بحران و ایدئولوژی

ارسال به

یک تفاوت مهم میان دولتهای ایدئولوژیک توتالیتر و دولتهای لیبرال در مدیریت بحران نمود پیدا می کند.دولت را در اینجا به طور گسترده در معنای حکومت مد نظر دارم.همه جوامع انسانی با انواعی از بحران ها روبرو می شوند.برخی از  این بحرانها مستمر و کشدار اند و برخی مقطعی و کوتاه مدت.بحران مشروعیت، بحران  مشارکت و بحران هویت، خاص دولتهای ایدئولوژیک توتالیتر هستند که البته علت تامه به وجود آمدن هر سه هم از کارکردهای ذاتی این نوع حکومت محسوب می شوند.مدیریت دو بحران مشروعیت و مشارکت برای این نوع از حکومتها اهمیت مهم حیاتی و مماتی دارند.نوع سوم که معمولا گریبانگیر متن جامعه می شود، دست کم در ابتدا،اهمیت چندانی ندارد مگر اینکه به دو نوع اول و دوم سرریز شوند. برخی از بحرانها ( مانند سیل و زلزله)،غیر طبیعی ولی طبیعتی اند.علت بحرانهایی از این دست هرچه باشد،نفس بحران در ناگهانی و غیرقابل پیش بینی بودن آن است اما وقتی به ایدئولوژی گره می خورد،نه طبیعی است و نه طبیعتی؛ نتیجه ناکارآمدی مدیریتی است که از همان ایدئولوژی برآمده است.

از تعبیر آرنت که استفاده کنم، با تولد هر انسان تازه ای، نگاه و معنای جدیدی به زندگی و برای زندگی هم خلق می شود.حکومت ایدئولوژیک توتالیتر،در ایدئولوژی اش متصلب است و انسان جدید، زندگی جدید و معنای زندگی جدید را واپس می زند.خصلت جوامع جدید، پیچیدگی روزافزون آن است.پیچیدگی رو به فزونی، نیاز به ابداع و ابتکار در شیوه های مدیریت زیستن انسانها دارد و ایدئولوژی متصلب و بسته، فاقد این اصل مدیریتی مهم است.این نکته را ویل دورانت در تاریخ تمدن به سادگی گفته که یکی از مشکلات فرهنگها و جوامع سنتی، نداشتن پاسخ برای مشکلات جدید است.به تعبیر اینگونه حاکمان، پاسخ  هر نوع مشکل و مسئله ای( سیاسی،فرهنگی، اقتصادی،اجتماعی، فردی،جمعی و ...) در انبان و انبار ایدئولوژی موجود است،اما استخراج و استنباط حل مسأله در اهلیت حلقه حاکمیت است؛ در این حلقه هم سابقه داران متهعد و کهنه سربازان،اولی ترند؛پیران قوم چون سابقه سرسپردگی دارند،توان تحلیل بهتری دارند( پدیده ای که از این منظر به دست می آید،پیرسالاری یا حکومت سالخوردگان است) .اما برای حل مسائل جدید، هم سنخی میان هدف و وسیله مطلقا وجود ندارد و تلی از مشکلات حل ناشده،فرصت مهار و مدیریت را از پیران حاکم می گیرد؛ در نتیجه، هر مسأله اجتماعی خردی، در زمانی کوتاه، تبدیل به مسأله ای ملی می شود: بحران.

به این ترتیب، تمام هنر مدیریتی پیران حاکم، صرف گذر از یک بحران مثلا در حوزه اقتصاد است که بحرانی جدید در حوزه سیاست یا در چارچوب جغرافیایی از راه می رسد و این زنجیره را پایانی نیست. مهم ترین علت بحران سیل فروردین 1398،ایدئولوژی توتالیتری است که به دست پیرسالارانی ارائه و اجرا می شود که برای مدیریت زندگی انسان جدید در جامعه جدید، نه توان فکری و جسمی دارند و نه توان تخصصی؛ البته که علیرغم تبلیغات فراوان،تعهد ایدئولوژیک هیچ کارکردی در این میان نمی تواند داشته باشد.هر بحران که پیش آید: صد خلیفه گشته کمتر از مگس/  پیش چشم آتشینش آن نفس.

• آخرین ویرایش:دوشنبه دوازدهم فروردینماه سال 1398