گستره عمومی - قسمت سوم

ارسال به

کنش متقابل اجتماعی و شکل گیری فضاها

ترجمه خیام عباسی

انتقادات هابرماس كمك می‌كند تا حوزه ها به صورت متکثر و از نقطه نظرفرهنگی تشكیل شوند، لیکن لازم است  به نحوه شكل‌گیری و طرز اعمال فضا‌ها نیز توجّه شود. برای بررسی فضاها نیاز است كه نوع نگرشهای فلسفی و جامعه شناسی کلان فوق مجدداً بررسی شوند (صص 97-494). امّا همچنین نیاز است كه ما به طور دقیق‌تری به جزئیات کنش متقابل اجتماعی و ساختار فرهنگی آن نظر كنیم.

اروینگ گافمن این بُعد از حوزه ها و ساختار آنها را به طور سیستماتیک مطالعه كرده است. مشاركت، جلسه، و گفتگو با همدیگر، ژست‌های مهم و مواردی مانند این ها، مشتركات مورد توجه آرنت و گافمن هستند، اگر چه آنها این مسائل را از سنت های فکری كاملاً متفاوت مطرح می‌كنند. جامعه شناسی گافمن از نظر پدیده شناسی بر زندگی توده مردم متمركز است همانطور كه آرنت آن را درک می‌كند. گافمن به لحاظ جامعه شناسی بافت اجتماعیِ آنچه را كه مردم در ملاقات و در حضور همدیگر انجام می‌دهند، تجزیه و تحلیل می کند. مردم خویشتن خویش و موقعیت‌هایشان را می سازند و نمایش می دهند. آنها نه فقط از طریق کنش گفتاری بلكه از طریق حركات سر و دست (ژست‌ها) با یكدیگر ارتباط برقرار می‌كنند و به وسیله مناسك، درگیر کنش متقابل می شوند.(گافمن، 77 : 1967؛x: 1971). اینها هم فعالیت‌های  نظم اجتماعی را به منزله قانون مطرح می‌كنند، هم می‌توانند نظم جایگزینی از نهادهای اجتماعی را ارزانی کنند- حیات زیرین نظم اجتماعی- به خاطر اینكه حتی نهادهای بزرگ از کنش متقابل افراد به وجود می آیند.معمولا اما نه همیشه،افراد به هنجارها و قوانین اجتماعی نظم می دهند. در مطالعه زندانیان و پناهندگان- جایی که زندانیان و بیماران حبس می‌شوند-گافمن اعمال و اقدامات مخالفت با قوانین و نقض آنها را شرح می‌دهد. (49-48: 1967). از دیدگاه‌ ما، این تحلیل اشاره دارد به مسیر ایجاد فضاهای عمومی دیگری، نه فقط در چارچوب‌های محدود و مستقل کنش های متقابل نظم یافته- یعنی نهادها و اقدامات جایگزین- بلكه همینطور به فضاهای عمومی دیگری که دور از دسترسی حاكمیت در انواع مختلف بسیاری از نهادهای رسمی به وجود می آیند. (این نكته به طور سیستماتیک در گلدفارب a 2006 بحث شده كه نظریه «سیاست گزاری امور خرد» را بر مبنای تركیب نظریه‌های گافمن و حیات عمومی آرنت بسط می‌دهد).

توجه هابرماس و آرنت بر فضای عمومی رسمی متمركز بود، امّا در حقیقت جنبش‌های اجتماعی و نهادهای اجتماعی سطح زیرین برای سیاست‌های موجود كم اهمیّت تلقی نشده اند. این نکته در دیدگاه کنش متقابل نمادین صراحت دارد.

گافمن زندگی عمومی در غیرعادی‌ترین شرایط در  نهادهای جامع را بررسی كرد. امّا همین ویژگی‌اش یعنی فضای بی‌نهایتی كه در آن کنش متقابل آزاد،بسیار محدود است، شواهد و مدارك قانع كننده‌ای ارائه می‌دهد كه زندگی عمومی ،]تنها[یک وجه عمومی از زندگی سازمانی است. در تحلیل گافمن از سازمانهای جامع، او پیچیدگی سیاست‌های کنش متقابل همگانی را تأیید می‌كند كه در بیشتر كار او به طور تلویحی وجود دارد امّا هیچگاه به صورت واقع و كامل بسط و ارائه نشده است. او در این روش بینش‌ها و برداشت‌های عمده ی ساختار فرهنگی همگانی را ارائه می‌كند.

سازمانهای جامع مكانهایی هستند كه به طور بنیادین ویژگی مسلّم جوامع مدرن یعنی تمایز گذاری اجتماعی را مختل می‌كند. در نظم مدرن، مردم در موقعیت‌های اجتماعی مختلف كارهای مختلفی، در زمان های متفاوتی، با مردم مختلف انجام می‌دهند.این که چگونه ما خودمان را به مردم نشان می دهیم، بستگی به این دارد  كه در خانه، سركار،  مكان عبادت، نهاد سیاسی و غیره چگونه هستیم. ما به طور تعاملی از هر یك از این موقعیت‌ها- آن هنگام كه خودمان را به آنها معرفی و توصیف می‌كنیم، تعریفی ارائه می‌دهیم، و معمولاً این تعاریف اجتماعی از خود و موقعیت مان را مجزا می‌كنیم. سازمانهای جامع از تیمارستانها گرفته تا مدارس شبانه روزی تا سازمانهای نظامی تا زندانها، این تفكیك را نشان می‌دهند. آنها تعاریف واحدی از خود پردازش می‌كنند كه پیچیدگی‌های مدرن را از میان می‌برد. امّا در نتیجه مطالعه ناپیوسته مجموع نهادها، گافمن محدودیتهای جالب برای این فرایند را مشخص می‌كند و به مشاهده و اطلاعات مؤثری می‌رسد كه آنچه را كه ما ممكن است محیط جامعه شناختی سازنده ظرفیت عمومی بنامیم، را شرح می‌دهد:

• آخرین ویرایش:یکشنبه بیست و نهم دیماه سال 1392