ارسال به

در فرهنگ ایران، شغل «قضاوت» چنان مسئولیت و تعهدی داشته که بسیاری از خواص و به خصوص عرفای نامدار، نه که به لطایف‌الحیل در پی اشتغال بدان باشند، بلکه آنجا که حاکمان از آنان می‌خواستند که قاضی یا قاضی‌القضات بشوند، گاه حتی به تظاهر و دورغ متوسل می‌شدند تا از این مسئولیت سنگین برهند. قضاوت در جان و مال و ناموس و زندگی مردم و به تعبیر حضرت عطار «اعتماد خون و مال مسلمانان»، سهل کاری نیست. امروزه را چه می‌توان گفت؟.

این فقره را از «تذکرةالاولیا»ی حضرت عطار (صفحه 187، با تصحیح نیکلسون و با اندک‌تغییری در رسم‌الخط) نقل می‌کنم. ماجرایی که با مقایسۀ با روزگار ما، نفس به سینه ققل می‌شود؛ که سینه جهنم و چشم تار و همۀ جسم و تن سرشار از حسرت می‌شود.

«پس بعد از آن منصور که خلیفه بود اندیشه کرد تا قضا به یکی دهد و مشاورت کرد بر یکی از چهار کس که فحول علما بودند و اتفاق کردند. یکی ابوحنیفه، دوم سفیان، سوم شریک، و چهارم مسعربن کدام.

هر چهار را طلب کردند. در راه که می‌آمدند ابوحنیفه گفت: من در هر یکی از شما فراستی گویم.

گفتند: صواب آید. گفت: من به حیلتی از خود دفع کنم و سفیان بگریزد، و مسعر خود را دیوانه سازد و شریک قاضی شود.

پس سفیان در راه بگریخت و در کشتی پنهان شد. گفت: مرا پنهان دارید که سرم بخواهند برید. به تأویل آن خبر که رسول علیه‌السلام فرموده است من جعل قاضیاً فقد ذبح بغیر سکین. هر که را قاضی گردانیدند بی‌کارش بکشتند.

پس ملاح او را پنهان کرد و این هرسه پیش منصور شدند. اول ابوحنیفه را گفت: تو را قضا می‌باید کرد.

گفت: ایهاالامیر! من مردی‌ام نه از عرب. و سادات عرب به حکم من راضی نباشند.

جعفر گفت: این کار به نسبت تعلق ندارد. این را علم باید.

ابوحنیفه گفت: من این کار را نشایم و در این قول که گفتم نشایم، اگر راست می‌گویم نشایم و اگر دروغ می‌گویم، دروغ‌زن قضای مسلمانان را نشاید و تو خلیفه خدایی. روا مدار که دروغ‌گویی را خلیفه خود کنی و اعتماد خون و مال مسلمانان بر وی کنی.

این بگفت و نجات یافت. پس مسعر پیش خلیفه رفت و دست خلیفه بگرفت و گفت: چگونه‌ای و مستورات و فرزندانت چگونه‌اند؟ .

منصور گفت: او را بیرون کنید که دیوانه است.

پس شریک را گفتند: تو را قضا باید کرد.

گفت: من سودایی‌ام دماغم ضعیف است.

منصور گفت: معالجت کن تا عقل کامل شود.

پس قضا به شریک دادند و ابوحنیفه او را مهجور کرد و هرگز با وی سخن نگفت».

https://t.me/khayyamabbasee

• آخرین ویرایش:سه شنبه بیست و پنجم شهریورماه سال 1399

ارسال به

• آخرین ویرایش:سه شنبه هجدهم شهریورماه سال 1399

ارسال به

 مادر بزرگ‌ام امروز صبح جسم از جان تهی کرد. زنی بود سردی و تلخی روزگار فراوان دیده و چشیده. از سال 89 به این سو، طعم تنهایی را هم چشید و این دو سال آخر، بیماری زمین‌گیرش کرد. تولدش پیش از سال 1300 رقم خورده. با کم‌دقتی سجلی‌های آن روزگار، عمری بیش از صد سال داشت. خصوصیات مادری، خواهری، همسری و حتی دلبری که در آن نسل گویی به قول سعدی با شیر به جانش اندرون شده را در نسل‌های پس از او ندیدم. متناسب بودند و موزون. همه اینها به علاوۀ همسری پدرسالار، مهمان‌داری‌های خسته‌کننده، تدبیر خانه‌ای شلوغ و ُپر معاشرت، آشپزی‌ای که زبان‌زد بود، احتیاط‌کاری مالی و آینده‌نگری، حجب‌وحیا و صبوری را به تعادل آموخته بود و در زندگی به کار می‌کرد. بیش از همه آرامی‌اش در تحمل ناملایمات زندگی و تلخی‌های روزگار برای‌ام عجیب دل‌نشین بود. پس از فوت پدر بزرگ‌ام که دیدم‌اش گفت دلم مرگ می‌خواهد. با همدلی گفتم چه عجله داری؟؛ گفت حرمتم به خاک رفت. ماندنم دگر بی‌حرمتی است. راست می‌گفت که پسرانش نشانی از پدر ندارند. آن روز این حرفش را به ترس از تنها شدن‌اش گذاشتم اما بعد دیدم نه، در خشت خام دیده و سپس گفته. سنتی بود اما مذهبی نبود. هیچ‌گاه ندیدم و نشنیدم به مقدسی سوگندی بخورد. گویی سرشت «وجود» را در چیزی فراتر از مذهب می‌دید. به دنیا و مرگ چنان می‌نگریست که در پسِ چهرۀ زنانه‌اش، سایه‌ای از خیام نشسته بود.

چند سکانسی از فیلم «مرگ پلنگ» در خانۀ خشتی‌اش پُر شده بود. فیلم را ندید. برایش گفتم داستان فیلم را و کل ­­زال و عشقش را. گفت ما خواهرانی نادیده یکدگریم با سرنوشتی مانند هم.  آن خانه را که از دست داد، پنداری عزیزی از دست داده بود. حسرت بودن در آن خانه و بالاخانه و حیاط بزرگ، به‌واقع داغی بود برای من هم.

مرگ‌اش، راحت نبود برای‌اش اما راحتی برای‌اش تحفه آورد. هر مرگی، تکه‌ای از پازل زندگی و وجود ما را با خود می‌َبرَد. برخی از تکه‌های پازل بزرگ و برخی کوچک‌اند. با این وضع، نمی‌دانیم از کل پازل ما چقدر مانده. قطعۀ جدا شده از من، امروز، از ناحیهٔ دلم بود. احساس می‌کنم پیش از مرگ، راهی به خاک جُسته‌ایم. خاک و دگر خاطره‌ای و هیچ.

https://t.me/khayyamabbasee

• آخرین ویرایش:دوشنبه دهم شهریورماه سال 1399

ارسال به

• آخرین ویرایش:یکشنبه دوم شهریورماه سال 1399