من مادر خویشتن ام

ارسال به

کتاب «خاطرات سوگواری»منتشر شده است؛مجموعه کوته  - نوشته های رولان بارت که جملاتی احساساتی ولی مبتنی بر تفکر وی را شامل می شود.این کتاب جیبی، رویدادهای سوگورانه بارت است که پس از مرگ مادرش تحریر شده اند. بارت، وابستگی زیادی به مادرش داشته و پس از مرگ او،بحران روحی عمیقی  را از سر گذرانده است.او برنامه زندگی شغلی اش را تعطیل نمی کند.می نویسد. تدریس می کند. سخنرانی می کند.به مسافرت می رود اما تمامی سپهر وجودش در تسخیر حضور مادر از میان رفته است. من شاید با ابتلاء به «کیش شخصیت» این مجموعه جمله ها را با اهمیت می بینم.برای گذر کردن از یک صفحه به صفحه بعدی، احساس می کنم ( و دست کم در این احساس شک ندارم) که انرژی ام تحلیل رفته است.احساس می کنم که در این سوگواری شریکم.البته کلمه شریک افاده مقصود و معنا نمی کند.گویی مادر از دست رفته یعنی سوژه تمام شده ی جسمانی یا به تعبیر بارت سوژه ویران شده را از نزدیک و سالها می شناسم.این سوژه هیچ کنشی ندارد ولی اگر کنش اش به نقطه پایان رسیده، و با وجودی که خودش سوژه نوشتن بارت شده آن هم پس از اضمحلال و نیستی، چرا غیر از زندگی و احساسات و شخصیت فرزند، خواننده دیگری را پس از سالها با خودش همراه می کندو به واکنش ما می دارد؟.یادمان باشد مادر بارت، اندیمشند صاحب فکری نبوده که با نبوغ اش، در ذهن و فرهنگ ما ساری  و نامیرا باشد.بارت، چنین بر می آید که در ذیل مفهوم « بچه ننه» در ادبیات ما می گنجد. ولی برای کسی مثل من، که ناوابسته است – بدون هیچ تکلفی – به مادر و اطرافیان،درگیر شدن با سوگواری و درماندگی و محنت زدگی شخص دیگری،شاید همنوایی و هم ذات پنداری باشد با بارتی که در آپارتمان شیک، در شهری لوکس، در میان دوستان و همکاران و همسایگان و بستگان و... احساس «تنها» بودن دارد.

گمان دارم که همین احساس تنهایی و غریبه گی است که سوگواری را  تداوم می بخشد و میزان محنت و رنج را هر روز عمیق تر می کند.همین تنهایی است که ترانه ای که پیش از این برایش مبتذل و بی معنا بود، در نبود مادر، اشک بارت را در می آورد.همین تنهایی است که با وجود حسناتش، فرد را در عین کرختی به مراقبت از خود وا می دارد تا مراقبتهای مادر از فرزند را پاس بدارد تا اقرار کند که من مادر خویشتن ام.تا اینجا قابل درک است که زندانبانان، چه اکسیری در سلول انفرادی کشف کرده اند که شخصیت  متصلب زندانی را در زمان کوتاهی به آب تبدیل می کند؛ آبی که به ظرفهای فکری و ایدئولوژیک زندانبان شکل می گیرد.بارت تنهایی را مساوی همین روابط دم دستی می داند که با دیگران داریم و تنها زمانی متوجه سنگینی و اهمیت این روابط به ظاهر ناچیز می شویم که از داشتن شان محروم شویم:

« تنهایی = کسی را در خانه نداشته باشی که بتوانی به او بگویی فلان ساعت به خانه باز خواهم گشت و یا کسی که صدایش بزنی( یا کسی که تنها به او بتوانی بگویی): من اینجام. من آمدم».

بی شک، بخشی از این آسیب دیدگی به زمان کودکی بارت برمی گردد که نیازمند تحلیل روانکاوانه است.با مفاهیم خود بارت هم به ماجرا که نگاه کنیم، درج عکس کودکی بارت با طرزی آویخته به آغوش مادر بر جلد کتاب، «نشانه» ای است که فهم متن خاطرات سوگواری را روان تر می کند.با این یادداشت، می توان پرسید: مرگ یک رخداد هست یا نیست؟.

• آخرین ویرایش:-