۴۰نكته در باب افزایش انگیزه دانش‌آموزان
انگیزه به دو نوع درونی و بیرونی قابل تقسیم است. از انگیزه بیرونی می‌توان به تقویت‌كننده‌هایی چون پول، تائید، محبت، احترام، نمره و از تقویت‌كننده‌های درونی می‌توان به رضایت خاطر و احساس خوب از یادگیری اشاره كرد.
آنچه كه بیشتر موجب رفتار خود‌جوش می‌شود، انگیزه درونی است. هدف عمده فعالیت‌های پرورشی معلم یا مربی این است كه دانش‌آموز به تدریج از انگیزه‌های بیرونی به سمت انگیزه‌های درونی هدایت شود.
تفاوت اساسی افراد دارای انگیزه درونی با افراد دارای انگیزه بیرونی این است كه افراد با انگیزه درونی احساس كفایت بیشتری در خود دارند و كمتر به دیگران اجازه می‌دهند كه محرك رفتارشان شوند. این گروه از دانش‌آموزان، خود تعیین كننده رفتارها هستند و به خاطر كفایتی كه در خود احساس می‌كنند، باور دارند كه می‌توانند با رفتارشان بر محیط خود تأثیر بگذارند.
این گروه از دانش آموزان با انگیزه درون‌گرا، تصورشان این است كه موفقیت و عدم موفقیت در تحصیل به خاطر نحوه رفتار صحیح یا غلط خودشان است.
اما برخلاف آنها، دانش‌آموزان باانگیزه برون‌گرا، احساس بی‌كفایتی یا كفایت كمم داشته و همواره تصور می‌كنند كه موفقیت آنها تحت تأثیر عوامل محیطی نظیر:
معلم و سوالات سخت است. این گروه از دانش‌آموزان حتی اگر درس بخوانند، باز هم موفقیت چندانی نخواهند داشت. چرا كه اندك تلاش آنها به خاطر همان انگیزه‌های بیرونی، همچون فرار از تنبیه یا كسب خواست معلم است. اینان در صورت كسب موفقیت اندك هم آن را به شانس و تصادف نسبت می‌دهند و نه به تلاش و استعداد خود.
این دانش‌آموزان حتی اگر نیم‌نگاهی به موفقیت داشته باشند، آنقدر آن را صعب‌الوصول می‌دانند كه دست به عمل نمی‌زنند، در نتیجه هرگز طعم موفقیت را نخواهند چشید.
در حقیقت گام اول در برخورد با این افراد چشاندن طعم موفقیت به آنها و درهم شكستن تصور منفی آنها در مورد دستیابی به موفقیت است. در این صورت است كه «موفقیت»، «موفقیت» می‌آورد.
از آنجایی كه انسان آمادگی دارد تا فعالیت‌ها و تصوراتش را تعمیم دهد، موفقیت در یك درس منجر به موفقیت در دروس دیگر می‌شود و این موضوع در مورد دروس اصلی هر رشته مهم‌تر است.
درواقع، ضعف درسی در این دروس منجر به بی‌علاقگی به تحصیل و گاهی حتی ترك تحصیل می‌شود و البته عكس آن هم صادق است. به همین علت به معلمان دروس اصلی هر رشته توصیه می‌شود، شرایط آموزشی و امتحانی را مطلوب نمایند و با ارزشیابی‌های مناسب فضای كلاس را لذت‌بخش كنند.
به طوركلی به‌منظور افزایش انگیزه دانش‌آموزان و سوق دادن آنها به سمت درونی شدن انگیزه‌ها راهكارهای زیر توصیه می‌شود:
1 - سعی كنیم اولویت تجربه‌های دانش‌آموزان برای آنها جالب باشد، احساس موفقیت اولیه اعتماد به نفس آنها را افزایش می‌دهد. این موضوع در مسابقات ورزشی نیز مشهود است.
2 - برای موفقیت دانش‌آموزان پاداش در نظر بگیریم. منتظر نباشیم تا افت تحصیلی اتفاق افتد و سپس موفقیت را تحسین كنیم.
3 - با احترام گذاشتن به تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان، هرگز آنها را با یكدیگر مقایسه نكنیم.
4 - دانش‌آموزان را در كلاس كمتر درگیر مسائل عاطفی منفی نمائیم و نسبت به حساسیت‌های عاطفی آنان آشنا و در كاهش آن كوشا باشیم. سخت‌گیری و انضباط شدید، تبعیض، بیان قضاوت‌های منفی و خبرهای ناخوشایند از جمله عواملی است كه موجب درگیری ذهنی و كاهش علاقه به یادگیری می‌شود.
5 - بلافاصله پس از آزمون یا پرسش كلاسی، دانش‌آموزان را از نتیجه كار آگاه كنید.
6 - برای اینكه دانش‌آموز بداند، در طول تدریس به‌دنبال آموختن به چیزی باشد، بیان اهداف آموزشی مورد انتظار از او را در ابتدای درس فراموش نكنیم.
7 - چگونگی یادگیری و نحوه انجام كار برای دانش‌آموز مشخص شود.
8 - به‌منظور افزایش حس كفایت در دانش‌آموز از او بخواهیم مطالب یاد گرفته شده را به دوستان یا كلاس آموزش دهد.
9 - در مورد مشكلات درسی دانش‌آموز و ریشه‌یابی آن، با او تبادل نظر و گفت‌وگو كنیم.
10 - تشویق كلامی در كلاس، به صورت انفرادی بسیار حائز اهمیت است.
11 - مطالب درسی را به ترتیب از ساده به دشوار مطرح كنیم.
12 - از بروز رقابت ناسالم در بین دانش‌آموزان پیشگیری شود.
13 - در فرآیند آموزش متكلم وحده نباشیم و یادگیرندگان را در یادگیری مشاركت دهیم.
14 - علاقه به دانش‌آموزان و تعلق خاطر و اهمیت دادن به یكایك آنها، سطح انگیزه‌ها را افزایش می‌دهد.
15 - آموزش را با «تهدید» پیش نبریم.
16 - برای دانش‌آموزان با انگیزه، خوراك علمی كافی داشته باشیم.
17 - با محول كردن مسئولیت به دانش‌آموزان كم توجه، آنان را به رفتارهای مثبت هدایت و علل كم‌توجهی در آنها را بررسی كنید.
18 - شیوه‌های تدریس را از سنتی به شیوه‌های روز تغییر داده و با استفاده از تكنولوژی آموزشی، حواس پنجگانه دانش‌آموزان را به كار گیریم.
19 - میان درس كلاس و مسائل زندگی كه به وسیله همان درس قابل حل است، ارتباط برقرار كنیم.
20 - تدریس را با طرح مطالب و پرسش‌های جالب توجه آغاز كرده و با تحریك حس كنجكاوی، دانش‌آموزان را برانگیخته‌تر سازیم.
21 - به وضعیت جسمانی دانش‌آموزان توجه كرده و علل جسمی بی‌توجهی و كاهش انگیزه آنان را بیابیم.
22 - محیط كلاس را با طراحی زیبا و مناسب، جذاب سازیم تا مانع بروز كسالت روحی شویم.
23 - با فرهنگ و تاریخچه زندگی افراد مدرسه یا محله‌ای كه در آن تدریس می‌كنیم، آشنا شده و در طول تدریس از مثال‌های آشنا استفاده كنیم.
24 - به منظور اطلاع از نتیجه فعالیت درسی دانش‌آموزان و ارائه بازخورد به موقع و مناسب، تكالیف آنان را بلافاصله در جلسه بعدی ملاحظه و با رفع اشكالات، جنبه‌های مثبت را تشویق كنید.
25 - در گرفتن آزمون و امتحان به قول خود عمل كنیم.
26 - زمان یادگیری باید در حد توان دانش‌آموز باشد. برای تجدید قوا و انگیزه در میان كلاس از وقت تفریح و استراحت غافل نشویم.
27 - دانش‌آموز را از میزان پیشرفت خود آگاه سازیم تا بداند برای رسیدن به هدف چه گام‌های دیگری بردارد.
28 - به لحاظ اخلاقی و ایجاد انگیزه، همیشه خوش‌اخلاق و خوش‌رو باشیم.
29 - به منظور افزایش حس كفایت و مشاركت در ارائه دروس از نظرات دانش‌آموزان استفاده كنیم.
30 - مطمئن باشیم كه توجه دانش‌آموزان برای شروع تدریس آماده است.
31 - تمام مطالب دشوار را یكجا و در یك جلسه آموزش ندهیم.
32 - به خاطر داشته باشیم، توجه افراطی به دانش‌آموزان (قوی یا ضعیف) موجب متشنج شدن فضای كلاس می‌شود.
33 - دانش‌آموزان را به گروه‌های «خوب»، «بد» و «ضعیف» تقسیم‌بندی نكنیم.
34 - از ورود به موضوعات حاشیه‌ای كه منجر به انحراف توجه كلاس می‌شود، بپرهیزیم.
35 - با ایجاد جلسات بحث و تحلیل به دانش آموزان فرصت تفكر و اظهار نظر بدهیم.
36 - هرگز دانش‌آموزان را مجبور به انجام فعالیت‌های تحقیركننده نظیر «جریمه» نكنیم.
37 - به افراد درون‌گرا، كمرو، مضطرب كه تمایلی به ابراز وجود ندارند، توجه كرده و با تقویت رفتارهای مثبت، آنها را به مشاركت در بحث‌های كلاسی و كارهای گروهی تشویق كنیم.
38 - در روش‌های تدریس، كنفرانس و سمینار را مد نظر قرار دهیم.
39 - تأكید بر نمره، اضطراب دانش‌آموزان را افزایش می‌دهد و مانع از توجه كامل به موضوع درس می‌شود. این دانش‌آموزان با وجود تلاش زیاد از نمرات پایینی برخوردارند و به تدریج رابطه میان تلاش و نتیجه را نادیده می گیرند كه در نهایت منجر به از دست رفتن انگیزه خواهد شد.
40 - گاهی از تجربه‌های دوران تحصیل و شكست‌ها و موفقیت‌های خود برای دانش‌آموزان صحبت كنید.