در توضیح نوشتار قبلی

ارسال به

نوشتار کوتاه قبلی دو واکنش در پی داشت که خوانندگان محترم در بخش نظرات عنوان کردند.

1-   «آقای ...، اندیشه ی دینی انچنان که بر مرکزیت خدمت به خدا، بعنوان هدف آفرینش می گردد، به دنبال کرامت انسانی نیست. پس اگر پای انسان در لجن است و قامت او خمیده جای تعجب نیست.
اما انچه مردم بینوای ما را به پای صندوق های رای کشاند، نه باورمندی به شعارهای سیاسی بود،بلکه تنها نمایشی از همبستگی بود. برای قشر وسیعی از جامعه ی ایران محرز و مشخص است که آنان که نام مسئولین نظام و جامعه بر خود یدک می کشند، توان و لیاقتی برای مدیریت ندارند، دوام مدیریت انان متکی ست به همین آسیب هایی که دلسوزان جامعه در پی رفع آن است. اگر رایی در این جامعه در ازای پول مبادله می شود، گویای ان است که فقر را نهادینه کرده اند.همه چیز فروشی است. روزگاری وجدان می خریدند...اکنون وجدانی نمانده.
امید چندانی به اصلاحات در راس هرم نبوده و نیست. اما انان که سودای اصلاح دارند نیز تا کنون نه راهکاری ارائه کرده اند نه تدبیری اندیشه اند».

2-   «در اینکه نگرش های دین محور در مدیریت جوامع مدرن کاستی هایی اساسی دارد با شما موافقم.دین در وجه اجتماعی اش با وجود 'امکان' داشتن کارکردهای مثبت، اغلب پوششی است بر دیوان تشنه قدرت برای درآمدن به هیات پری.
اگر مبحث جامعه شناختی خلاصه و مستدلی راجع به پای لنگان 'ماهوی' دین در مدیریت اجتماعی اراءه بفرمایید سپاسگزار خواهم بود.».

■■■■■■■■■■■■■

  هر دو کارکرد می توانند مفید یا مضر باشند. متولیان امور دینی و هواداران تجمیع دین با سیاست البته هیچگه نه خود به کارکردهای مضر دین – یا با تسامح بگویم پتانسیل داشتن کارکرد مضر – پرداخته اند و نه به دیگران چنین اجازه ای داده اند. سرنوشت کسانی مانند احمد کسروی که پا به این وادی گذاشتند، پیش روی همگان است.اینکه دین با وجود داشتن کارکردهای مثبت مستعد تزویر و ریاکاری است، را می پذیرم با این توضیح که هر دو روی سکه یعنی دین و شخص دین دار ظرفیت این امر را در خود دارند.قصد تطویل کلام ندارم اما دین هم مانند هر پدیده اجتماعی دیگر، چنان تدوین شده که خودش فضای ریاکاری و سرپوش نهادن بر بسیاری جنایات را به دست شخص دیندار می دهد.مثلا وقتی که برخی ادیان در مورد برده داری یا نکوهش آن قوانینی دارند، به طریق اولی می رساند که در ابتدا اصل بر پذیرش آن بوده است. بسیاری امر شر در زندگی ما و زندگی پیشینیان هست و بوده که ادیان حتی اشاره ای به آن نمی کنند؛ چون موضوع محوری این ادیان محسوب نمی شود که عطف توجهی به آن داشته باشند.

اما اینکه پای لنگان ماهوی دین را چگونه از منظر جامعه شناسی بررسی کنیم؛ نیاز به فضای تحلیلی دارد که دست کم برای من مهیا نیست و العاقل یکفیه الاشاره. بررسی دین با این نگرش، در وهله ی اول زدون قداست از آن را می طلبد که بعد از آن مانند دیگر پدیده های اجتماعی بتوان در موردش گفت و شنید. اینک، نمی توان. به تعبیر مولوی نیزه بازی است اندر میدان تنگی که نیزه باز را به تنگنا می افکند.

خواننده دیگری نوشته که هدف دین، تأمین کرامت انسانی نیست و من می گویم که این مهم یکی از اهداف مهم دین اسلام است. اختلاف بر سر مفهوم را کنار بنهید. به جای کرامت بگذارید سعادت، خوشبختی، به بهشت رفتن و ...

همین کرّمنا بنی آدم ... را به علاوه دیگر آیات و روایت و در کل سنت اسلامی در نظر بیاورید. اصلن، رسالت رسول بر این اصل مبتنی بود که انسان جاهل و گمراه و نابینا و شقی را دانا و بینا و سعید کند و نیز به صراط مستقیم هدایتش بگرداند.حملات سالهای اولیه رهبران اسلام با همین هدف بود که دیگران در وادی ظلمات گمراه شده اند و اینک دین جدید ابتدا با دعوت و سپس با شمشیر این هدف را برآورده کند و به کرامت برساند.

خواننده محترم نتیجه هم گرفته که چون هدف دین کرامت انسان نیست پس فروغلطیدن انسان در لجن و خمیده شدن قامتش اتفاق افتاده است.

از آن مقدمه این نتیجه به دست نمی آید. به علاوه، نه در روزگار ما، که در تاریخ، فراوان مردم و ملتهایی هستند و بوده اند که مبنای مدیریت جامعه و کشورشان دین و قوانین متسخرج از آن نبوده و هم قامتی راست و افراشته داشتند و هم پای شان در لجن فرو نرفته است. می دانم که ذهن تان به سمت آزمون و پس آزمون تاریخی می رود که موردی را پیدا کنید که دینی در میان جامعه نبوده، سپس با ورود دین، تغییرات پیش و پس از آن را مقایسه کنید. همین جاست که می گویم لازم است محقق قبای تدین از ذهن و ضمیر خویش به در آورد و دین را مانند ورود تکنولوژی به یک جامعه، پس و پیش آزمونی تطبیق دهد. اگر به تعبیر پدیدار شناسان توانستید با ذهن خالی و به دور از آموخته ای دینی و مذهبی به چنین جایگاه رفیعی دست بیازید، نتایج بسیار شایانی عایدتان می شود.

نکات دیگر در پیام – یعنی انتخابات و سیاست و ..- را به فرصتی دیگر بسپاریم.

• آخرین ویرایش:سه شنبه یازدهم اسفندماه سال 1394