کند و کاوی در معنای سكولاریسم - قسمت چهارم

ارسال به

پیتر برگر فرایندی را ترسیم می كند كه نه تنها به دنیوی شدن دنیا، (نهادهای اجتماعی و اقتصادی)- بلكه به دنیوی شدن خود دین می انجامد- یعنی: طی این فرایند، جامعه و فرهنگ از سلطه نمادها و نهاد دین خارج می شوند.دنیوی شدن در دو سطح اتفاق می افتد:

1- ساختاری – اجتماعی؛

2- ذهنی.

در این دو سطح، هرچه زمان پیش وی رود، دین نه تنها از حوزه جامعه خارج می شود و نفوذ خود را از دست می دهد؛ بلكه اعتبار یا باور پذیری اش نزد اعضاء هم از بین می رود.غرب نیز هر روز شمار بیشتری از انسانهایی را پرورش می دهد كه در جهان و زندگی روزمره خود بدون بهره گیری از تفسیرهای دینی نظر می كنند.

بنیان های فكری سكولاریسم نزد برگر:

1- اومانیسم؛

2- فردگرایی؛

3- راسیونالیسم؛

4- علم محوری؛

5- آزادی و تساهل؛

6- سنت گریزی و نوگرایی؛

7- ماشینیسم.( همیلتون،ملکم،1377). (جلیلی،هادی،1383).

در میان دیگر جامعه شناسان،آلكسی دوتوكویل نیز با سفر به / و مطالعه جامعه امریکا به این نتیجه رسید که در آمریكا دین نقش ضد استبدادی دارد در دو حوزه:

- كمك به گسترش آزادیهای فردی؛

- انسجام اجتماعی. (دوتوکویل،1347:17)

در حوزه روانکاوی،  دیدگاه فروید را می توان این چنین خلاصه کرد: تشابه رفتار دینداران با رفتار بیماران روانی؛ هر دو گروه گرایش دارند به انجام رفتارها بر اساس الگو، و همچنین آیینی كردن رفتارهایشان؛ و در هر دو گروه - و هر دو مورد، برگزاری آیین ها همراه است با سركوب غرایز در وجود انسان.

نزد فروید، اصلاً دین یك روان رنجوری وسواسی و همگانی است.از نگاه فروید، انسان حیوان درنده خو و تجاوز پیشه است و دین، محافظی است در برابر تكانه های آشوبگر و سركش درونی.اما در تاریخ، دین از عهده خدمات گفته شده اش برنمی آید .نزد فروید خدایان کارکرد دارند: Freud,s,1928)). Wallace,A.F.C.1966)).

1- تسخیر نیروهای هراس انگیز طبیعت ؛

2- افراد را با مرگ سازش دهند ؛

3- از محنت زندگی كه بر آدمیان تحمیل شده، بكاهد؛

در واقع، دین همان نقشی را برای بشر دارد كه پدر برای كودك: نیازمندی.

برای تحقیق در چندو چون دین نیز فروید برآن است که تعالیم دینی غیر قابل اثبات و ابطالند.اما عقل با همه كاستی هایش، چون به آوای نرم سخن می گوید، در حال تفوق است. به موازات افزایش یافته های علمی، باورهای دینی افت پیدا می كنند.ابتدا عبارات مهجور و قابل اعتراض و سپس پیش فرضهای بنیادین دین كنار گذاشته می شوند.آدمیان قادرند اموراتشان را بدون مشاوره با موهومات دینی اداره كنند دوره دینداری، پیمان دار كودكی بشر است چرا كه انسان را از به كار گیری مستقلانه هوش و خردش باز می دارد و او  را دچار توهم جمعی می كند. تنها ارمغان دین، روان نژندی است. در عوض، فناوری و علوم با ارائه راه حلهای مؤثر از رنجهای بشر می كاهد. اگر تصور شود كه آنچه را علم نمی تواند به ما بدهد می توانیم از جای دیگری به دست آوریم، دچار وهم شده ایم.( مارکوزه،هربرت،1389).

در حوزه روانکاوی، پس از فروید، نوبت به یونگ می رسد. یونگ و فروید، گرچه در ابتدا، رابطه پدر- فرزندی و استاد- جانشینی داشتند، لیکن اختلاف نظر، آنها را به جدایی کشانید.طرفه آنکه یونگ در مقابل نگاه فروید به دین ایستاد و با آن مقابله کرد.در بررسی نگاه دین پژوهی یونگ سؤال این است که: یونگ با چه رویكردی به دین نگاه می كند؟ و چه جایگاهی در زندگی انسان برای دین قائل است؟.پاسخ این که:

1- یونگ با دین موافق است، چون به باور وی معتقدات دینی آثار مثبتی دارد و به این ترتیب در مقابل فروید قرار می گیرد.

یونگ روانشناسی را دانش شناخت انسان و همچنین روش مطالعه فرهنگ و دین می داند: همه ادیان چه معاصر، چه ابتدایی، موجود یا منسوخ، غربی یا شرقی یك فعالیت روانی در كسوت لاهوتی است. منشأ كاركرد و محتویات دین تماماً روانشناختی است. «دین  روانشناسی است».

كاركردهای دین از نظر یونگ:

- باز كردن راه به سوی خدا؛

- توجه دادن انسان به بعد الهی و شخصیت اش؛

- باز كردن دریچه به سوی ناخودآگاه انسان همچون هنر؛

- عاملی در بسط آگاهی انسان.

در بحث روانشناسی و متافیزیك، یونگ به بعد عملی روانشناسی در مورد دین توجه دارد. به این ترتیب می گوید: چون روانشناسی شیوه ای علمی در پیش می گیرد، نباید ادعاهای دیگر مكاتب در مورد حقیقت ابدی و یگانه را مورد توجه قرار دهد. در واقع، توجه یونگ به مفهوم روانشناسی خداست نه بحث فلسفی- كلامی یا الهیاتی.

وی مانند كانت بر شكاف میان متافیزیك و غیر متافیزیك تأكید دارد.به نظر یونگ، قلب دین، تجربه است نه اعتقاد. این سخن یادآور تعبیر رودولف اتو از دین است که دین را مواجهه با امر قدسی می داند. یونگ انسان را نه خالق دین بلكه فدیه (Victim) آن می داند. (کارل گوستاو یونگ، 1391). 

مشكلات پیش روی دین از نظر یونگ به این قرار است:

• آخرین ویرایش:یکشنبه چهارم خردادماه سال 1393