سارتر و نویسنده

ارسال به

سارتر انسان را به مثابه «طرح» فرض می‌کرد. مسئولیت انجام و اجرای این طرح یا پروژه، خودِ انسان است؛ موجود شناساگری که به علت داشتن«مسئولیت»، دچار اضطراب و دلهره است. کی­ یر که ­گور، این حالت را «اضطراب ابراهیم» نامیده است؛ مفاهیمی که نویسندگان اگزیستانسیالیست با طرح آنها در قرن 20م نشان دادند نحوهۀ تفکر جدیدی در مورد انسان، روابط­ش با هم­ نوعان خود و سرنوشت او در جهان شکل گرفته ­است. در رمان «تهوع»، آنتوان روکانتین (شخصیت داستان)، هرچند در ظاهر آزاد و بی ­قید است اما سارتر می‌کوشد نشان دهد که روکانتین آزاد نیست ؛ شخص و شخصیتی­ است غیرمتعهد و فارغ از التزام. فقدان تعهد و التزام، نزد سارتر، استهزای آزادی است و فرار از آزادی حقیقی، و مشکل روکانتین هم، جدایی او از حقیقت و آزادی واقعی­ است و همین است که موجبات دل­آشوبی و تهوع را در او به وجود می‌آوَرَد و چندان انسان و تهوع در هم ممزوج می‌شوند که روکانتین اعتراف می‌کند: «گویی به­ جای این که من در او باشم، او در من است».

 سارتر با انتخاب تحلیل و تفسیرِ خلقِ اثر ادبی با رهیافت فلسفی، هم تضادهای انسان با خویشتنِ خویش را به تصویر می‌کشد و هم کشمکش انسان با جهان پیرامون را. در واقع، رگه‌هایی از بدبینی مندرج در تفکر شوپنهاور و نیچه در ادبیات فلسفی و رمان سارتر وجود دارد هرچند که زاویۀ نگاه و بینش سارتر با آنها متفاوت است.

در اگزیستانسیالیسم سارتر، به ­دست آوردن آزادی جز از راه کوششی بر مبانی تضاد و کشمکش میسر نیست: «آزادیِ معلوم وجود ندارد؛ باید در مقابله با شهوات، با نژاد، با طبقه و با ملت آزادی خود را مطالبه و تسخیر کرد. با تسخیر آزادیِ خود، آزادی دیگران را هم تحصیل کرد.». در واقع نویسنده به ­زعم سارتر، وقتی که ملتزم و متعهد است، «می‌کوشد تا از درگیری و التزام، روشن‌ترین و کامل‌ترین آگاهی را حاصل کند، یعنی هنگامی که هم برای خود و هم برای دیگران التزام را از مرحله خودبه ­خودی و بی­ واسطه به مرحله تفکر انعکاس برساند. نویسنده بهترین واسطه است و التزام او، واسطۀ شدن است».

• آخرین ویرایش:یکشنبه دوازدهم مردادماه سال 1399