ارسال به

جهان جدید که رو به مصرف گرایی نهاد، در ابتدا گمان می رفت تنها هویت افراد دستخوش دگرگونی بشود.نهایتِ مصرف گرایی در «جامعه مصرفی» آنگونه که بودریار تحلیل می کرد، فردیت یافتگی مبتنی بر مصرف بود و البته چنان که پیش از بودریار، وبلن هم در «طبقه تن آسا» اشاره کرده بود، این رویکرد در تحلیل، شقی بود در برابر تحلیل مارکسی از طبقۀ مبتنی بر وجه تولید. امروز اگر قرار است جایگاه طبقاتی فرد را تعیین کنید، به سبک زندگی مصرف گرایانه او دقت کنید نه به سهمش در تولید کالا یا خدمات آنچنان که مارکس می گفت. بازار مصرف اما تنها به هویت زایی فرد بسنده نکرد بلکه کل نظام اجتماعی را به مثابه یک ابژه تحت تسلط خود درآورد و نهادهایی چون آموزش را هم در هاضمۀ قوی خود خُرد کرد و بلعید. در ادامۀ تحلیل مصرف گرایانۀ جامعه شناسان از جامعۀ جدید، کسانی هم سخن از «تولید مصرف کننده» راندند. سخن شان در نقد نظام سرمایه داری بود که می کوشد هر فردی را به مثابه یک مصرف کنندۀ صرف تولید و تربیت کند.البته نقد جامعه شناسان پست مدرنیست هر چند واقعیت شاذی را عیان کرد اما کیست که نداند نظام سرمایه داری بدون توجه به اینگونه نقدها به راه خود می رود.

در ایران، بسیاری از جامعه شناسان سالهاست نسبت به مصرف زدگی در نظام آموزشی و تحصیلات تکمیلی( شیوه گزینش دانشجو یا دفاع از پایان نامه های سفارشی و توصیه ای و پولی) هشدار داردند اما نظام سیاسی و مدیران ارشد و سیاستگزاران آنچنان نسبت به دانش جامعه شناسی و جامعه شناسان مستقل و منتقد بی اعتنا و بی اعتماد هستند که آشکارا خاک به چشم حقیقت پاشیدند و بر اساس آمارهای غیرمستند و نادقیق، مرتب سخن از پیشرفت کمی و کیفی دانشگاهها راندند و به سادگی استادان خموش و صم و بکم خندیدند و در یک مورد چنان ناشیانه تاختن گرفتند که مدرک پروژه ضددموکراسی خود را هم از جیب وبر بیرون آوردند و به مخاطبان بنگاه بانگ و انگ نشان دادند.

اینها را آوردم تا به این مطلب برسم. سالهاست در دانشگاهها، دانشجویانی که بدون گذراندن یک کنکور جدی وارد دانشگاه شده اند، تفکیکی میان استادان انجام داده اند. یک سو استادانی که به پر کردن ورقه های امتحانی از نمره های بی حد و حصر مفتخر شده اند؛ و یک سو درصد کمی از استادانی که هنوز بر سر عهد و پیمان خویش با حوزۀ میمون علم و دانش هستند.

من البته هیچگاه فکر نمی کردم که این بیماری مهلک و مزمن به دانشگاه تهران یعنی دانشگاه مادر کشور هم رسیده باشد.

یکی از شاگردان محمدرضا شفیعی کدکنی در شماره اخیر ماهنامه اندیشه پویا (37) روایت تکان دهنده ای آورده است. امیدوارم این گزارش اجماعی ملی از سوی دلسوزان واقعی کشور را برانگیزد.

آورده که در گروه ادبیات دانشگاه تهران، دانشجویان ترم بالا، به دانشجویان ترم های پایین سفارش می کنند که با شفیعی کدکنی درس نگیرند چون استاد «بد نمره» و «سخت گیر» است.

شفیعی کدکنی جزء استادان مسلم ادب پارسی و از پژوهشگران معتبر این حوزه است. می دانید که آرزوهای بسیار کسان هم هست که کلاس درس ایشان را ببینند. اما مصرف زدگی و تولیدات بازار مصرف یعنی دانشجویان این روزها، از این دانش مجسم روی گردانند.تربیت چنین افرادی و دادن مدرک به چنین دانشجویانی ، ویران کردن کنام پلنگان و شیران است که بی شک، کار دانشوران و استادان فرهیخته و ایران دوست نیست.

• آخرین ویرایش:جمعه دوم مهرماه سال 1395