد از خود به فقیه جامع الشرایط ارجاع داده و او را در هر عصرى به عنوان نائب خود و رهبر مسلمین معرفى كردند .ناگفته نماند ، تا زمانى كه پیامبر و امامان در بین مردم بودند ، دریافت عین حقیقت در امور شخصى و اجتماعى كار مشكلى نبود ; اما پس از پیامبر و امامان والا مقام ، و بویژه از شروع غیبت كبراى امام عصر ، با توجه به هجوم فرهنگ هاى بیگانه در عصر اموى و عباسى ، و وارد شدن مسائل غیر اسلامى به عنوان قواعد دینى ، در تفسیر و حدیث و بویژه با اضافه شدن احادیث ساختگى به دست جنایتكاران حزب ننگین اموى و عباسى ، نیاز رجوع به متخصص براى تشخیص حق از باطل ، و قبول رهبرى متخصص در همه شئون زندگى ، هم چون نیاز به پیامبر و امام احساس شد ، و از طرفى هم قرآن و امامان رجوع به چنین متخصصى را واجب و لازم اعلام كرده بودند ، روى این حساب مسئله با عظمت اجتهاد و مجتهد و فقیه جامع الشرایط ، در خط پاك اسلام ; یعنى تشیع سرخ تجلى كرد(1) .1 ـ ( فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَة مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِیَتَفَّقَهُوا فِى الّدینِ ولِیُنْذِروا قَوْمَهُمْ اِذا رَجَعُوا اِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ « و مؤمنان را نسزد كه همگى [ به سوى جهاد  ]بیرون روند ; چرا از هر جمیعتى گروهى [ به سوى پیامبر ] كوچ نمى كنند تا در دین آگاهى یابند و قوم خود را هنگامى كه به سوى آنان بازگشتند ، بیم دهند باشد كه [ از مخالفت با خدا و عذاب او ] بپرهیزند » .( فَسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُم لاَ تَعْلَمُونَ ) « اگر نمى دانید از دانایان [ به كتاب هاى آسمانى و آگاهان به اخبار پیشینیان ] بپرسید [ كه همه پیامبران از جنس خود بشر بودند ، نه فرشته ] » .قال العسكرى (علیه السلام) :فَأَمّا مَنْ كانَ مِنَ الْفُقَهاءِ صائَناً لِنَفْسِهِ حافِظاً لِدِیْنِهِ مُخالِفاً عَلى هَواهُ مُطیْعاً لاَِمْرِ مَولاهُ فَلِلْعَوامِ اَنْ یُقَلِّدوه . « اما هر فقیهى كه خویشتندار و نگهبان دین خود باشد و با هواى نفسش بستیزد و مطیع فرمان مولا باشد بر عوام لازم است كه از او تقلید كنند . شهید مطهرى رضوان الله علیه در كتاب ارزشمند « ختم نبوت » مى فرماید :اوّلین پست و مقامى كه در دوره خاتمیت از پیامبران ( و اهل بیت (علیهم السلام) ) به عالمان انتقال مى یابد پست دعوت ، تبلیغ ارشاد و مبارزه با تحریف ها و بدعت هاست . توده بشر در همه دوره ها نیازمند دعوت و ارشاد است . قرآن با كمال صراحت این وظیفه را بر عهده گروهى از خود امّت مى گذارد .( وَلِتَكُن مِنكُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلى الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ « و باید از شما گروهى باشند كه [ همه مردم را ] به سوى خیر [ اتحاد ، اتفاق ، الفت ، برادرى ، مواسات و درستى  ]دعوت نمایند ، و به كار شایسته و پسندیده وادارند ، و از كار ناپسند و زشت بازدارند ; و اینانند كه یقیناً رستگارند » .فقیه جامع الشرایط ، شخصیت والایى است ، كه در فهم قرآن و روایات و تشخیص مسائل حق از باطل ، و اسلامى از غیر اسلامى ، از همه امّت ورزیده تر و داناتر ، و به احكام پاك خداى متعال آشناتر است ، و در شجاعت و عدالت ، زهد و تقوا ، عمل و عبادت در رأس امّت قرار دارد .فقیه جامع الشرایط ، امّت را در برابر هجوم طاغوت ها و فرهنگ هاى ضد خدا ، از افتادن به وادى ضلالت و هلاكت حفظ مى كند .آن آیات و روایات و اخبارى كه در همه موارد ، رجوع به پیامبر و امام را لازم مى داند ، همانها رجوع به فقیه جامع الشرایط را واجب مى دانند .

فقیهان جامع الشرایط ، در حفظ راه خدا و در مسیر فراهم كردن زمینه اى براى اجراى قرآن ، سنت پیامبر و فرهنگ امامان ، رنج هاى سنگین و خطرات عظیمى را تحمّل كرده و در این راه زندانیان ، تبعیدیان و شهیدان بسیارى را تقدیم الله كردند .فقیهان جامع الشرایط شیعه ، در بحث و استدلال براى اثبات حق ، و بازگو كردن معارف اسلامى ، از ورزیده ترین افراد امّت بودند .فقیهان جامع الشرایط ، در راه بسط فقه و تفسیر قرآن و توضیح روایات و جمع معارف الهى و حفظ آن بر اساس آیات قرآن ، به خدمات پر ارجى موفق شدند ، و در این راه هزاران كتب فقهى ، تفسیرى ، اصولى ، كلامى ، ادبى ، تاریخى ، روایى و علمى از خود به یادگار گذاشتند . در این زمینه كافى است به كتاب پر قیمت « الذریعه » و « اعیان الشیعه » و « الغدیر » مراجعه كنید .اگر زحمات پر بهاى فقهاى جامع الشرایط شیعه و آثار علمى و فقهى و تفسیرى آنان نبود ، امروز كسى از اسلام واقعى خبر نداشت ، و بدون شك آیین پر ارزش اسلام ، دچار همان بلاى غیر قابل علاج یهودیت و مسیحیت مى شد .فقه و فقیه یعنى سنت پیامبر ، یعنى فرهنگ امامان ، یعنى معارف پاك الهى و با بودن فقه به عنوان قانون حیات ، و فقیه جامع الشرایط به عنوان كاشف قوانین تشریعى ، جعل قانون و رهبرى براى كسى معنا ندارد .فقهاى شوراى نگهبان براى همین منظور در مجلس شوراى اسلامى قرار دارند ، كه قانون خلاف فقه را با كمال شجاعت رد كرده و آن را از اعتبار و ارزش بیاندازند . به همین خاطر اكثر قوانین دولت هاى گذشته كه خارج از خطّ رهبرى فقیه جامع الشرایط بوده است ، خود به خود باطل قلمداد شده است .فقه و فقیه مبیّن و مفسّر قرآن و روایات اند ، و در هر زمانى با نیروى اجتهاد مورد قبول قرآن ، مى توانند قانون لازم را در برابر حوادث جدید ، به مردم ارائه كنند . چه بسا این گونه احكام ، جامعه اسلامى را از سقوط حتمى نجات دهد .فتواى معروف « تحریم تنباكو » و بسیارى از فتاواى مجتهد عالى مقام ، فقیه بى نظیر ، نعمت بى مانند حق در قرون اخیر ، بت شكن زمان ، رهبر اسلامیان ، مظهر رحمت و غضب حق ، رعد توفنده الهى علیه ستم ، نجات بخش امت از خطر استبداد و استعمار حضرت آیت الله العظمى امام خمینى روحى له الفداء از همان قبیل است .مسئله اجتهاد و مجتهد ، از افتخارات بى نظیر فرهنگ پر ارزش شیعه است و شیعه در طول این 14 قرن ، منافع سرشارى از این راه كسب كرده است .شیعه با داشتن مجتهد ، هیچ گاه به بن بست قانونى نمى رسد و در برابر هر برنامه اى كه پیش بیاید ، راه جعل قانون ، برابر با خواسته خداى متعال بزرگ را دارد(1) .اطاعت و پیروى از فقیه جامع الشرایط ، به حكم قرآن و روایات از اعظم واجبات الهیّه ، و پیروى از فقیه ، پیروى از امام عصر ، و پیروى از امام عصر ، پیروى از پیامبر و پیروى از پیامبر ، پیروى از خداست :( مَن یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللهَ ) .

قانون قضا در اسلام

با توجه به مسئله وحى ، كه محصول آن قرآن مجید است ، و روایات و اخبارى كه در كتب معتبر حدیث تدوین شده است ، و كتاب هاى ارزنده اى كه به عنوان كتب فقهى در سایه اجتهاد فقهاى جامع الشرایط نوشته شده است ، باید گفت : مكتب پر بهاى اسلام در كلیّه ابعاد حیات ، كاملترین قوانین را به جامعه بشرى عطا فرموده است .یكى از مهم ترین ابعاد قانونى مكتب الهى ، « قانون قضا » است كه از هر قسمت آن نور عدالت جلوه گر است .1 ـ منظور از قانون ، قوانین تشریعى نیست چرا كه مجتهد جاعل قانون نیست و قانونگذار تشریع ، شارع مقدّس است و وظیفه مجتهد تنها كشف آن حكم است ; بنابراین مجتهد هرگز از طرف خداى متعال مجاز به جعل قانون نبوده و نیست . سؤالى كه باقى مى ماند در مورد مسائل مستحدثه است ; در چنین موردى وظیفه مجتهد تطبیق كلیات بر جزئیات است و اگر بگونه اى بود كه به طوركلى شارع از آن ساكت بود یا مجتهد به آن نرسیده بود با استناد به آیه شریفه « رفع » وظیفه را ساقط مى كند .به هر تقدیر یكى از مهمترین وظایف مجتهدان رفع بن بست ها و مشكلات دینى است ، كه مكتب اسلام از آن بهره مند است ; اما این جواز اجتهاد و لزوم تقلید به معناى جعل قانون نبوده و « جعل قانون » تنها وظیفه شارع است ، كه با نزول قرآن و ارسال پیامبران و امامان معصوم (علیهم السلام) بر آن اقدام كرده است و مجتهد از راه تسلط به اصول و مبانى اجتهاد ، قدرت و توان خود را در راه كشف آن قوانین به كار مى گیرد .2 ـ « هر كه از پیامبر اطاعت كند ، در حقیقت از خدا اطاعت كرده » قبل از هر چیز ، تذكر یك نكته مهم ضرورى است و آن این كه ایمان به خدا و روز جزا ، به مؤمن اجازه ایجاد مزاحمت و مشكل براى مردم نمى دهد و سخت مى توان باور كرد كه مؤمن ، به حقوق اجتماعى ، سیاسى ، مالى ، خانوادگى كسى تجاوز كند ، تا براى رفع آن تجاوز ، نیاز مراجعه به دستگاه قضایى باشد .رسول گرامى اسلام در تعریف مؤمن چنین مى فرماید : مؤمن كسى است كه مردم او را بر جان و مال خود امین بدانند ، بر مؤمن حرام است به مؤمن ستم كند ، یا از او بدگویى نماید ، یا به شخصیت والاى او ضربه بزند و یا او را بدون علت از خود براند(1) .امام صادق (علیه السلام) نیز درباره مؤمن مى فرماید : مؤمن برادر مؤمن است ، این دو مانند یك جسمند ، رنج این یك ، رنج دیگرى است ، اگر چه دو روحند ولى از یك حقیقتند . شدت اتصال روح مؤمن به حق ، از اتصال شعاع خورشید به خورشید بیشتر است(2) .امیرمؤمنان على (علیه السلام) نیز فرمود : مؤمن خونگرم و جوشنده با مؤمنان است(3) .از مجموع روایاتى كه درباره مؤمن رسیده ، استفاده مى شود كه مؤمن اهل انصاف ، مساوات ، مواسات ، ایثارگرى ، فتوت ، جوانمردى ، گذشت ، كمك كننده ، حلاّل مشكلات ، قبول كننده حق ، رعایت كننده حق یتیم ، مراعات كننده حق همسایه ، درستكار ، راستگو ، با تقوا ; امین ، با ورع ، پرهیزكننده از مال حرام ، خوش قلب ، مهربان ، با محبت ، صابر ، متوكل ، وقور و حلیم است .

چگونه ممكن است چنین انسانى دست به ظلم و تجاوز بزند ، و حق فردى از مسلمین را زیر پا نهد ؟ راستى با این صفاتى كه براى مؤمن شمرده اند ، هرگز چنین گمانى نمى رود ! !ولى ممكن است از طرف دیگران به حق او ظلم شود ، كه در این صورت براى احقاق حقش قیام كرده و اگر نتوانست ، از قدرت دستگاه قضایى اسلام استفاده كرده و به حق خود خواهد رسید .اى كاش ! همه مردم به اصول و صفات عالى مؤمن پاى بند بودند ، تا اختلاف ، مشكل و تجاوز به حقى پیش نمى آمد ، و از این راه به صرفه جویى بودجه دولت اسلام كمك شایانى مى شد .اى كاش ! دو نفر كه در امر سیاسى ، اجتماعى ، خانوادگى ، مالى ، حقوقى ، ارثى ، شركتى و یا دوستى با هم اختلاف پیدا مى كردند ، براى حل دعوا به انصاف و علم خود تكیه مى كردند ، كه بهترین عامل براى حل اختلاف و دعواست ; زیرا آنان كه به محكمه عدالت مى روند ، بهتر از قاضى مى دانند كه حق با كدامیك از آنان است و در حقیقت در محكمه عدل ، دو عالم در برابر یك قاضى ، ناآگاه به حق طرفین قرار مى گیرند ! !هر كس با هر كس هر اختلافى دارد ، اعم از اختلاف زن و شوهر ، فروشنده و خریدار ، مالك و مستأجر ، دو شریك ، كشاورز با كشاورز وارثان در سهم الارث ، دو غریبه با یكدیگر ، و اهل هوا و هوس با حكومت اسلامى ، بهتر از همه مى دانند كه حق به جانب كدامیك است ، اگر به حكم قرآن و با تكیه بر انصاف و علم خود ، حق را به جانب صاحبش بدهند ، چه نیازى به برپا شدن محكمه و حكومت قاضى است ; بین بى ایمانى مردم و پایبند نبودن اهل دعوا به اصول اسلامى ، و علم و انصاف خود و گستردگى دادگاه و دادگسترى و نیاز به قضات رابطه مستقیم وجود دارد .بردبارى ، گذشت ، حلم و عفو ، آسان گیرى ، رعایت انصاف ، مخالفت با آز ، طمع و حرص ، مبارزه با هوا و هوس ، از بهترین عوامل حلّ مشكل و رفع اختلاف ، قبل از مراجعه به قاضى است .راستى در این زمینه چه مسئولیت سنگینى متوجه دستگاه هاى ارتباط جمعى از قبیل رادیو ، تلویزیون ، و روزنامه هاست ; این وسائل باید با پخش مسائل عالى تربیتى ، زمینه اختلافات ، دعواها ، ادعاهاى بى جا و تجاوز به حقوق دیگران را از بین ببرند ، و مردم را به گونه اى در راه خدا و اسلام قرار بدهند ، كه مردم نه این كه چشم به حق دیگران نداشته باشند ; بلكه هر كدام از آنها مدافع سرسختى جهت احقاق حق مظلوم شوند .بدون شك در دادگاه عدل قیامت ، كارگردانان وسایل ارتباط جمعى ، بویژه در این دوره كه دوره حكومت اسلام است و مى توان حداكثر بهره بردارى را در جهت نشر فرهنگ اسلام از این وسایل برد ، محاكمه سختى خواهند داشت ; اگر اوقات پر قیمت مردم را به برنامه هایى پر كنند كه نه به سود دنیاى آنان و نه به نفع آخرت ایشان باشد .قرآن كریم ، احادیث جامع اسلامى و كتب فقهى فقیهان ، قوانین قضا را به عالیترین شكل بیان كرده اند ، بدون شك بر پا شدن عدل را ، جز در سایه اجراى آن قوانین نباید توقع داشت .قوانین قضا ، حدود ، دیات ، قصاص ، جزا ، تعزیرات ، یمین ، شهادات ، قاضى ، علم ، عدالت ، شهامت ، ایمان ، ، بینش و تقواى قاضى و بى طرفى او نسبت به طرفین دعوا ، و هم چنین عدالت شاهدان در دادگاه و تناسب جریمه ها با جرم ها ، از مهم ترین مباحث اصولى باب قضا در اسلام است كه نمونه این واقعیات را بدون تردید در هیچ مكتبى نمى توان یافت .قانون قضا در اسلام براى حل مشكلات سیاسى ، اجتماعى ، خانوادگى ، مالى ، اختلافات بین افراد وضع شده است ، و در صورت صحیح اجرا شدن ، در اسرع وقت به مشكلات خاتمه مى دهد .

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( | 

امام موسى كاظم(علیه السلام)

پرتوى از سیره و سیماى امام موسى كاظم(علیه السلام)

حضرت امام موسى بن جعفر(علیه السلام)، معروف به كاظم و باب الحوائج و عبد صالح در روز یكشنبه 7 صفر سال 128 قمرى در روستاى «ابواء»، دهى در بین مكّه و مدینه، متولّد گردید.
نام مادر آن حضرت، حمیده است.
آن حضرت در 25 رجب سال 183 قمرى، در زندان هارون الرّشید عبّاسى در بغداد، در 55 سالگى به دستور هارون مسموم گردید و به شهادت رسید.
مرقد شریفش در كاظمین، نزدیك بغداد، زیارتگاه شیفتگان حضرتش مىباشد.
امام موسى بن جعفر همان راه و روش پدرش حضرت صادق(علیه السلام) را بر محور برنامه ریزى فكرى و آگاهى عقیدتى و مبارزه با عقاید انحرافى، ادامه داد.
آن حضرت با دلائل استوار، بىمایگىِ افكار اِلحادى را نشان مىداد و منحرفان را به اشتباه راه و روششان آگاه مىساخت.
كمكم جنبش فكرى امام(علیه السلام)درخشندگى یافت و قدرت علمىاش دانشمندان را تحت الشعاع خود قرار داد.
این كار بر حاكمان حكومت عبّاسى سخت و گران آمد و به همین دلیل با شیفتگان مكتبش با شدّت و فشار و شكنجه برخورد كردند.
از اینرو،امام كاظم(علیه السلام) به یكى از شاگردان معروفش به نام هشام هشدار داد به خاطر خطرهاى موجود، از سخن گفتن خوددارى كند و هشام هم تا هنگام مرگ خلیفه از بحث و گفتگو خوددارى كرد.
ابن حجر هیتمى گوید:«موسى كاظم وارث علوم و دانش هاى پدر و داراى فضل و كمال او بود وى در پرتو عفو و گذشت و بردبارى فوق العاده كه در رفتار با مردمِ نادانِ زمان از خود نشان داد، لقب كاظم یافت، و در زمان او هیچ كس در معارف الهى و دانش و بخشش به پایه او نمىرسید.»امام كاظم(علیه السلام) در برابر دستگاه ظلم و ستم عبّاسى موضع سلبى و منفى را در پیش گرفت و دستور داد تا شیعیان در دعاوى و منازعات خود، به دستگاه دولتى روى نیارند و به آنان شكایت نبرند و سعى كنند با قرار دادن قاضى تحكیم در میان خویش، منازعات را فیصله دهند.
امام(علیه السلام) درباره حاكمان غاصب زمانش فرمود: «هر كس بقاى آنان را دوست داشته باشد از آنان است و هر كس از آنان باشد وارد آتش گردد.» بدین وسیله آن حضرت، خشم و نارضایتى خود را از حكومت هارون پیاپى ابراز مىفرمود و همكارى با آنان را در هر صورت حرام مىدانست و اعتماد و تكیه بر آنان را منع مىكرد و مىفرمود: «برآنان كه ستمكاراند تكیه مكنید كه گرفتار دوزخ مىشوید.»امام كاظم(علیه السلام)، على بن یقطین، یكى از یاران نزدیك خویش را از این فرمان استثنا كرد و اجازت داد تا منصب وزرات را در روزگار هارون عهده دار گردد و پیش از او، منصب زمامدارى را در ایّام مهدى بپذیرد.
او نزد امام موسى(علیه السلام)رفت و از او اجازت خواست تا استعفا دهد و منصب خود را ترك كند، امّا امام او را از این كار بازداشت و به او گفت: «چنین مكن، برادران تو به سبب تو عزّت دارند و به تو افتخار مىكنند، شاید به یارى خدا بتوانى شكست ها را درمان كنى و دست بینوایى را بگیرى یا به دست تو، مخالفان خدا درهم شكسته شوند.
اى على! كفّاره و تاوان شما، خوبى كردن به برادران است، یك مورد را براى من تضمین كن، سه مورد را برایت تضمین مىكنم، نزد من ضامن شو كه هر یك از دوستان ما را دیدى نیاز او را برآورى و او را گرامى دارى و من ضامن مىشوم كه هرگز سقف زندانى بر تو سایه نیفكند و دم هیچ شمشیر به تو نرسد و هرگز فقر به سراى تو پاى نگذارد.
اى على! هر كس مؤمنى را شاد سازد، اوّل خداى را و دوم پیامبر را و در مرحله سوم ما را شاد كرده است.»

سخن چینى درباره امام(علیه السلام)

پاره اى از فعّالیّت هاى امام كاظم(علیه السلام) به وسیله سخن چینان به هارون الرّشید مىرسید و این امر، كینه و خشم او را برمىانگیخت.
یك بار به او خبر دادند كه از سراسر جهان اسلام، اموالى هنگفت نزد امام موسى بن جعفر(علیه السلام) جمع آورى مىگردد و از شرق و غرب براى او حمل مىشود و او را چندین بیت المال است.
هارون به دستگیرى امام(علیه السلام) و زندانى كردن او فرمان داد، یحیى برمكى آگاه شد كه امام(علیه السلام) در پى كار خلافت براى خویش افتاده است و به پایگاه هاى خود در همه نقاط كشور اسلامى نامه مىنویسد و آنان را به سوى خویش دعوت مىكند و از مردم مىخواهد كه بر ضدّ حكومت قیام كنند، یحیى به هارون خبر داد و او را علیه امام(علیه السلام) تحریك كرد.
هارون امام را به زندان افكند و از شیعیانش جدا ساخت و امام(علیه السلام) روزگارى دراز، شاید حدود چهارده سال، در زندان هارون گذراند.
امام(علیه السلام) در زندان نامه اى به هارون فرستاد و در آن نامه نفرت و خشم خود را به او ابراز فرمود، متن نامه چنین است:«هرگز بر من روزى پربلا نمىگذرد، كه بر تو روزى شاد سپرى مىگردد، ما همه در روزى كه پایان ندارد مورد حساب قرار مىگیریم و آنجاست كه مردم فاسد زیان خواهند دید.»امام كاظم(علیه السلام) در زندان، شكنجه ها و رنجهاى فراوان را تحمّل كرد، دست و پاى مباركش را به زنجیر مىبستند و آزارهاى كشنده بر او روا مىداشتند.
سرانجام زهرى كشنده به او خوراندند و مظلومانه او را به شهادت رساندند.

صفات برجسته امام كاظم(علیه السلام)

حضرت امام موسى كاظم(علیه السلام) عابدترین و زاهدترین، فقیه ترین، سخىترین و كریمترین مردم زمان خود بود، هر گاه دو سوم از شب مىگذشت نمازهاى نافله را به جا مىآورد و تا سپیده صبح به نماز خواندن ادامه مىداد و هنگامى كه وقت نماز صبح فرا مىرسید، بعد از نماز شروع به دعا مىكرد و از ترس خدا آن چنان گریه مىكرد كه تمام محاسن شریفش به اشك آمیخته مىشد و هر گاه قرآن مىخواند مردم پیرامونش جمع مىشدند و از صداى خوش او لذّت مىبردند.
آن حضرت، صابر، صالح، امین و كاظم لقب یافته بود و به عبد صالح شناخته مىشد، و به خاطر تسلّط بر نفس و فروبردن خشم، به كاظم مشهور گردید.
مردى از تبار عمر بن الخطاب در مدینه بود كه او را مىآزرد و على(علیه السلام) را دشنام مىداد.
برخى از اطرافیان به حضرت گفتند: اجازه ده تا او را بكشیم، ولى حضرت به شدّت از این كار نهى كرد و آنان را شدیداً سرزنش فرمود.
روزى سراغ آن مرد را گرفت، گفتند: در اطراف مدینه، به كار زراعت مشغول است.
حضرت سوار بر الاغ خود وارد مزرعه وى شد.
آن مرد فریاد برآورد: زراعت ما را خراب مكن، ولى امام به حركت خود در مزرعه ادامه داد وقتى به او رسید، پیاده شد و نزد وى نشست و با او به شوخى پرداخت، آن گاه به او فرمود: چقدر در زراعت خود از این بابت زیان دیدى؟ گفت: صد دینار.
فرمود: حال انتظار دارى چه مبلغ از آن عایدت شود؟ گفت: من از غیب خبر ندارم.
امام به او فرمود: پرسیدم چه مبلغ از آن عایدت شود؟ گفت: انتظار دارم دویست دینار عایدم شود. امام به او سیصد دینار داد و فرمود: زراعت تو هم سر جایش هست. آن مرد برخاست و سر حضرت را بوسید و رفت. امام به مسجد رفت و در آنجا آن مرد را دید كه نشسته است. وقتى آن حضرت را دید، گفت: خداوند مىداند كه رسالتش را در كجا قرار دهد. یارانش گرد آمدند و به او گفتند: داستان از چه قرار است، تو كه تا حال خلاف این را مىگفتى. او نیز به دشنام آنها و به دعا براى امام موسى(علیه السلام) پرداخت. امام(علیه السلام) نیز به اطرافیان خود كه قصد كشتن او را داشتند فرمود: آیا كارى كه شما مىخواستید بكنید بهتر بود یا كارى كه من با این مبلغ كردم؟و بسیارى از این گونه روایات، كه به اخلاق والا و سخاوت و شكیبایى آن حضرت بر سختیها و چشمپوشى ایشان از مال دنیا اشارت مىكند، نشانگر كمال انسانى و نهایت عفو و گذشت آن حضرت است.

بعد از شهادت

سندى بن شاهك، به دستور هارون الرّشید، سمّى را در غذاى آن حضرت گذارد و امام(علیه السلام) از آن غذا خورد و اثر آن در بدن مباركش كارگر افتاد و بیش از سه روز مهلتش نداد.
وقتى امام به شهادت رسید، سندى گروهى از فقها و بزرگان بغداد را بر سر جنازه اش آورد و به ایشان گفت: به او نگاه كنید، آیا در وى اثرى از ضربه شمشیر یا اصابت نیزه مىبینید؟گفتند: ما از این آثار چیزى نمىبینیم و از آنها خواست كه بر مرگ طبیعى او شهادت دهند و آنها نیز شهادت دادند!آن گاه جسد شریف آن حضرت را بیرون آورده و آن را بر جسر (پل) بغداد نهادند و دستور داد كه ندا دهند: این موسى بن جعفر است كه مرده است، نگاه كنید. عابران به او نگاه مىكردند و اثرى از چیزى كه نشان دهنده كشتن او باشد، نمىدیدند.
یعقوبى در تاریخش مىگوید: پس از آن كه امام كاظم(علیه السلام) مدّت درازى را در زندان هاى تاریك هارون الرّشید گذراند، به ایشان گفته شد: چطور است كه به فلان كس نامه اى بنویسى تا درباره تو با رشید صحبت كند؟ امام فرمود: پدرم به نقل از پدرانش حدیثم كرده: «خداوند به داود(علیه السلام) سفارش كرده كه هر گاه بنده اى، به یكى از بندگان من امید بست، همه درهاى آسمان به رویش بسته مىشود و زمین زیر پایش خالى مىگردد.»در مدّت زندان آن حضرت، اقوال مختلفى وجود دارد.
آن حضرت، چهار سال یا هفت سال یا ده سال یا به قولى چهارده سال در زندان به سر برده است.
حضرت امام موسى كاظم، سى و هفت فرزند پسر و دختر از خود به جاى گذارده كه والاترینشان حضرت على بن موسى الرّضا(علیه السلام) مىباشد.
از میان كلمات و سخنان ارزنده حضرت امام موسى كاظم(علیه السلام)، چهل حدیث را برگزیدم كه هر یك با نورانیّت ویژه اش، روشنگر دلهاى اهل ایمان و پاكباختگان وادى حقیقت و عرفان است

. چهل حدیث

قالَ الاِْمامُ الْكاظم(علیه السلام) :

1- تعقّل و معرفت
«ما بَعَثَ اللّهُ أَنْبِیاءَهُ وَ رُسُلَهُ إِلى عِبادِهِ إِلاّ لِیَعْقِلُوا عَنِ اللّهِ، فَأَحْسَنُهُمُ اسْتِجابَهً أَحْسَنُهُمْ مَعْرِفَةً لِلّهِ، وَ أَعْلَمُهُمْ بِأَمْرِ اللّهِ أَحْسَنُهُمْ عَقْلاً وَ أَعْقَلُهُمْ أَرْفَعُهُمْ دَرَجَةً فِى الدُّنْیا وَ الاْخِرَةِ.»:
خداوند پیامبران و فرستادگانش را به سوى بندگانش بر نینگیخته، مگر آن كه از طرف خدا تعقّل كنند. پس نیكوترینشان از نظر پذیرش، بهترینشان از نظر معرفت به خداست، و داناترینشان به كار خدا، بهترینشان از نظر عقل است، و عاقلترین آنها، بلند پایه ترینشان در دنیا و آخرت است.
2- حجّت ظاهرى و باطنى
«إِنَّ لِلّهِ عَلَى النّاسِ حُجَّتَیْنِ، حُجَّةً ظاهِرَةً وَ حُجَّةً باطِنَةً، فَأمّا الظّاهِرَةُ فَالرُّسُلُ وَ الاَْنْبِیاءُ وَ الاَْئِمَّةُ وَ أَمَّا الْباطِنَةُ فَالْعُقُولُ.»:
همانا براى خداوند بر مردم دو حجّت است، حجّت آشكار و حجّت پنهان، امّا حجّت آشكار عبارت است از: رسولان و پیامبران و امامان; و حجّت پنهانى عبارت است از عقول مردمان.
3- صبر و گوشهگیرى از اهل دنیا
«أَلصَّبْرُ عَلَى الْوَحْدَةِ عَلامَةُ قُوَّةِ الْعَقْلِ، فَمَنْ عَقَلَ عَنِ اللّهِ تَبارَكَ وَ تَعالى إِعْتَزَلَ أَهْلَ الدُّنْیا وَ الرّاغِبینَ فیها وَ رَغِبَ فیما عِنْدَ رَبِّهِ وَ كانَ اللّهُ آنِسَهُ فِى الْوَحْشَةِ وَ صاحِبَهُ فِى الْوَحْدَةِ، وَ غِناهُ فِى الْعَیْلَةِ وَ مُعِزَّهُ فى غَیْرِ عَشیرَة.»:
صبر بر تنهایى، نشانه قوّت عقل است، هر كه از طرف خداوند تبارك و تعالى تعقّل كند از اهل دنیا و راغبین در آن كناره گرفته و بدانچه نزد پروردگارش است رغبت نموده، و خداوند در وحشت انیس اوست و در تنهایى یار او، و توانگرى او در ندارى و عزّت او در بىتیره و تبارى است.
4- عاقلان آینده نگر
«إِنَّ الْعُقَلاءَ زَهَدُوا فِى الدُّنْیا وَ رَغِبُوا فِىالاْخِرَةِ لاَِنَّهُمْ عَلِمُوا أَنَّ الدُّنْیا طالِبَةٌ وَ مَطْلُوبَةٌ وَ الاْخِرَةُ طالِبَةٌ وَ مَطْلُوبَةٌ مَنْ طَلَبَ الاْخِرَةَ طَلَبَتْهُ الدُّنْیا حَتّى یَسْتَوْفى مِنْها رِزْقَهُ، وَ مَنْ طَلَبَ الدُّنْیا طَلَبَتْهُ الاْخِرَةُ فَیَأْتیهِ الْمَوْتُ فَیُفْسِدُ عَلَیْهِ دُنْیاهُ وَ آخِرَتَهُ.»:
به راستى كه عاقلان، به دنیا بىرغبتند و به آخرت مشتاق; زیرا مىدانند كه دنیا خواهانست و خواسته شده و آخرت هم خواهانست و خواسته شده، هر كه آخرت خواهد دنیا او را بخواهد تا روزىِ خود را از آن دریافت كند، و هر كه دنیا را خواهد آخرتش به دنبال است تا مرگش رسد و دنیا و آخرتش را بر او تباه كند.
5- تضرّع براى عقل
«مَنْ أَرادَ الْغِنى بِلا مال وَ راحَةَ الْقَلْبِ مِنَ الْحَسَدِ وَ السَّلامَةَ فِى الدّینِ فَلْیَتَضَّرَعْ إِلَى اللّهِ فى مَسْأَلَتِهِ بِأَنْ یُكْمِلَ عَقْلَهُ، فَمَنْ عَقَلَ قَنَعَ بِما یَكْفیهِ وَ مَنْ قَنَعَ بِما یَكْفیهِ اسْتَغْنى وَ مَنْ لَمْ یَقْنَعْ بِما یَكْفیهِ لَمْ یُدْرِكِ الْغِنى أَبَدًا.»:
هر كس بىنیازى خواهد بدون دارایى، و آسایش دل خواهد بدون حسد، و سلامتى دین طلبد، باید به درگاه خدا زارى كند و بخواهد كه عقلش را كامل كند، هر كه خرد ورزد، بدانچه كفایتش كند قانع باشد. و هر كه بدانچه او را بس باشد قانع شود، بىنیاز گردد. و هر كه بدانچه او را بس بُوَد قانع نشود، هرگز به بىنیازى نرسد.
6- دیدار با مؤمن براى خدا
«مَنْ زارَ أَخاهُ الْمُؤْمِنَ لِلّهِ لا لِغَیْرِهِ، لِیَطْلُبَ بِهِ ثَوابَ اللّهِ وَ تَنَجُّزَ ما وَعَدَهُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ وَكَّلَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ سَبْعینَ أَلْفِ مَلَك مِنْ حینَ یَخْرُجُ مِنْ مَنْزِلِهِ حَتّى یَعُودَ إِلَیْهِ یُنادُونَهُ: أَلا طِبْتَ وَ طابَتْ لَكَ الْجَنَّةُ، تَبَوَّأْتَ مِنَ الْجَنَّةِ مَنْزِلاً.»:
هر كس ـ فقط براى خدا نه چیز دیگر ـ به دیدن برادر مؤمنش رود تا به پاداش و وعدههاى الهى برسد، خداوند متعال، از وقت خروجش از منزل تا برگشتن او، هفتاد هزار فرشته بر او گمارد كه همه ندایش كنند: هان! پاك و خوش باش و بهشت برایت پاكیزه باد كه در آن جاى گرفتى.
7- مروّت، عقل و بهاى آدمى
«لا دینَ لِمَنْ لا مُرُوَّةَ لَهُ، وَ لا مُرُوَّةَ لِمَنْ لا عَقْلَ لَهُ، وَ إِنَّ أَعْظَمَ النّاسِ قَدْرًا الَّذى لایَرَى الدُّنْیا لِنَفْسِهِ خَطَرًا، أَما إِنَّ أَبْدانَكُمْ لَیْسَ لَها ثَمَنٌ إِلاَّ الْجَنَّةَ، فَلا تَبیعوها بِغَیْرِها.
كسى كه جوانمردى ندارد، دین ندارد; و هر كه عقل ندارد، جوانمردى ندارد. به راستى كه باارزشترین مردم كسى است كه دنیا را براى خود مقامى نداند، بدانید كه بهاى تن شما مردم، جز بهشت نیست، آن را جز بدان مفروشید.
8- حفظ آبروى مردم
«مَنْ كَفَّ نَفْسَهُ عَنْ أَعْراضِ النّاسِ أَقالَهُ اللّهُ عَثْرَتَهُ یَوْمَ الْقِیمَةِ وَ مَنْ كَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النّاسِ كَفَّ اللّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ یَوْمَ الْقِیمَةِ.»:
هر كه خود را از آبروریزى مردم نگهدارد، خدا در روز قیامت از لغزشش مىگذرد، و هر كه خشم خود را از مردم باز دارد، خداوند در روز قیامت خشمش را از او باز دارد.
9- عوامل نزدیكى و دورى به خدا
«أَفْضَلُ ما یَتَقَرَّبُ بِهِ الْعَبْدُ إِلَى اللّهِ بَعْدَ الْمَعْرَفَةِ بِهِ الصَّلاةُ وَ بِرُّ الْوالِدَیْنِ وَ تَرْكُ الْحَسَدِ وَ الْعُجْبِ وَ الْفَخْرِ.»:
بهترین چیزى كه به وسیله آن بنده به خداوند تقرّب مىجوید، بعد از شناختن او، نماز و نیكى به پدر و مادر و ترك حسد و خودبینى و به خود بالیدن است.
10- عاقل دروغ نمىگوید
«إِنَّ الْعاقِلَ لا یَكْذِبُ وَ إِنْ كانَ فیهِ هَواهُ.»:
همانا كه عاقل دروغ نمىگوید، گرچه طبق میل و خواسته او باشد.
11- حكمت كم گویى و سكوت
«قِلَّةُ الْمَنْطِقِ حُكْمٌ عَظیمٌ، فَعَلَیْكُمْ بِالصَّمْتِ، فَإِنَّهُ دَعَةٌ حَسَنَةٌ وَ قِلَّةُ وِزْر، وَ خِفَّةٌ مِنَ الذُّنُوبِ.»:
كم گویى ، حكمت بزرگى است، بر شما باد به خموشى كه شیوه اى نیكو و سبك بار و سبب تخفیف گناه است.
12- هرزه گویى بى حیا
«إِنَّ اللّهَ حَرَّمَ الْجَنَّةَ عَلى كُلِّ فاحِش قَلیلِ الْحَیاءِ لا یُبالى ما قالَ وَ لا ما قیلَ لَهُ.»:
همانا خداوند بهشت را بر هر هرزه گوِ كم حیا كه باكى ندارد چه مىگوید و یا به او چه گویند حرام گردانیده است.
13- متكبّر، داخل بهشت نمىشود
«إِیّاكَ وَ الْكِبْرَ، فَإِنَّهُ لا یَدْخُلِ الْجَنَّةَ مَنْ كانَ فى قَلْبِهِ مِثْقالُ حَبَّة مِنْ كِبْر.»:
از كبر و خودخواهى بپرهیز، كه هر كسى در دلش به اندازه دانه اى كبر باشد، داخل بهشت نمىشود.
14- تقسیم كار در شبانه روز
«إِجْتَهِدُوا فى أَنْ یَكُونَ زَمانُكُمْ أَرْبَعَ ساعات:ساعَةً لِمُناجاةِ اللهِ، وَساعَةً لاَِمْرِالْمَعاشِ، وَساعَةً لِمُعاشَرَةِ الاِْخْوانِ والثِّقاةِ الَّذینَ یُعَرِّفُونَكُمْ عُیُوبَكُمْ وَیُخَلِّصُونَ لَكُمْ فِى الْباطِنِ، وَساعَةً تَخْلُونَ فیها لِلَذّاتِكُمْ فى غَیْرِ مُحَرَّم وَبِهذِهِ السّاعَةِ تَقْدِروُنَ عَلَى الثَّلاثِ ساعات.»:
بكوشید كه اوقات شبانه روزى شما چهار قسمت باشد:1 ـ قسمتى براى مناجات با خدا، 2 ـ قسمتى براى تهیّه معاش، 3 ـ قسمتى براى معاشرت با برادان و افراد مورد اعتماد كه عیبهاى شما را به شما مىفهمانند و در دل به شما اخلاص مىورزند، 4 ـ و قسمتى را هم در آن خلوت مىكنید براى درك لذّتهاى حلال [و تفریحات سالم] و به وسیله انجام این قسمت است كه بر انجامِ وظایف آن سه قسمت دیگر توانا مىشوید.
15- همنشینى با دیندار و عاقل خیرخواه
«مُجالَسَةُ أَهْلِ الدّینِ شَرَفُ الدُّنْیا وَ الاْخِرَةِ، وَ مُشاوَرَةُ الْعاقِلِ النّاصِحِ یُمْنٌ وَ بَرَكَةٌ وَ رُشْدٌ وَ تَوْفیقٌ مِنَ اللّهِ، فَإِذا أَشارَ عَلَیْكَ الْعاقِلُ النّاصِحُ فَإِیّاكَ وَ الْخِلافَ فَإِنَّ فى ذلِكَ الْعَطَبَ.»:
همنشینى اهل دین، شرف دنیا و آخرت است، و مشورت با خردمندِ خیرخواه، یُمن و بركت و رشد و توفیق از جانب خداست، چون خردمند خیرخواه به تو نظرى داد، مبادا مخالفت كنى كه مخالفتش هلاكت بار است.
16- پرهیز از اُنس زیاد با مردم
«إِیّاكَ وَ مُخالَطَةَ النّاسِ وَ الاُْنْسَ بِهِمْ إِلاّ أَنْ تَجِدَ مِنْهُمْ عاقِلاً وَ مَأْمُونًا فَآنِسْ بِهِ وَ اهْرُبْ مِنْ سایِرِهِمْ كَهَرْبِكَ مِنَ السِّباعِ الضّارِیَةِ.»:
بپرهیز از معاشرت با مردم و انس با آنان، مگر این كه خردمند و امانتدارى در میان آنها بیابى كه [در این صورت] با او انس گیر و از دیگران بگریز، به مانند گریز تو از درنده هاى شكارى.
17- نتیجه حبِّ دنیا
«مَنْ أَحَبَّ الدُّنْیا ذَهَبَ خَوْفُ الاْخِرَةِ مِنْ قَلْبِهِ وَ ما أُوتِىَ عَبْدٌ عِلْمًا فَازْدادَ لِلدُّنیا حُبًّا إِلاَّ ازْدادَ مِنَ اللّهِ بُعْدًا وَ ازْدادَ اللّهُ عَلَیْهِ غَضَبًا.»:
هر كه دنیا را دوست بدارد، خوف آخرت از دلش برود، و به بنده اى دانشى ندهند كه به دنیا علاقه مندتر شود، مگر آن كه از خدا دورتر و مورد خشم او قرار گیرد.
18- پرهیز از طمع و تكیه بر توكّل
«إِیّاكَ وَ الطَّمَعَ، وَ عَلَیْكَ بِالْیَأْسِ مِمّا فى أَیْدِى النّاسِ، وَ أَمِتِ الطَّمَعَ مِنَ الَْمخْلُوقینَ، فَإِنَّ الطَّمَعَ مِفْتاحٌ لِلذُّلِّ، وَ اخْتِلاسُ الْعَقْلِ وَاخْتِلاقُ الْمُرُوّاتِ، وَ تَدْنیسُ الْعِرْضِ وَ الذَّهابُ بِالْعِلْمِ. وَ عَلَیْكَ بِالاِْعْتِصامِ بِرَبِّكَ وَ التَّوَكُّلِ عَلَیْهِ.
از طمع بپرهیز، و بر تو باد به ناامیدى از آنچه در دست مردم است، طمع را از مخلوقین بِبُر كه طمع، كلیدِ خوارى است، طمع، عقل را مىرباید و مردانگى را نابودكند و آبرو را مىآلاید و دانش را از بین مىبرد. بر تو باد كه به پروردگارت پناه برى و بر او توكّل كنى.
19- نتایج امانتدارى و راستگویى
«أَداءُ الأَمانَةِ وَ الصِّدْقُ یَجْلِبانِ الرِّزْقَ، وَ الْخِیانَةُ وَ الْكِذْبُ یَجْلِبانِ الْفَقْرَ وَ النِّفاقَ.»:
امانتدارى و راستگویى، سبب جلب رزق و روزىاند، و خیانت و دروغگویى، سبب جلب فقر و دورویى.
20- سقوطِ برترى جوى
«إِذا أَرادَ اللّهُ بِالذَّرَّةِ شَرًّا أَنْبَتَ لَها جَناحَیْنِ، فَطارَتْ فَأَكَلَهَا الطَّیْرُ.»:
هر گاه خداوند بدى مورچه را بخواهد، به او دو بال مىدهد كه پرواز كند تا پرنده ها او را بخورند.
21- حقگویى و باطل ستیزى
«إِتَّقِ اللّهَ وَ قُلِ الْحَقَّ وَ إِنْ كانَ فیهِ هَلاكُكَ فَإِنَّ فیهِ نَجاتُكَ إِتَّقِ اللّهَ وَدَعِ الْباطِلَ وَ إِنْ كانَ فیهِ نَجاتُكَ، فَإِنَّ فیهِ هَلاكُكَ.»:
از خدا بترس و حقّ را بگو، اگرچه نابودى تو در آن باشد. زیرا كه در واقع، نجات تو در آن است.از خدا بترس و باطل را واگذار، اگرچه نجات تو در آن باشد، زیرا كه در واقع، نابودى تو در آن است.
22- تناسب بلا و ایمان
«أَلْمُؤْمِنُ مِثْلُ كَفَّتَىِ الْمیزانِ كُلَّما زیدَ فى إِیمانِهِ زیدَ فى بَلائِهِ.»:
مؤمن همانند دو كفّه ترازوست، هر گاه به ایمانش افزوده گردد، به بلایش افزوده گردد.
23- كفّاره خدمت به حاكمان
«كَفّارَةُ عَمَلِ السُّلْطانِ أَلاِْحْسانُ إِلَى الاِْخْوانِ.»:
كفّاره كارمندى سلطان، احسان به برادران دینى است.
24- نافله و تقرّب
«صَلاةُ النَّوافِلِ قُرْبانٌ اِلَى اللّهِ لِكُلِّ مُؤْمِن... .»:
نماز نافله راه نزدیك شدن هر مؤمنى به خداوند است... .
25- اصلاح و گذشت
«یُنادى مُناد یَوْمَ القِیمَةِ: أَلا مَنْ كانَ لَهُ عَلَى اللّهِ أَجْرٌ فَلْیَقُمْ، فَلا یَقُومُ إِلاّ مَنْ عَفَى وَ أَصْلَحَ، فَأَجْرُهُ عَلَى اللّهِ.»:
ندا كننده اى در روز قیامت ندا مىكند:آگاه باشید، هر كه را بر خدا مزدى است برخیزد، و برنمىخیزد، مگر كسى كه گذشت كرده و اصلاح بین مردم نموده باشد، پس پاداشش با خدا خواهد بود.
26- بهترین صدقه
«عَوْنُكَ لِلضَّعیفِ مِنْ أَفْضَلِ الصَّدَقَةِ.»:
كمك كردنت به ناتوان از بهترین صدقه است.
27- سختى ناحقّ
«یَعْرِفُ شِدَّةَ الْجَوْرِ مَنْ حُكِمَ بِهِ عَلَیْهِ.»:
سختى ناحقّ را آن كس شناسد كه بدان محكوم گردد.
28- گناهان تازه، بلاهاى تازه
«كُلَّما أَحْدَثَ الناسُ مِنَ الذُّنُوبِ مالَمْ یَكُونُوا یَعْمَلُونَ أَحْدَثَ اللّهُ لَهُمْ مِنَ الْبَلاء ما لَمْ یَكُونُوا یَعُدُّونَ.»:
هر گاه مردم گناهان تازه كنند كه نمىكردند، خداوند بلاهایى تازه به آنها دهد كه به حساب نمىآوردند.
29- كلید بصیرت
«تَفَقَّهُوا فى دینِ اللّهِ فَإِنَّ الْفِقْهَ مِفْتاحُ الْبَصیرَةِ، وَ تَمامُ الْعِبادَةِ وَ السَّبَبُ إِلَى الْمَنازِلِ الرَّفیعَةِ وَ الرُّتَبِ الْجَلیلَةِ فِى الدّینِ وَ الدُّنْیا، وَ فَضْلُ الْفَقیهِ عَلَى الْعابِدِ كَفَضْلِ الشَّمْسِ عَلَى الْكَواكِبِ، وَ مَنْ لَمْ یَتَفَقَّهْ فى دینِهِ لَمْ یَرْضَ اللّهُ لَهُ عَمَلاً.»:
در دین خدا دنبال فهم عمیق باشید، زیرا كه فهم عمیقِ دین، كلید بصیرت و بینایى و كمال عبادت و سبب تحصیل درجات بلند و مراتب بزرگ در امور دین و دنیاست.
و برترى فقیه بر عابد، مانند برترى آفتاب است بر كواكب، و كسى كه در دینش فهم عمیق نجوید، خداوند هیچ عملى را از او نپسندد.
30- دنیا، بهترین وسیله
«إِجْعَلُوا لاَِنْفُسِكُمْ حَظًّا مِنَ الدُّنْیا بِإِعْطائِها ما تَشْتَهى مِنَ الْحَلالِ وَ ما لا یَثْلِمُ الْمُرُوَّةَ وَ ما لا سَرَفَ فیهِ، وَ اسْتَعینُوا بِذلِكَ عَلى أُمُورِ الدّینِ، فَإِنَّهُ رُوِىَ «لَیْسَ مِنّا مَنْ تَرَكَ دُنْیاهُ لِدینِهِ أَوْ تَرَكَ دینَهُ لِدُنْیاهُ».»:
براى خود بهره اى از دنیا برگیرید و آنچه خواهش حلال باشد و رخنه در جوانمردى ایجاد نكند و اسراف نباشد منظور دارید، و به این وسیله براى انجام امور دین یارى جویید. زیرا كه روایت شده است: «از ما نیست كسى كه دنیایش را براى دینش ترك گوید یا دینش را براى دنیایش رها سازد.»
31- انتظار فَرَج
«أَفْضَلُ الْعِبادَةِ بَعْدَ الْمَعْرِفَةِ إِنْتِظارُ الْفَرَجِ.»:
بهترین عبادت بعد از شناخت خداوند، انتظار فَرَج و گشایش است.
32- مِهرورزى با مردم
«أَلتَّوَدُّدُ إِلَى النّاسِ نِصْفُ الْعَقْلِ.»:
مِهرورزى و دوستى با مردم، نصف عقل است.
33- پرهیز از خشم
«مَنْ كَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النّاسِ كَفَّ اللّهُ عَنْهُ عَذابَ یَوْمِ الْقِیمَةِ.»:
هر كه خشم خود را از مردم باز دارد، خداوند عذاب روز قیامت را از او باز مىدارد.
34- قویترین مردم
«مَنْ أَرادَ أَنْ یَكُونَ أَقْوَى النّاسِ فَلْیَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ.»:
هر كه مىخواهد كه قویترین مردم باشد بر خدا توكّل نماید.
35- ترقّى، نه درجا زدن
«مَنِ اسْتِوى یَوْماهُ فَهُوَ مَغْبُونٌ، وَ مَنْ كانَ آخِرُ یَوْمَیْهِ شَرَّهُما فَهُوَ مَلْعُونٌ وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفِ الزِّیادَةَ فى نَفْسِهِ فَهُوَ فى نُقْصان، وَ مَنْ كانَ إِلَى النُّقْصانِ فَالْمَوْتُ خَیْرٌ لَهُ مِنَ الْحَیاةِ.»:
كسى كه دو روزش مساوى باشد، مغبون است، و كسى كه دومین روزش، بدتر از روز اوّلش باشد ملعون است، و كسى كه در خودش افزایش نبیند در نقصان است، و كسى كه در نقصان است مرگ براى او بهتر از زندگى است.
36- خیر رسانى به دیگران
«إِنَّ مِنْ أَوْجَبِ حَقِّ أَخیكَ أَنْ لا تَكْتُمَهُ شَیْئًا یَنْفَعُهُ لاَِمْرِ دُنْیاهُ وَ لاَِمْرِ آخِرَتِهِ.»:
همانا واجبترین حقّ برادرت بر تو آن است كه چیزى را كه سبب نفع دنیا و آخرت اوست، از او پنهان و پوشیده ندارى.
37- پرهیز از شوخى
«إِیّاكَ وَ الْمِزاحَ فَإِنَّهُ یَذْهَبُ بِنُورِ إِیْمانِكَ.»:
از شوخى [بىمورد] بپرهیز، زیرا كه شوخى، نور ایمان تو را مىبرد.
38- پند پدیدهها
«ما مِنْ شَىْء تَراهُ عَیْناكَ إِلاّ وَ فیهِ مَوْعِظَةٌ.»:
چیزى نیست كه چشمانت آن را بنگرد، مگر آن كه در آن پند و اندرزى است.
39- رنج نادیده، نیكى را نمىفهمد
«مَنْ لَمْ یَجِدْ لِلاِْساءَةِ مَضَضًا لَمْ یَكُنْ عِنْدَهُ لِلاِْحْسانِ مَوْقِعٌ.»:
كسى كه مزه رنج و سختى را نچشیده، نیكى و احسان در نزد او جایگاهى ندارد.
40- محاسبه اعمال
«لَیْسَ مِنّا مَنْ لَمْ یُحاسِبْ نَفْسَهُ فى كُلِّ یَوْم فَإِنْ عَمِلَ حَسَنـًا اسْتَزادَ اللّهَ وَ إِنْ عَمِلَ سَیِّئًا اسْتَغْفَرَ اللّهَ مِنْهُ وَ تابَ إِلَیْهِ.»:
از ما نیست كسى كه هر روز حساب خود را نكند، پس اگر كار نیكى كرده است از خدا زیادى آن را بخواهد، و اگر در آن كار بدى كرده، ازخدا آمرزش طلب نموده و به سوى او توبه نماید.

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( | 

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( | 

شناسنامه امام کاظم (ع) 29   امامت امام کاظم (ع) 16   شهادت امام امام کاظم (ع) 5   فضایل، اخلاق و سیره ی امام کاظم (ع) 35   سخنان و رهنمودهای امام کاظم (ع) 14   یاران و شاگردان امام کاظم (ع) 32   امام کاظم (ع) در آینه شعر و ادب 18   امام هفتم (ع) در آینه کتب و مقالات 9   امام کاظم (ع) در اینترنت 1   پرسش و پاسخ و امام کاظم(ع) 2

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( | 

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( | 

حضرت امام موسى بن جعفر ( ع )

نام امام هفتم ما , موسى و لقب آن حضرت كاظم ( ع ) كنیه آن امام ابوالحسن و ابوابراهیم است .

شیعیان و دوستداران لقب باب الحوائج به آن حضرت داده اند .

تولد امام موسى كاظم ( ع ) روز یكشنبه هفتم ماه صفر سال 128 هجرى در ابواء اتفاق افتاد .

دوران امامت امام هفتم حضرت موسى بن جعفر ( ع )مقارن بود با سالهاى آخر خلافت منصور عباسى و در دوره خلافت هادى و سیزده سال از دوران خلافت هارون كه سختترین دوران عمر آن حضرت به شمار است .

امام موسى كاظم ( ع ) از حدود 21 سالگى بر اثر وصیت پدر بزرگوار و امرخداوند متعال به مقام بلند امامت رسید , و زمان امامت آن حضرت سى و پنج سال و اندكى بود و مدت امامت آن حضرت از همه ائمه بیشتر بوده است , البته غیراز حضرت ولى عصر ( عج ) .

صفات ظاهرى و باطنى و اخلاق آن حضرت

ادامه مطلب

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( | 

حضرت امام موسى بن جعفر ( ع )

نام امام هفتم ما , موسى و لقب آن حضرت كاظم ( ع ) كنیه آن امام ابوالحسن و ابوابراهیم است .

شیعیان و دوستداران لقب باب الحوائج به آن حضرت داده اند .

تولد امام موسى كاظم ( ع ) روز یكشنبه هفتم ماه صفر سال 128 هجرى در ابواء اتفاق افتاد .

دوران امامت امام هفتم حضرت موسى بن جعفر ( ع )مقارن بود با سالهاى آخر خلافت منصور عباسى و در دوره خلافت هادى و سیزده سال از دوران خلافت هارون كه سختترین دوران عمر آن حضرت به شمار است .

امام موسى كاظم ( ع ) از حدود 21 سالگى بر اثر وصیت پدر بزرگوار و امرخداوند متعال به مقام بلند امامت رسید , و زمان امامت آن حضرت سى و پنج سال و اندكى بود و مدت امامت آن حضرت از همه ائمه بیشتر بوده است , البته غیراز حضرت ولى عصر ( عج ) .

صفات ظاهرى و باطنى و اخلاق آن حضرت

ادامه مطلب

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( | 

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( | 

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( | 

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( | 

ادامه مطلب

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( | 

امام كاظم (ع)

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( | 

ادامه مطلب

• |نویسنده: برنامه سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم بهاری در شب وفات حضرت زینب سلام الله علیها حسینیه غمخانه حضرت زینب نازی اباد خیاب | 
• |طبقه بندی:انوار کاظمین،  | 
• |نظرات( |